Nationaal Park Nieuw Land - Onderbouwing van de aanvraag
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Nationaal Park Nieuw Land Onderbouwing van de aanvraag
tog
Har
den
in
rjole
Ma
fie /
// Voorwoord 4
a
ogr
Fot
// 1 Aanleiding voor de aanvraag 6
// 2 Het verhaal van Nieuw Land 10
// 2.1 Gemaakt land 12
// 2.2 Oostvaardersplassen 17
// 2.3 Lepelaarplassen 19
// 2.4 Markermeer 20
// 2.5 Marker Wadden en Trintelzand 22
// 2.6 De volgende stap: Nationaal Park 23
// 3 Het perspectief van Nieuw Land 30
// 3.1 Regionaal perspectief 32
// 3.2 Ecologisch perspectief 34
// 3.3 Waterperspectief 36
// 3.4 Sociaal-economisch perspectief 36
// 3.5 Recreatief en toeristisch perspectief 38
// 3.6 Duurzaamheidsperspectief 41
// 3.7 Organisatorisch perspectief 41
// 3.8 Financieel perspectief 42
// 4 De agenda van Nieuw Land 44
// 4.1 Masterplan met uitvoeringsprogramma 46
// 4.2 Samenwerking 46
// 4.3 Ruimtelijke projecten en zonering 46
// 4.4 Publieksbereik 48
// 4.5 Onderzoek 50
1
B
ij Almere en Lelystad, op een vleugelslag // ONBEGRENSDE POTENTIE Vogelvlucht /
van Amsterdam, ligt een groot en verrassend Nieuw Land heeft nog veel meer in haar mars.
Zowel ecologisch als toeristisch en recreatief. We
natuurgebied: Nieuw Land. Een gevarieerd,
zijn druk doende om dat potentieel te verzilveren.
waterrijk landschap waar jonge deltanatuur haar
De Marker Wadden krijgen meer eilanden. Hier
gang kan gaan. Een door mensenhand gemaakt wordt letterlijk nieuw land gemaakt. Dankzij
land waar we nog steeds aan doorbouwen. Ieder maatregelen die het ecosysteem verbeteren,
n
wordt de natuur in de kerngebieden robuuster.
cte
bezoek is er anders en altijd is het een belevenis.
ite
We maken de natuur ook aantrekkelijker voor
rch
De provincie, gemeenten en terreinbeheerders
bezoekers. We breiden de bereikbaarheid en
psa
dragen dit bijzondere gebied voor als een nieuw
cha
toegankelijkheid van Nieuw Land uit. Je kunt er
nds
Nationaal Park. straks over k
ilometers nieuwe wandelpaden, fiets-
+S la
routes en strand struinen. Nieuwe poortgebieden
H+N
// GEMAAKT LAND bij Lelystad en Almere zullen de bezoeker verwel-
n/
De Oostvaardersplassen, Lepelaarplassen, Marker komen.
Bro
Wadden, Trintelzand en het Markermeer vertel-
len samen het typisch Nederlandse verhaal van // HARTELIJKE AVONTURIER
het op water gewonnen land. 85 jaar geleden Nieuw Land krijgt een uitstraling van formaat. Hoe
is de Zuiderzee getemd door de bouw van de robuuster en aantrekkelijker de natuur is, des te
Afsluitdijk. Grote oppervlakten zijn drooggelegd meer draagt het gebied bij aan de passie voor
en in gebruik genomen, als landbouwgrond of de natuur bij zijn bezoekers. Nieuw Land wordt
voor nieuwe steden. In het laagst gelegen deel een gebiedseigen merknaam, waaraan een sterk
van de polders kreeg de natuur de ruimte. Hier eigen karakter is verbonden. Het merk Nieuw
ontstond een nieuwe wildernis. Het zoete water Land staat voor avontuurlijk, open, levendig,
van het Markermeer groeide uit tot een vogel innovatief en toonaangevend. Het staat kort
paradijs, terwijl het lag te wachten op inpolde- en goed voor het karakter van het gebied als
ring. Geen enkel bestaand Nationaal Park binnen Hartelijke Avonturier. Dit karakter komt tot uiting in
of buiten Nederland vertelt zo’n verhaal. de visie op de natuurontwikkeling, de inrichting
van de gebieden, de opzet van het onderzoek,
// WERELDSE NATUUR de communicatie naar bezoekers en het regio waar de kwaliteit van leven hoog is. Nieuw omvang van het werk dat verzet moet worden.
Het water, de plassen en moerassen en de educatieve en recreatieve aanbod. Land draagt daaraan bij. Het maakt de leef Individueel op basis van onderlinge afspraken, of
grazige vlaktes en ruigtes bieden ongekende omgeving in de Metropoolregio Amsterdam collectief wanneer dat de samenhang of efficiën-
ruimte aan de natuur, binnen door de mens // MAATSCHAPPELIJK EN ECONOMISCH VAN groener, gezonder en aantrekkelijker. tie bevordert.
gecreëerde omstandigheden. Grote aantallen WAARDE
broedvogels brengen hier hun jongen groot. Terreinbeheerders heten bezoekers welkom // ORGANISATIE OP MAAT // ALTIJD ANDERS
Trekvogels strijken in het gebied neer om aan met professionele krachten en vrijwilligers. Voor Nieuw Land vraagt om een professionele en Doordat Nieuw Land zich blijft ontwikkelen, is
te sterken. Wintergasten vinden er voedsel en scholen worden lesprogramma’s en avonturen slagvaardige organisatie. Een organisatie die ieder bezoek een verrassing. Elke keer is het
beschutting, totdat ze in het voorjaar weer opgezet. Ondernemers, culturele instellingen en optimaal gebruik maakt van de krachten van landschap anders. Natuurlijk hebben de seizoe-
terugkeren naar de poolgebieden. Uit Nederland anderen krijgen ruimte om initiatieven te ont de afzonderlijke partijen en die optimaal ge- nen en de weersomstandigheden grote invloed
verdwenen soorten zijn weer teruggekeerd: de plooien die het gebied versterken. Uiteraard bruik weet te maken van de onderscheidende op de wisselwerking tussen land en water en de
zilverreiger bijvoorbeeld, en de zeearend. Wilde binnen de grenzen die de natuur stelt. Markt kwaliteiten van de vier deelgebieden. Daarom aanblik van de natuur. Maar ook de ontwikkeling
runderen, konikpaarden en edelherten door partijen melden zich om bij te dragen aan de bundelen de provincie Flevoland, de ge- van nieuwe natuur schrijdt gestaag voort. Waar
kruisen de vlaktes. De omliggende bossen maken ambities. Nu al verwelkomt Nieuw Land jaarlijks meenten Almere en Lelystad, Rijkswaterstaat, instandhouding en continuïteit doorgaans de
het landschapsecologische systeem van de delta vele honderdduizenden bezoekers uit binnen- en Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het boventoon voeren bij Nationale Parken, bepalen
compleet. Niet voor niets hebben grote delen buitenland. Dit levert banen op in de recreatie, Flevo-landschap de krachten. Zij ontwikkelen hun verandering en avontuur het karakter van Nieuw
van Nieuw Land de status Natura 2000 en zijn toerisme en horeca. Het indirecte e
ffect op de samenwerking stap voor stap, gebruik makend Land.
de Oostvaardersplassen gewaardeerd met een economie is veel groter. Internationale bedrijven van de korte lijnen die er al zijn. Elke keer reage-
Europees diploma voor Natuurbeheer. en kennisinstellingen vestigen zich graag in een rend op de kansen die zich aandienen en de
2 3
voorwoord
V
oor u liggen de ‘geboortepapieren’ van Nationaal Park Nieuw Land. Hierin
staat beschreven wat Nationaal Park Nieuw Land is en hoe het gebied wil
uitgroeien tot een Nationaal Park van internationale klasse. Zeven partij-
en hebben de handen ineen geslagen om met elkaar dit Nationale Park op de
kaart te zetten. Wat drie jaar geleden begon met een provinciale coalitieaf-
spraak voor een prachtig natuurgebied is uitgegroeid tot een uitdagende,
gezamenlijke ambitie. Dit stuk verwoordt die ambitie en bovenal de manier
waarop we samen die ambitie willen realiseren.
ns
Grij
ieke
der
De natuurwaarde en -beleving zijn de belang- Kansen voor het toerisme, die ook kansen voor
/ Die
rijkste pijlers van Nieuw Land. Maar het is meer werkgelegenheid en economische ontwikkeling
afie
dan alleen natuur. Nieuw Land vertelt een uniek met zich meebrengen. Economische ontwikkeling
ogr
Nederlands verhaal. Hoe het land door mensen die bijdraagt aan de ontwikkeling en beheer van
Fot
hand is gemaakt op de bodem van de zee. de natuur, onder de garantie dat de natuur-
Hoe de natuur, terwijl de plannen zich verder waarde gewaarborgd is. Want onbezorgd en in
ontwikkelden, de ruimte vond en uitgroeide tot alle vrijheid groeien en ontwikkelen kan alleen op
wat wij vandaag kunnen zien en beleven. Natuur een solide basis.
van internationaal belang die zich vrij ontwikkelt
op een volledig door de mens gevormde basis: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Flevo-
nergens ter wereld komt deze Nederlandse Landschap, Almere en Lelystad, Rijkswaterstaat
paradox zo grootschalig en spectaculair tot en Flevoland ervaren het laten groeien en ont-
uiting. Deze rijke ervaring willen wij delen. wikkelen van het Nationaal Park als een avontuur.
“We willen met elkaar onderzoeken
We willen met elkaar onderzoeken welke avon-
Je kunt je als mens heel klein voelen, over turen er nog meer mogelijk zijn. Niet alleen voor
geleverd aan de elementen op het Markermeer ons, maar voor iedereen. De status van Nationaal
of de kilometers lange stranden van de Marker Park biedt ons een gezamenlijke vlag van niet te welke avonturen er nog meer
Wadden, waar de horizon eindeloos ver weg lijkt. overschatten waarde voor het avontuur dat we
Verrast worden door een ontmoeting met een samen aan zijn gegaan. mogelijk zijn. Niet alleen voor ons,
bever of een kudde edelherten langs de randen
van de Oostvaardersplassen of voelen hoe de
grond er trilt als een kudde wilde paarden voorbij
maar voor iedereen.”
dendert. Een roerdomp spotten in het riet van de
Lepelaarplassen, terwijl een zeearend overkomt.
Je kunt je in een van de bezoekerscentra reali
seren dat die grote zilverreigers hier de eerste plek Michiel Rijsberman
in West-Europa gevonden hebben om zich te Gedeputeerde Provincie Flevoland
vestigen, nadat ze al sinds de Middeleeuwen niet Voorzitter stuurgroep Nationaal Park Nieuw Land
meer in Nederland voorkwamen.
Nationaal Park Nieuw Land biedt de mogelijkheid
overweldigende natuur te ervaren op een steen-
worp afstand van de Metropoolregio Amsterdam.
4 5
1 aanleiding voor de aanvraag
100 jaar na vaststelling van
de Zuiderzeewet ligt hier een
groot en uniek natuurgebied.
S
/ EM
afie
ogr
Fot
1
aanleiding voor de aanvraag
Overzichtskaart natuurgebieden /
J
ong polderland, nog maar een halve eeuw geleden drooggelegd, is uitgegroeid tot
een van Europa’s belangrijkste natuurgebieden. Afgedamd water heeft zich ont-
wikkeld tot vogelparadijs. Opgespoten eilanden geven de natuur veerkracht. Het
is nu, in 2018, honderd jaar geleden dat de Zuiderzeewet is vastgesteld. Toen werd
vastgelegd dat de Staat de Zuiderzee zou afsluiten en gedeelten van het gebied zou
inpolderen. Het is nu vijftig jaar geleden dat de laatste polder, Zuidelijk Flevoland,
n
cte
drooggemaakt is. Dit jaar zal naar alle waarschijnlijkheid het eerste eiland van de
ite
rch
Marker Wadden opengesteld worden voor het publiek. Een mooi en passend
psa
jaar om de unieke, door mensenhand gemaakte deltanatuur te bekronen met
cha
n ds
de status van Nationaal Park. Die status zal de maatschappelijke betrokken-
+S la
heid bij de natuur vergroten en de verdere ontwikkeling versnellen.
H+N
n/
Bro
‘Nieuw Land’ is de toepasselijke naam van dit vuldig begeleid samenspel van water en wildernis
beoogde Nationaal Park. Het brengt binnen in een verstedelijkte omgeving. Verhalen waar
dijkse en buitendijkse natuurgebieden bij el- nog dagelijks aan doorgeschreven wordt – ook
kaar. H
et bestaat uit de Lepelaarplassen en wat dat betreft kan Nieuw Land een bijzondere
de Oostvaardersplassen, de Marker Wadden, plaats innemen in het spectrum van Nationale
Trintelzand en het aangrenzende deel van Parken.
het Markermeer. Het omvat zones rondom de
natuurkernen met extra mogelijkheden voor het ook nationaal en lokaal betekenis geven. Die Het predicaat ‘Nationaal Park’ is een logisch
publiek om kennis te maken met de natuur en // Nieuw Land brengt verantwoordelijkheid weegt minstens zo zwaar. vervolghoofdstuk in het verhaal van Nieuw Land.
ervan te genieten. Met Nieuw Land ontstaat een Alleen als de samenleving zich sterk bij de natuur In Nederland kan de minister van LNV de status
binnendijkse en buitendijkse
Nationaal Park dat qua omvang, ecologisch betrokken voelt, leveren de investeringen het van Nationaal Park verlenen nadat de provincie
systeem en maatschappelijk achterland tot de natuur bij elkaar // maatschappelijke rendement op van een heil- daar een verzoek toe heeft ingediend.
belangrijkste van Nederland gaat horen. Een zame en aantrekkelijke leefomgeving en zijn ze
Nationaal Park bovendien dat als geen ander de Zo geven we invulling aan de verantwoordelijk- duurzaam geborgd. Die betrokkenheid ontstaat Met deze onderbouwing laten we zien waar-
verhalen vertelt van door de mens gewonnen heid voor een natuurgebied dat internationaal als mensen zo’n gebied kennen, als ze er kunnen om we menen dat Nieuw Land aanspraak kan
land, dat zich heeft ontwikkeld tot een onmisbare verschil maakt, waarvan het belang reikt tot op komen, als ze er bestemmingen en bezigheden maken op deze status. We doen dat in drie delen:
pleisterplaats voor talloze trekvogels, in een zorg- andere continenten. Tegelijk willen we die natuur hebben en avonturen kunnen beleven. Dat geldt // Het verhaal van Nieuw Land, dat laat zien
in het bijzonder voor natuur in een sterk verstede- welke kwaliteiten de afgelopen decennia
lijkte regio, zoals de Metropoolregio Amsterdam zijn ontstaan, hoe we daar nog dagelijks
met zijn 2,4 miljoen inwoners. aan doorwerken en waarom de status van
Nationaal Park een logische vervolgstap is
Deze aanvraag wordt ingediend door (hoofdstuk 2),
Gedeputeerde Staten van Flevoland, met // Het perspectief van Nieuw Land, dat laat zien
steun van de direct betrokken terreinbeheer- welke grote kansen het gebied heeft – niet
ders en gemeenten: alleen voor de natuur, maar bijvoorbeeld ook
voor de stedelijke omgeving (hoofdstuk 3),
// provincie Flevoland // De agenda van Nieuw Land, dat laat zien
// gemeente Almere welke activiteiten we op korte termijn onder-
Fotografie / clipjesfabriek
// gemeente Lelystad nemen (hoofdstuk 4).
// Het Flevo-landschap
// Staatsbosbeheer
// Vereniging Natuurmonumenten
// Rijkswaterstaat (bij een positief advies van
de ministeries van LNV en I&W)
8 9
2 het verhaal van Nieuw Land
Op het laagste en
natste deel van de polder
kwamen vele duizenden vogels af.
S
/ EM
afie
ogr
Fot
2het verhaal van Nieuw Land
2.1 GEMAAKT LAND In 1932 werd de Afsluitdijk gesloten en kon de Cultuurhistorie Nieuw Land /
droogmaking beginnen van wat nu Flevoland is.
// HISTORISCHE ONTWIKKELING Bij de inpoldering van de Noordoostpolder (1942),
De cultuurhistorie van Nieuw Land is het verhaal Oostelijk Flevoland (1957) en Zuidelijk Flevoland
van de door mensenhand gemaakte natuur op (1968) werd eerst de dijkstructuur aangelegd
de bodem van de voormalige Zuiderzee. In 1893 en werden de vaarten en tochten gebaggerd.
stelde de jonge ingenieur Cornelis Lely namens Daarna pompten de gemalen het gebied droog.
n
cte
de Zuiderzeevereeniging voor om de Zuiderzee De grond was voornamelijk bestemd voor land-
ite
af te sluiten en in te polderen. Een ongekend bouw en in Zuidelijk Flevoland ook voor wonen
rch
psa
grote operatie. Nederland kende al veel droog en recreatie, want de verstedelijkingsdruk vanuit
cha
makerijen, maar niet eerder was land gewon- de Randstad was inmiddels flink opgelopen.
nds
nen op open zee. Het belangrijkste motief was Duizenden arbeiders hebben meegewerkt aan
+S la
het verwerven van nieuwe landbouwgrond. In het graven van alle kavelsloten en drainage
H+N
1918 nam het parlement de Zuiderzeewet aan systemen om het land landbouwkundig te ont
n/
op grond waarvan het werk kon beginnen. Het wateren.
Bro
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog had de
noodzaak van een nationale voedselproductie In 1956 was de ringdijk om Oostelijk Flevoland
nog eens benadrukt. Bovendien waren Noord- klaar, een feestelijk moment in aanwezigheid van
Holland, Utrecht en Gelderland twee jaar eerder Koningin Juliana. Nog diezelfde dag werden de
getroffen door overstromingen, veroorzaakt door gemalen Wortman, Colijn en Lovink aangezet om
een storm die over de Zuiderzee joeg. de polder droog te leggen. Het Wortmangemaal,
gebouwd in 1953, is het oudste gebouw van
Lelystad. In 1960 begon de bouw van de dijk om
// Vanuit de Zuidelijk Flevoland. Deze polder is in 1968 droog- De drooglegging van de laatste polder, de Tussen Almere en Lelystad was industrie gepland,
gemalen door de Blocq van Kuffeler, het grootste Markerwaard, startte in 1976 met de bouw van maar de aanleg hiervan bleef uit omdat dit
Oostvaardersplassen
gemaal van Europa. de Houtribdijk. Veranderingen in de maatschappij laaggelegen deel van de polder in eerste instan-
verspreidde de zeearend maakten dit plan echter omstreden. De behoefte tie niet droog te pompen viel. Er ontstond een
zich weer over Nederland // aan landbouwgrond was teruggelopen en het moeras met plassen, rietvelden en wilgenbossen:
Markermeer had zich in de tussentijd ontwikkeld de Oostvaardersplassen, waar vele duizenden
tot een gewaardeerd natuur- en recreatie vogels op afkwamen. Daaronder de zeearend.
Inpolderingsplan Cornelis Lely, 1891 / gebied. Steden in Noord-Holland en Flevoland Nadat deze majestueuze vogel was uitgestorven
dreigden bij inpoldering hun gunstige ligging in Nederland, koos hij de Oostvaardersplassen
aan dit grote water kwijt te raken. Uiteindelijk is in als eerste plek om zich weer te vestigen. Van
2005, bij het intrekken van de Zuiderzeewet, de daaruit heeft hij zich weer verder over Nederland
beslissing genomen om de laatste inpoldering niet verspreid. De Lepelaarplassen was wel gepland.
door te laten gaan. Het voortbestaan van het Rondom drie voormalige zandwinputten (ge-
Markermeer was een feit. graven ten behoeve van de aanleg van de
Oostvaardersdijk) en een kwelplas kon hier een
// STEDELIJKE ONTWIKKELING EN moerasgebied ontstaan met rietvelden, ruigten,
ONVERWACHTE NATUUR struwelen en wilgenbossen. Het gebied is al kort
De nieuwe steden Lelystad en Almere moesten na de drooglegging van Zuidelijk Flevoland be-
verlichting bieden aan de groeiende drukte in stempeld als staatsnatuurreservaat.
de Randstad. Ze vormen de stedelijke centra in
respectievelijk Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. De Rondom de Oostvaarders- en Lepelaarplassen
beide steden zijn volledig planmatig tot stand is een stevige rand van bos en water toege-
gekomen en nemen als ‘new towns’ een unieke voegd. De bosrijke gebieden met aangrenzend
plek in binnen Nederland, maar ook internatio- ruigtes en andere waterstructuren maken de
naal. Beide steden zijn opgezet als tuinstad en landschapsecologische eenheid van Nieuw Land
Bron / ?
kennen een royale groenstructuur. compleet. Ze vormen mooie overgangszones
12 13
2het verhaal van Nieuw Land
3.2 ECOLOGISCHE BETEKENIS (2)
Oost-Atlantische flyway Natuurwaarden Nieuw Land /
trekvogels /
naar het stedelijk gebied van Almere en Lelystad.
Via de bosgebieden en de stedelijke groen
structuur is de natuur verbonden met de beide
steden.
// VOGELPARADIJS TUSSEN LAND EN WATER
Vandaag de dag kent Nieuw Land vele vormen
n
cte
van natuur die thuis horen in de delta van laag
ite
Nederland, zowel binnen- als buitendijks. Het is
rch
jonge natuur die nog altijd in ontwikkeling is. Het
psa
cha
is indrukwekkend om te zien hoe snel en krachtig
nds
pioniersoorten zich ontwikkelen op de voedsel-
+S la
rijke zeekleibodem. De overgangen van water,
H+N
moeras, rietruigtes, natte graslanden en bos zijn
n/
van groot belang voor verschillende diersoorten.
Bro
Vogels foerageren bijvoorbeeld op de natte
graslanden en broeden in de rietlanden. De
grote kuddes heckrunderen, konikpaarden en
edelherten in de Oostvaardersplassen houden d
e
graslanden in stand.
Het open water van het Markermeer en
IJmeer behoort samen met het IJsselmeer, de
Waddenzee en omliggende oevergebieden
(zoals Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen)
tot de belangrijkste broed- en leefgebieden
voor vogels in Noordwest-Europa. IJsvrije zoet-
watermeren in de gematigde klimaatzone, zoals
Markermeer en IJmeer, zijn schaars. Ze vormen
dan ook een vitale schakel in de Oost-Atlantische vooral voor vis en ongewervelden; met name de
‘flyway’ van vogels, die Noord-Siberië en populaties spiering en driehoeksmosselen zijn aan-
Noordoost-Canada via de westkust van Europa zienlijk achteruit gegaan. De derde voedselbron
verbindt met centraal Afrika. Vogels gebruiken voor vogels is de watervegetatie. Die sloegen
deze route voor de voorjaars- en najaarstrek van tot voor kort niet aan in het Markermeer, maar
de overwinteringsgebieden naar de broed- de laatste jaren lijkt dat te verbeteren. Door de
gebieden en omgekeerd. achteruitgang van voedselbronnen is de voedsel
piramide in het eerste decennium van de 21e
Het ecologische systeem van het open water is eeuw gaan wankelen. Een volgroeid ecologisch
nauw verbonden met dat van de oevergebie- systeem kan zo’n achteruitgang opvangen. Maar
den. Ze hebben elkaar nodig en zouden als één valt er in het Markermeer een voedselbron weg,
systeem moeten functioneren. Het systeem is dan zijn er geen alternatieven. Dat maakt het
echter jong en nog niet in evenwicht. Het voed- ecologisch systeem niet toekomstbestendig. Die
selaanbod in het Markermeer voor vogels is de eenzijdigheid is ontstaan doordat bijna alle oevers
afgelopen decennia teruggelopen. Dat geldt hard zijn en hetwater vrijwel overal troebel is.
4. Natuurwaarden Nieuw Land
14 15
2het verhaal van Nieuw Land
Oostvaardersplassen /
Met het besluit om de Markerwaard definitief // WATERSPORTERS EN NATUURLIEFHEBBERS
niet aan te leggen, kwam direct het besef dat De publieke belangstelling voor de deelgebieden
het grote Zuiderzeeproject een ander vervolg van Nieuw Land is groot. Het Markermeer is al
nodig heeft. Het denken over de toekomst van heel lang belangrijk als watersportgebied in de
het Markermeer en IJmeer nam een vlucht en Metropoolregio Amsterdam – er zijn niet veel ste-
leidde onder meer tot maatregelen om te komen delijke regio’s in de wereld die kunnen beschikken
tot een ecologisch systeem dat wel toekomst over zo’n groot binnenwater voor de deur. Het
bestendig is. Dit TBES (toekomstbestendig is nummer 5 in rij van de meest bezochte water-
ecologisch systeem) is opgenomen in het sportgebieden in Nederland, en tegen de trend
Toekomstbeeld Markermeer-IJmeer uit 2009 en in groeit het aantal boten in het Markermeer,
sindsdien doorontwikkeld. IJmeer en Gouwzee. Naar schatting varen jaarlijks
ruim een half miljoen recreanten in particuliere
boten over het Markermeer. Ook voor de
// Niet veel stedelijke regio’s chartervaart (bruine vloot) en riviercruises vanuit
Amsterdam is het Markermeer een belangrijke
ter wereld beschikken over
tog
bestemming of vaarroute.
Har
zo’n groot binnenwater
den
voor de deur // Het bijzondere karakter en de schoonheid van de
lein
Oostvaardersplassen zijn met de succesvolle film
arjo
/M
‘De Nieuwe Wildernis’ onder de aandacht van
afie
De investeringen in nieuwe natuur in Nieuw Land het grote publiek gebracht. Twee jaar lang volgde
ogr
zijn niet alleen bedoeld om de natuurwaarden te een filmteam de konikpaarden, heckrunderen,
Fot
verhogen; ze zijn ook en vooral bedoeld om be- ijsvogels, vossen, ganzen en andere dieren in hun
staande natuurwaarden robuuster te maken en gang door de seizoenen. Er is bewustzijn ontstaan
duurzaam in stand te houden. Meer uitwisseling van een uniek Nederlands natuurgebied en de in aanleg is, hebben al 10.000 mensen voet aan Dat natuurlijke karakter geldt in het bijzonder voor
tussen de binnen- en buitendijkse natuur is daar- publieke belangstelling groeide sterk. Jaarlijks wal gezet op het bouwterrein. In mei 2017 grepen de moeraskern en het begraasde land daarom-
voor cruciaal, net als de aanleg van de Marker ontvangen de Oostvaardersplassen en de meer dan duizend mensen van binnen en buiten heen, respectievelijk 3600 en 2000 hectare groot.
Wadden. Wederom nieuw land dus, maar met Lepelaarplassen honderdduizenden bezoekers. Flevoland de buitenkans om het eerste eiland De moeraskern ligt tegen de Oostvaardersdijk
een heel andere functie, inrichting en vorm dan Ook de aanleg van de Marker Wadden roept in te bezoeken, toen er een stembureau voor de aan. De schil van nat en droog grasland is daar in
oorspronkelijk beoogd. brede kring fascinatie op. Hoewel de natuur nog parlementsverkiezingen geïnstalleerd was. In de de jaren tachtig aan toegevoegd, als foerageer-
nabije toekomst is dit eerste eiland vrij toegankelijk. gebied voor de grote aantallen trek- en broed
vogels die in het moeras broeden of rusten.
Watersporters en natuurliefhebbers komen aan Toen zijn ook heckrunderen en konikpaarden
Watersport / hun trekken in Nieuw Land. De schaal van het geïntroduceerd, in de jaren negentig gevolgd
open water en de natuur, het karakter van door door edelherten. Deze grote grazers houden
mensenhand gemaakt land en de snelle ontwikke de foerageergebieden in stand. De natuurkern
ling maken het tot een avontuurlijk gebied waar van moeras en begraasd land is aangewezen
de natuur haar gang kan gaan en waar bezoekers als Natura 2000-gebied voor 31 vogelsoorten,
zich welkom voelen – nu al, maar in de toekomst waaronder veel kwetsbare soorten die horen bij
nog veel meer. het wetland.
Fotografie / Marjolein den Hartog
2.2 OOSTVAARDERSPLASSEN
// We vergroten de
Het samenspel tussen wildernis en polder bepaalt
mogelijkheden om de
de unieke kwaliteit van de Oostvaardersplassen.
Het is een van de weinige gebieden in Nederland Oostvaardersplassen te
van zo’n omvang waar de natuur zo veel vrij spel beleven //
heeft, met een zo natuurlijk mogelijk beheer en
vrijwel ongehinderd door menselijke activiteit.
16 172het verhaal van Nieuw Land
Lepelaarplassen /
Om dit Natura 2000-gebied heen ligt een bosrijke door de Oostvaardersplassen te verbinden met
rand. Dit gebied is circa 1500 hectare groot en het Markermeer en het moeras een meer dyna-
aangelegd tussen 1970 en 1990. De afgelopen misch waterpeil te geven.
jaren zijn de bossen deels opengesteld voor de
grote grazers en er zijn nieuwe waterelemen- Tegelijk willen we de mogelijkheden om het
ten aangelegd. Dit heeft geleid tot een meer gebied te beleven vergroten. Dit sluit ook aan
open bosbeeld en meer samenhang met de bij de wens van ondernemers om op de groei-
natuurkern van moeras en grasland. Door de ende p
ublieke belangstelling in te spelen, onder
aanwezigheid van bos, grasland, moeras en andere in de vorm van nieuwe voorzieningen
water en de onderlinge gradiënten kent het voor verblijf, horeca of ontspanning. Daartoe
Oostvaardersplassengebied een groot aantal worden onder meer twee ‘poortgebieden’
tog
natuurtypen. ontwikkeld: een aan Almeerse zijde en een aan
Har
Lelystadse zijde. Dit zijn zones tussen de stad en
den
De moeraskern en de graslanden zijn alleen toe- de natuurkernen waar ruimte wordt geboden
lein
gankelijk via begeleide excursies. Uitzonderingen voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling. De
arjo
/M
zijn ‘De Driehoek’ in het grazige deel waar bezoe- natuur wordt hier ‘naar buiten getrokken’ zodat
afie
kers ook onbegeleid welkom zijn en een aantal er extra ruimte ontstaat voor de recreant en de
ogr
‘inprikkers’ naar vogelkijkhutten met zicht op het kwetsbare natuur beschermd blijft. Ook zullen
Fot
moeras. De bosrand biedt veel mogelijkheden de excursieroutes en observatieplekken een
voor bezoekers. Door de recent toegevoegde kwaliteitsimpuls krijgen. Bestaande bezoekers-
waterelementen en de gedeeltelijke openstelling centra zijn trekpleisters binnen deze poortgebie- en aan de overkant van de A6. Deze nieuwe In het westen grenst de Lepelaarplassen aan
voor grote grazers is hier meer avontuur ontstaan den: Natuurbelevingcentrum De Oostvaarders natuur kan dienen als ‘etalage’ voor Nieuw Land. de Almeerse woonwijk Noorderplassen West. De
in de ervaringen van bezoekers. aan de Almeerse zijde en het Buitencentrum Eveneens langs de A6 is een ondernemer bezig Natte Graslanden vormen de overgang tussen
Oostvaardersplassen bij Lelystad. met het ontwikkelen van verblijfsaccommodaties. het Natura 2000-gebied en het stedelijk gebied.
// TOEKOMSTKANSEN Met een kort bezoek of verblijf kunnen mensen Deze zone bestaat uit nat grasland, poelen, sloten
De waarde voor de beschermde broed- en trek- Ook binnen het Programma Nieuwe Natuur op deze locatie een indruk krijgen van wat Nieuw en riet en kent een grote weidevogelpopulatie.
vogels bepaalt de ambitie voor de toekomst. De van Flevoland loopt een project om de toe- Land nog meer te bieden heeft. In het oosten stroomt de Hoge Vaart met daar-
overgangen tussen het moeras, het grazige ge- gankelijkheid en zichtbaarheid van de randen achter de bosrijke natuurgebieden Vaartsluisbos,
bied en de bosrijke buitenschil zijn daar belangrijk van de Oostvaardersplassen te vergroten. Wilgenbos en Wilgeneiland. Hiervandaan loopt de
voor. We willen die overgangen verder verzach- Staatsbosbeheer werkt als terreinbeheerder aan 2.3 LEPELAARPLASSEN ecologische verbindingszone De Vaart, een lange
ten. Voor de middellange termijn liggen er kansen de uitwerking daarvan. Hiervoor zijn locaties in smalle groenstrook langs de Oostvaardersdijk die
om de waterdynamiek te vergroten, onder meer beeld tussen de Oostvaardersplassen en de A6 De Lepelaarplassen liggen in het diepste deel de Lepelaarplassen en Oostvaardersplassen ver-
van Flevoland, zo’n 3 tot 4,5 meter onder NAP. bindt. Deze verbindingszone bestaat uit ondiepe
Het is een jong en voedselrijk natuurgebied met plassen en open gebieden met slik en rietland.
verschillende terreintypes (rietland, ruigte, wilgen Onder andere de bever, roerdomp en otter
Natuurbelevingscentrum ‘Oostvaarders’ / bos, nat grasland en open water). Het vormt maken er gebruik van.
een compleet ecosysteem van een voedselrijk
laaglandmoeras. De afgelopen jaren is uitvoe- Aan de Oostvaardersdijk bij het gemaal
ring gegeven aan het Natura 2000-beheerplan. Blocq van Kuffeler ligt het bezoekerscentrum
Doel is om een moerasgebied te creëren met de Trekvogel. Dit is het eerste gebouw van de
een aanzienlijk aandeel jonge successiestadia gemeente Almere. Op het werkeiland had het
(de ontwikkelingsfases van een moeras voordat de rol van slaapbarak, kantine en activiteiten
verlanding optreedt). Hiervoor is een circa 4 centrum inclusief een theater. Vanaf de Trekvogel
kilometer lange kade aangelegd in het weste lopen wandelroutes door het bosrijke gebied en
Bron/ Gemeente Almere
lijke deel van het moerasgebied, waarbinnen naar de vogelkijkhutten bij de Lepelaarplassen.
het waterpeil in het vroege voorjaar gestuurd Rondom de Lepelaarplassen loopt een fietspad.
kan worden. Dit is belangrijk om de vorming van De moerassige kern is beschermd gebied en ook
ruigte en boomopslag te voorkomen. door waterrijke omstandigheden haast onmoge-
lijk om te betreden. Deze is alleen toegankelijk in
begeleide excursies.
18 192het verhaal van Nieuw Land
Markermeer /
// TOEKOMSTKANSEN zijde van het Markermeer geen sprake van
Het Flevo-landschap werkt aan de herinrichting natuurlijke oevers met geleidelijke overgangen
van de omgeving van de Trekvogel en het van land naar water, hoewel die essentieel
gebruik van de bossen in de nabijheid van de zijn voor de n
atuur die hoort bij een delta. De
Lepelaarplassen. De Trekvogel wordt in samen- Oostvaardersdijk is een harde en rechte oever
hang met het achterland ontwikkeld als een lijn, die geen uitwisseling toelaat van organis-
toeristisch overstappunt. Het erfgoed laat het ver- men, nutriënten, organische stof en slib. Er is
haal van de drooglegging zien. De bosrijke rand geen relatie tussen het watersysteem van het
leent zich voor een mix van recreatie en natuur, Markermeer en dat van de moerasgebieden.
waarbij zowel de relatie met de stad als met de Sinds de Houtribdijk de verbinding met het
Oostvaardersplassen versterkt kan worden. In de IJsselmeer heeft afgesloten, heeft het slib geen
toekomst zou ook de ontwikkeling van verblijfs- uitweg meer uit het Markermeer. Het blijft rond-
recreatie in het Vaartsluisbos onderzocht kunnen zweven. Dat verstoort de waterkwaliteit en de
worden. voedselvoorziening voor organismen. Het na-
tuurlijke Markermeersysteem is daardoor niet in
tog
balans. Het bodemleven is niet op orde en vissen
Har
// Bezoekerscentrum de en schelpdieren zijn schaars geworden, met
den
nadelige gevolgen voor de vogels.
Trekvogel is het oudste
lein
arjo
gebouw van Almere //
/M
In het kader van het RRAAM-proces (de integrale
afie
ontwikkeling van de regio Amsterdam-Almere-
ogr
Markermeer) zijn in de periode 2007-2014 plannen
Fot
gemaakt voor natuurmaatregelen die leiden
2.4 MARKERMEER tot een toekomstbestendig ecologisch systeem
(TBES). Verschillende partijen werken hieraan. land-waterovergangen en het versterken van de Markermeer en IJmeer kennen naast natuur
Het Markermeer heeft een Natura 2000-status, Maatregelen zijn gericht op het realiseren van aangrenzende ecologische systemen. Fysieke en recreatie een reeks andere functies, zoals
maar het ecosysteem is momenteel incompleet ondieptes en luwten, het afvangen van slib, maatregelen ter versterking van het TBES, zoals de scheepvaart, zandwinning, zoetwatervoor
en weinig robuust door een gebrek aan een het toevoegen van voedingsstoffen aan het Marker Wadden en de natuurontwikkeling langs ziening, visserij en stedelijke ontwikkeling. De
aantal habitattypen. Zo is er aan de Flevolandse systeem, het realiseren van meer geleidelijke de Houtribdijk, vallen binnen het deel van het verhouding tussen deze functies wordt uitgewerkt
Markermeer dat tot het beoogde Nationaal Park op twee niveaus. Het Panorama Markermeer-
wordt gerekend. IJmeer brengt kennis, ontwikkelprincipes en
projecten voor Markermeer en IJmeer samen.
Het komt voort uit ontwerpend onderzoek en
// Natuurmaatregelen zal na afronding als kompas en aantrekkelijk
perspectief dienen voor alle partijen die bij de
dragen bij aan een
ontwikkeling betrokken zijn. Opdrachtgever is
toekomstbestendig de Stuurgroep Markermeer-IJmeer waarin de
ecologisch systeem // direct betrokken overheden samenwerken aan
een toekomstbestendig Markermeer-IJmeer. De
Gebiedsagenda IJsselmeergebied 2050 wordt
Het Markermeer loopt over in het IJmeer. De gemaakt onder aanvoering van het ministerie
Metropoolregio Amsterdam ziet volgens de van Infrastructuur en Waterstaat en bestrijkt het
MRA-verkenning Markermeer-IJmeer (2017) volop hele zoetwatergebied tot aan de Afsluitdijk. Het
mogelijkheden voor zowel het versterken van legt de verbinding tussen ontwikkelingen op het
natuur en landschap als voor economische ont- water en het daaromheen liggende land. Het
wikkeling, toerisme, vestigingsklimaat, energie en einddoel van de Gebiedsagenda is het vergroten
snelvervoer over water. van de omgevingskwaliteit en samenhang in het
IJsselmeergebied.
20 212het verhaal van Nieuw Land
Marker Wadden /
2.5 MARKER WADDEN EN Afhankelijk van de voedselbeschikbaarheid op
TRINTELZAND en rond Marker Wadden en Trintelzand kunnen
de kolonies uitgroeien tot ongekende omvang.
De aanleg van Marker Wadden en Trintelzand
is een voorwaarde voor de realisatie van het Een typisch kenmerk van de Marker Wadden
toekomstbestendig ecologisch systeem. Samen als archipel is de permanente uitwisseling van
vormen ze het jongste natuurgebied van dode en levende natuur tussen de eilanden en
Nederland en ze zijn volop in ontwikkeling. Hier het omringende water. Voedingstoffen spoelen
tog
wordt letterlijk nieuw land gemaakt, in de traditie uit de moerassen richting het Markermeer, veel
Har
van het grote Zuiderzeeproject, maar met andere vissoorten paaien in de ondiepe moerassen
den
doelstellingen en technieken. en jonge vis groeit hier op. De archipel biedt
in
rjole
op een grote schaal luwte, een kwaliteit die in
Ma
De eerste fase van de Marker Wadden is in het Markermeer in oude gedaante goeddeels
fie /
aanleg en bestaat uit vijf eilanden nabij Lelystad. ontbrak, en kent daarnaast extra diep water in
a
ogr
Deze eerste archipel bestaat uit circa 800 hectare de vorm van zandwinputten en slibgeulen. Vissen
Fot
zandplaten, duinen, plas-drasmilieus, rietvelden zoals snoekbaars schuilen er graag en op de ran-
en ondiep water met waterplanten. De moeras den, waar het slib niet wil blijven liggen, komt een
natuur ligt achter brede strandwallen met lage rijke bodemfauna tot ontwikkeling. In de dieptes
duinen, beschut tegen de golfslag. De duinen wordt slib ingevangen. Daar kan later weer extra
op de vijf eilanden zijn op de meest westelijke moeras van worden gemaakt.
punten verbonden door een stortstenen dam. De
natuur heeft de eilanden al tijdens de aanleg in
gebruik genomen. // Hier wordt letterlijk
nieuw land gemaakt, in
Trintelzand ligt tussen Trintelhaven en Enkhuizen
op het Enkhuizerzand, een voormalige Zuiderzee- de traditie van het grote
ondiepte. De ontwikkeling van Trintelzand is Zuiderzeeproject //
gekoppeld aan de versterking van de Houtribdijk.
Hier komen zandbanken, ondieptes en water-
plantvelden die belangrijke voedselgebieden In de Marker Wadden wordt zoveel mogelijk de ambitie is om de Marker Wadden op langere ter- De Oostvaardersplassen, het Markermeer
vormen voor vogels. Trintelzand krijgt een om- balans gezocht tussen rustgebieden voor vogels mijn verder uit te breiden tot zo’n vijftien eilanden (inclusief Marker Wadden en Trintelzand) en de
vang van 400 hectare en zal medio 2020 aan en natuurbeleving voor bezoekers. Het hoofd in een gebied van in totaal zo’n 10.000 hectare. Lepelaarplassen genieten planologische be-
gelegd zijn. eiland dat als eerste is aangelegd, met het noord- scherming als Natura 2000-gebied. Deze regeling
strand en zuidstrand, zal vrij toegankelijk zijn. Het is Europees verankerd en in Nederland geborgd
De afwisseling tussen zandige kusten en zal vooral dagbezoekers trekken. Op kleine schaal 2.6 DE VOLGENDE STAP: in de Wet Natuurbescherming. ‘Er is een instand
kleiige moerassen maakt dat Marker Wadden kan er overnacht worden. Een grote natuur NATIONAAL PARK houdingsplicht aan verbonden waardoor en
en Trintelzand overkomen als een mengeling van haven met een kleine nederzetting vormt straks verdringing door andere functies onmogelijk is
Waddenzee en Oostvaardersplassen. Dat geldt de entree tot het gebied. Een veerdienst verbindt Naast de geplande landbouwgrond en verstede en nieuwe activiteiten op het (versterkte) eco
ook voor de natuur: kustvogels als drieteenstrand- deze haven met Batavia-Haven in Lelystad. Op lijkingsruimte, hebben de Zuiderzeewerken ook logische vermogen van het gebied afgestemd
loper en dwergstern verblijven er tussen moeras het eiland komen verder een klein bezoekers nieuwe natuur gebracht. Nieuw Land is uitge- moeten worden.’De bosgebieden en natte
vogels als wintertaling en zwarte stern. Zodra de centrum, een uitkijktoren, wandelroutes en vogel groeid tot een natuurgebied van internationale graslanden rond de binnendijkse natuurkernen
vegetatie verder opschiet zullen zich hier ook kijkhutten. In de luwte van de eilandengroep allure dat duurzaam wordt beschermd en ieder worden beschermd als onderdeel van het
rietvogels gaan vestigen. De geïsoleerde ligging liggen twee ankerbaaien voor de recreatievaart. jaar verder aan waarde wint. Een benoeming tot Natuurnetwerk Nederland, het netwerk van
ten opzichte van het vasteland houdt land De andere eilanden zijn van het hoofdeiland ge- Nationaal Park is de kroon op het werk. Met die onderling verbonden natuurgebieden en natuur
predatoren op afstand. Kwetsbare kolonievogels scheiden door breed en ontoegankelijk water. D
e status sluit Nieuw Land aan bij de kopgroep van ontwikkelingsgebieden.
zoals visdieven en lepelaars profiteren daarvan. natuur kan zich hier ongestoord ontwikkelen. De de Nederlandse natuurgebieden.
22 232het verhaal van Nieuw Land
Marker Wadden /
Oostvaardersplassen is daarnaast een van de
vier gebieden in Nederland en 74 over heel Markerwadden /
Europa die een Diploma Natuurbeheer hebben
gekregen; uitgereikt door de Raad van Europa.
Hiermee waardeert de Raad van Europa niet
alleen de uitzonderlijke waarde van de natuur,
maar ook het voorbeeldige beheer.
// MOTIEVEN
Er zijn vier redenen waarom de status van
Nationaal Park belangrijk is voor de Nederlandse
samenleving: de ecologische kwaliteit, de maat-
tog
schappelijke betrokkenheid, de kwaliteit van de
Har
leefomgeving in de Metropoolregio Amsterdam
den
en de samenwerking tussen de direct betrokken
lein
terreinbeheerders en overheden.
arjo
/M
afie
1. De natuur in Nieuw Land is lokaal, regionaal
ogr
en internationaal van grote betekenis. Er is de
Fot
afgelopen jaren veel geïnvesteerd om het eco-
logisch systeem robuuster en veerkrachtiger te
maken. We gaan daarmee door. Daar hoort
de volgende fase van de Marker Wadden bij, 3. N
ieuw Land draagt bij aan de kwaliteit van betrokken terreinbeheerders en overheden. Het De Nationale Parken-nieuwe stijl openen nieuwe
net als betere verbindingen tussen binnendijkse leven in de Metropoolregio Amsterdam en, in perspectief van het Nationaal Park is een geza- mogelijkheden. Er kunnen, naast de natuurkernen,
en buitendijkse natuur en andere ingrepen die het verlengde daarvan, aan het vestigings menlijk richtpunt voor deze partijen en stimuleert zones bij worden getrokken waar meer menselijke
het ecologisch systeem van het Markermeer klimaat en het toeristische aanbod in de regio. de verdere samenwerking in het versterken en activiteit mogelijk is. Voor Nieuw Land is dat een
toekomstbestendig maken. De natuur in het Als groot, open natuurgebied vertegenwoordigt behouden van de ecologische waarden. belangrijke toegevoegde waarde. Het geeft kans
beoogde Nationaal Park groeit daardoor toe Nieuw Land een kwaliteit die niet veel stede om te werken aan nieuwe verbindingen tussen
naar een excellente kwaliteit. lijkeregio’s kennen. Het is in het bijzonder voor // PILOT VOOR NATIONALE PARKEN- stad en natuur. Beperkt toegankelijke natuur
de leefomgeving van Lelystad en Almere een NIEUWE STIJL kernen krijgen een complement in gebieden waar
2. De belangstelling voor het gebied is de afge- enorme plus. Dat begint bij de beeldvorming. De komst van Nationale Parken-nieuwe stijl is bezoekers van de natuur kunnen genieten, waar
lopen jaren flink gegroeid. Daardoor komen De spectaculaire natuur hoort net zoveel bij het een extra stimulans om nu werk te maken van ook gewoond en gewerkt kan worden. Dat ver-
meer mensen in aanraking met de uitzonder- nieuwe en door mensenhand gemaakte land de Nationaal Park-status voor Nieuw Land. In groot de maatschappelijke inbedding van Nieuw
lijke waarden en verhalen van Nieuw Land, al als de steden en het rationele cultuurlandschap 2014 nam de Tweede Kamer via een motie het Land en laat de sociaal-economische potenties
dan niet als bezoeker. Het predicaat ‘Nationaal met zijn windmolens. Ruimtelijk krijgt de bete- initiatief om te komen tot deze ‘Nationale Parken- beter tot hun recht komen.
Park’ biedt de kans om deze maatschappe- kenis voor de stedelijke leefomgeving gestalte nieuwe stijl’ (motie Van Veldhoven en Jacobi,
lijke betrokkenheid vast te houden en verder door stad en natuur verregaand met elkaar te 30 oktober 2014). De indieners van de motie Nieuw Land biedt uitstekende condities als
te versterken. Dat vergroot zowel het maat verbinden. De status van Nationaal Park bena- beoogden om in te spelen op de kansen die pilot voor een Nationaal Park-nieuwe stijl, zowel
schappelijke rendement van de gedane inves- drukt en versterkt deze regionale waarde. Nationale Parken ‘als iconen van de Nederlandse vanwege de snelle ontwikkeling van de nieuwe
teringen als het draagvlak onder toekomstige natuur bieden voor ondernemers, groei en betere natuur als vanwege de ligging in een sterk verste-
investeringen in natuur en recreatie, en kan 4. D
e ontwikkeling van de natuur in Nieuw Land is spreiding van toerisme en bewustwording van de delijkt gebied. We willen verkennen en testen hoe
ook a
ndere stakeholders stimuleren om bij te het resultaat van een gezamenlijke inspanning natuur in Nederland’. de nieuw gecreëerde mogelijkheden uitpakken,
dragen aan de ontwikkeling ervan. van veel organisaties, waaronder de direct
24 252het verhaal van Nieuw Land
Strategische doelen van Nationale bestaande regelgeving. Nieuw Land voldoet aan Begrenzing en zonering Nieuw Land /
Parken-Nieuwe Stijl de criteria voor Nationale Parken zoals opge
nomen in de Wet Natuurbescherming. Deze
1. Nationale Parken zijn een sterker merk voldoen op hun beurt aan de internationale
2. Nationale Parken bieden unieke natuur standaards van de IUCN (de International Union
van (inter)nationale allure for Conservation of Nature).
3. Nationale Parken trekken meer bezoekers
en dragen bij aan een betere spreiding
van bezoekers // Nieuw Land biedt
4. Nationale Parken dragen bij aan een be-
uitstekende condities als
tere sociaaleconomische ontwikkeling van
de regio en zijn onlosmakelijk verbonden pilot voor een Nationaal
met de regio Park-nieuwe stijl //
5. Nationale Parken hebben een effectieve
governance
De Natura 2000-gebieden Lepelaarplassen en
bron: Programmaplan Transitie naar Oostvaardersplassen, plus de Marker Wadden
nationaal parken van Wereldklasse met Trintelzand vormen de natuurkernen in het
2015-2018, ministerie van EZ beoogde Nationaal Park Nieuw Land. De tussen
liggende gebieden en overgangszones naar
het stedelijk gebied rekenen we tot de land-
wat ons betreft in nauwe samenwerking met de schapszone. Zo ontstaat een aaneengeschakeld
Rijksoverheid en het Nationale Parken Bureau van gebied dat ook fysiek verbonden is met de stad.
Staatsbosbeheer. We rekenen ook een zone van het Markermeer
langs de Oostvaardersdijk en de Houtribdijk tot
// WETTELIJKE CRITERIA EN BEGRENZING het Nationaal Park, begrensd door de regionale
De aanvraag anticipeert op de introductie van vaarweg tussen Almere en Enkhuizen en de grens
Nationale Parken-nieuwe stijl, maar wordt in met Noord-Holland.
afwachting daarvan gedaan op basis van de
Eiland in het hart van de Lepelaarplassen /
n
cte
Fotografie / Het Flevo-landschap
hite
sarc
hap
c
nds
+S la
H+N
n/
Bro
26 272het verhaal van Nieuw Land
Wet Natuurbescherming, artikel 8.3, lid 2: Deze begrenzing loopt zodanig dat de huidige en nodig blijken dan nu voorzien om het ecologische
Een gebied wordt uitsluitend aangewezen als nationaal park, indien: geplande grootschalige ingrepen ten behoeve systeem toekomstbestendig te maken, kan de
van het toekomstbestendig ecologisch systeem in grens van het Nationaal Park daarop worden
a. het een aaneengesloten gebied met een oppervlak- Nieuw Land is ruim 40.000 hectare groot. De natuurkern
het Markermeer binnen Nieuw Land vallen. aangepast. Ook landinwaarts kan het Nationaal
te van ten minste 1.000 hectare betreft Oostvaardersplassen meet 5600 hectare, de natuurkern
Lepelaarplassen 355 hectare en de Marker Wadden met Park groeien, bijvoorbeeld als nieuwe natuur wen-
Trintelzand na realisatie 10.000 hectare. Nieuw Land is een natuurgebied in ontwikkeling selijk is om het areaal toegankelijke natuur te ver-
en zal dat nog jarenlang blijven. Daar hoort geen groten. Een concreet voorbeeld is Noorderwold,
a - 1°. waarin zich een of meer ecosystemen bevinden Nieuw Land behoort tot de belangrijkste broed- en
eenmalige, definitieve begrenzing bij. Nieuw Land waar de komende jaren 100 hectare moeras en
die niet wezenlijk zijn aangetast door menselijk leefgebieden voor vogels in Noordwest-Europa. Het
gebruik beheer van de binnendijkse natuurkernen is zo natuurlijk
kan verder doorgroeien. Naarmate de Marker bos ontwikkeld wordt.
mogelijk, vrijwel ongehinderd door menselijke activi- Wadden vorderen, zal ook de natuurkern uitdijen.
teit. Buitendijks wordt hard gewerkt aan de toekomst Als er andere maatregelen in het Markermeer
bestendigheid van het ecologisch systeem, vooral door
de aanleg van de Marker Wadden en Trintelzand.
a - 2°. waarin zich dier- en plantensoorten, geomorfo- Nieuw Land is een vitale schakel in de Oost-Atlantische
logische locaties en habitats bevinden die een flyway in de vogeltrek en een leefgebied voor 31 vogel-
bijzonder natuurwetenschappelijk, educatief en soorten die onder Natura 2000 zijn beschermd. Er wordt
recreatief belang vertegenwoordigen veel kennis opgedaan en toegepast over landschaps-
vorming door mariene processen zoals slibstromen, luw- Lepelaar /
tes en waterpeildynamiek. Het trekt honderdduizenden
unieke bezoekers per jaar.
a - 3°. dat een natuurlijk landschap van grote schoon- De bezoekersaantallen, het succes van de film
heid omvat ‘De Nieuwe Wildernis’ en de fascinatie die de Marker
Wadden in brede kring oproepen tonen aan dat het
bijzondere karakter en de schoonheid van Nieuw Land
hoog worden gewaardeerd.
b. het behoud van de wezenlijke kenmerken van het De binnendijkse natuurkernen en het Markermeer
gebied is verzekerd genieten bescherming onder Natura 2000; de natte
graslanden en bosranden zijn beschermd als deel van
het Natuurnetwerk Nederland. De Oostvaardersplassen
is een van de vier gebieden in Nederland met een
Europees Diploma Natuurbeheer.
c. het gebied is opengesteld voor bezoekers voor De ecologisch gevoelige natuurkernen van
educatieve, culturele en recreatieve doeleinden, met Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen zijn beperkt
dien verstande dat aan de openstelling voorwaarden toegankelijk; de landschapszones eromheen zijn wel
en beperkingen kunnen worden gesteld met het oog opengesteld. De ontwikkeling van poortgebieden bij
op het behoud van de wezenlijke kenmerken van het Almere en Lelystad vergroot de toegankelijkheid en de
gebied aantrekkelijkheid voor bezoekers. Het eerste eiland van
de Marker Wadden is in de nabije toekomst eveneens
vrij toegankelijk.
d. het gebied zich duidelijk onderscheidt van eerder Nieuw Land is een door mensenhand gemaakt natuur-
aangewezen nationale parken gebied in een verstedelijkte omgeving. Het vertelt als
n
ma
geen ander Nationaal Park de verhalen van door de
oop
mens gewonnen land dat zich heeft ontwikkeld tot een
nK
rt Ja
onmisbare pleisterplaats voor talloze trekvogels. Aan
die verhalen wordt nog dagelijks doorgeschreven. Niet
rbe
/ He
instandhouding en continuïteit voeren de boventoon,
maar verandering en avontuur – ook wat dat betreft
afie
ogr
heeft Nieuw Land een bijzondere plaats in het spectrum
Fot
van Nationale Parken.
28 293 het perspectief van Nieuw Land
Een robuust en veerkrachtig
Nationaal Park versterkt de
kwaliteit van leven in de
metropoolregio.
g
to
Har
den
lein
arjo
/M
afie
ogr
Fot3het perspectief van Nieuw Land
Het perspectief van Nieuw Land / werking hebben op de golfslag tegen de dij- Nieuw Land draagt zo bij aan het toekomstper-
ken,of doordat de Marker Wadden zorgen voor spectief voor de Metropoolregio Amsterdam en
helderder water. Met een robuust en veerkrachtig in het bijzonder de regio Amsterdam-Almere-
Nationaal Park dragen Markermeer en IJmeer Markermeer. Het Rijk heeft daar een structuurvisie
duurzaam bij aan de instandhoudingsdoelen van voor vastgesteld. Een onderscheidende kracht
Natura 2000: beter dan voorheen kan het eco van de Metropoolregio is de ‘diversiteit aan
systeem externe invloeden opvangen zonder dat compacte steden in de nabijheid van groen en
n
cte
de waarde als leefgebied voor beschermde water’. Op korte afstand van elkaar liggen steden
ite
vogelsoorten onder de kritische grens zakt. en dorpen, woon- en werkgebieden, cultuur- en
rch
psa
Daarmee ontstaat ook meer juridische ruimte natuurlandschappen, bos, land en water. Het
cha
voor andere ruimtelijke ontwikkelingen in en om Markermeer en Nieuw Land voegen daar waar-
nds
het Markermeer en IJmeer. den aan toe als rust, duisternis, ruigte en avontuur.
+S la
Met de snelle economische en demografische
H+N
groei waar deze regio mee te maken heeft, wor-
// Nieuw Land voegt
n/
den die waarden alleen maar belangrijker. In een
Bro
tijd waarin de stedelijke economie steeds meer
waarden toe als rust,
draait om kennis en dus om menselijk kapitaal, is
duisternis, ruigte en zo’n veelzijdige en groene leefomgeving boven
avontuur // dien een concurrentiefactor van betekenis.
Ligging in Metropoolregio /
3.1 REGIONAAL PERSPECTIEF
De Zuiderzeewet is in 2005 weliswaar ingetrok- dat rond deze tijd wordt uitgewerkt in de
n
cte
ken, maar Flevoland is geenszins uitontwikkeld. ‘Gebiedsagenda IJsselmeer 2050’. Behalve na-
hite
arc
Er wordt in dezelfde geest verder gewerkt aan tuur en recreatie gaat dat ook over verbetering
s
hap
antwoorden op de grote maatschappelijke van de waterveiligheid, de zoetwatervoorziening,
c
vraagstukken van vandaag. Biodiversiteit en eco- de visserij, de scheepvaart, schone energie, cultu-
nds
+S la
logische draagkracht horen daar zonder meer bij. reel erfgoed, de regionale economie en de be-
H+N
Maar de betekenis van Nieuw Land is breder dan reikbaarheid. Waar mogelijk draagt Nieuw Land
dat. De ontwikkeling van het Nationaal Park past ook aan deze andere doelen bij. Bijvoorbeeld
n/
Bro
in het toekomstbeeld voor het IJsselmeergebied, doordat nieuwe ondiepten een dempende
32 333het perspectief van Nieuw Land
Lepelaarplassen /
Talentvolle kenniswerkers uit binnen- en buiten-
land kunnen immers kieskeurig zijn in de keuze
van hun woon- en werkplek.
Centraal in het perspectief voor de lange termijn
staat dan ook de ambitie om Nieuw Land verder
uit te bouwen tot een robuust en veerkrachtig
natuurgebied van internationale betekenis, dat
functioneert als één geheel en verbonden is met
zijn omgeving. Een natuurgebied dat mensen
welkom heet en door zijn omvang en kwaliteit
substantieel bijdraagt aan het welzijn en de
welvaart in de wijde omtrek. Een natuurgebied
sen
dat zo mogelijk bijdraagt aan onderscheidende
Dirk
vestigingsmilieus voor bewoners en bedrijven,
nst
/ Er
door de natuur dichter bij de stad te brengen of
afie
de stad op bijzondere wijzen dichter bij de natuur.
ogr
Nieuw Land draagt bij aan een ‘natuurinclusieve’
Fot
samenleving: we geven invulling aan de natuur-
doelen die internationaal zijn afgesproken, zoda-
nig dat natuur en economie elkaar versterken en
de maatschappelijke betekenis van de natuur
wordt vergroot. 3.2 ECOLOGISCH PERSPECTIEF langs de Houtribdijk, zoals beschreven in para- effect wordt nog groter als zowel het inlaat- als
graaf 2.5, leveren een belangrijke bijdrage aan het uitlaatpunt wordt voorzien van vispassages.
We volgen daarbij een adaptieve aanpak, Nieuw Land vormt straks het hart van een de eerstgenoemde drie pijlers. Langs de Oost
in lijn met de Rijksstructuurvisie Amsterdam- robuust en veerkrachtig ecosysteem in het vaardersdijk is een zone waar de relatie tussen de Het perspectief voor de Oostvaardersplassen en
Almere-Markermeer. We werken niet vanuit een IJsselmeergebied en is een duurzame, vitale scha- natuur binnendijks en buitendijks versterkt kan Lepelaarplassen ligt in het behoud en het verder
blauwdruk voor de toekomst, maar vanuit een kel in de Oost-Atlantische flyway in de vogeltrek. worden. Onderzocht wordt welke maatregelen ontwikkelen van de huidige natuurwaarde. Voor
perspectief dat richting geeft aan de stappen die Het TBES (toekomstbestendig ecologisch systeem) hiervoor het meest in aanmerking k omen. Hier de Lepelaarplassen is de ontwikkeling op lange
tussen nu en de lange termijn genomen moeten voor Markermeer en IJmeer is het richtpunt voor onder een impressie. termijn gericht op het realiseren van een robuust
en kunnen worden, zonder daar van tevoren alle investeringen in de buitendijkse natuurontwik- en duurzaam vitaal moerasgebied, volgens de
vaste termijnen of data aan te koppelen. Dat keling. De Stuurgroep Markermeer-IJmeer werkt opgaven die volgen uit Natura 2000. De hoofd-
is de strategie voor de stedelijke ontwikkeling in de opgave voor het TBES uit in het Panorama // Pionieren in de beste doelstelling voor de Oostvaardersplassen luidt
brede zin, maar ook voor de (natuur)ontwikkeling Markermeer-IJmeer, in verhouding tot andere volgens het Beheerplan ‘een natuurlijk dynamisch
Flevolandse traditie //
van Nieuw Land. We volgen een stapsgewijze functies van het gebied en in mogelijke maat moerasecosysteem met een hoge natuurwaarde
aanpak voor de natuurontwikkeling en de regelen voor korte, middellange en lange termijn. als voortplantings- en verblijfgebied van vrij leven-
recreatie. Afhankelijk van het verloop van de Het maakt een onderscheid tussen de nieuwe Een inlaat- en een uitlaatpunt voor water in de de moerasvogels en zoogdieren’. Beide natuur-
ecologische processen zullen er minder of meer natuur in het Markermeer langs de Oost Oostvaardersdijk kunnen ervoor zorgen dat water kernen hebben er baat bij als natuurlijke proces-
natuurmaatregelen nodig zijn; afhankelijk van vaardersdijk en de Houtribdijk, die wij tot het be- uit het Markermeer de Oostvaardersplassen bin- sen meer ruimte krijgen. De wateruitwisseling met
hoe het toeristisch-recreatief bezoek en de omlig- oogde Nationaal Park rekenen, en het open wa- nenstroomt. Dit wordt dan door het gebied heen het Markermeer is daar belangrijk in.
gende stedelijke gebieden zich ontwikkelen, zul- ter dat er slechts ten dele binnenvalt. Binnendijkse geleid en aan de andere kant weer uitgepompt.
len meer voorzieningen of nieuwe uitbreidingen natuurontwikkeling (in Oostvaardersplassen en Zo ontstaat er in de Oostvaardersplassen meer Natuurontwikkeling in Nieuw Land is pionieren
van de natuur nodig zijn. Lepelaarplassen) ligt in het verlengde van het waterdynamiek. Dankzij de wateruitwisseling in de beste Flevolandse traditie. Hoe gedegen
TBES en de Natura 2000-opgave. wordt nutriëntrijk water uit de Oostvaarders voorbereid ook, het resultaat is nooit voorspel-
plassen toegevoegd aan het Markermeer, met baar. Ook de bestaande natuur is voortdurend in
Pijlers onder het TBES zijn meer natuurlijke oevers, een positief effect op de visstand in het Marker beweging. Deels door ingrepen van de natuur
meer luwe en ondiepe waterdelen, delen met meer. Door bijvoorbeeld een dammenstructuur beheerders, maar vooral ook door de eigen na-
helderder water en verbindingen tussen binnen- en ondieptes worden deze nutriënten langer tuurlijke dynamiek. In een veranderende omge-
dijkse en buitendijkse natuur. De Marker Wadden vastgehouden en kunnen ze in het Markermeer ving past het ecosysteem zich voortdurend aan.
leiden tot een nieuwe gradiënt. Het ecologische
34 35Vous pouvez aussi lire
