DE LAUREATEN ZIJN ... DIE PREISTRÄGER SIND ... LES LAURÉATS SONT - MEDIA RELATIONS BELFIUS
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Persprijzen Pressepreise Prix de la Presse DE LAUREATEN ZIJN ... DIE PREISTRÄGER SIND ... LES LAURÉATS SONT ... Een initiatief van Eine Initiative von Une initiative de MEDIA RELATIONS BELFIUS
JURY Frédéric Antoine Filip De Rycke Jan Knudde Pascal Seynhaeve Anne-Sophie Bailly Stephanie De Smedt Marc Lambrechts Vincent Slits François Bailly Amandine Degand Véronique Lamquin Jean-Pierre Smyers Jean Blavier Pol Deltour Jan Lapeire Bart Sturtewagen Jean-Marc Bodson Leen Demaré Florence Le Cam Stef Telen Heinz Bouillon Bernard Demonty André Linard Yves Thiran Bénédicte Bouton Rein Deslé Philippe Martin Jan Van Dam Günther Brants Johan Devos Barbara Mertens Marc Vanesse Jo Buggenhout Jean-François Dumont Luc Michiels Kris Vera Aurore Bukassa Gil Durand Johan Mortelmans Georges Vercheval Bert Bultinck Andries Fluit Wilfried Mostinckx Truike Vercruysse Sébastien Buron Nicolas Ghislain Pascal Paepen Karel Verhoeven Marianne Collin Christophe Giltay Stephan Pesch Trees Verleyen Dominque d’Olne Véronique Goossens Ulrike Pommée Liesbet Vollemaere Mark Daems Arne Hanseeuw Serge Quoidbach Kris Wastiels Benjamin De Cleen Anne-Marie Impe Roxane Reiner Gerd Zeimers Peter De Groote Jean-Jacques Jespers Nicolas Rondelez Lieven De Maertelaere Benoît July Adeline Rossion Dorian de Meeûs Daan Killemaes Marion Schmitz PRESENTATIE – MODERATION – PRÉSENTATION Corinne Boulangier & Annelies Van Herck
Presse digitale 6 Digitale pers 7 Presse locale 8 Lokale pers 9 Presse écrite 10 Schrijvende pers 11 Fotopers/Presse photo 12 Deutschsprachige Presse 13 Radiopers 14 Presse radio 15 Televisiepers 16 Presse télévisée 17 Financiële en economische pers 18 Presse économique et financière 19
PRESSE DIGITALE Immersion dans le Liège des toxicomanes Migrants : l’autoroute du trafic Guerre froide en Arctique ISABELLE LEMAIRE, SOPHIE DEVILLERS, JEAN- FRÉDÉRIC LOORE, MAXIME DAIX, RONALD CATHERINE MOMMAERTS, NICOLAS BECQUET, CHRISTOPHE GUILLAUME, RAPHAËL BATISTA, DERSIN, RAPHAËL BATISTA, MOHAMMED EL BENJAMIN VERBOOGEN, FABRIZIO COLUCCI ANNICK HOVINE ABBANI lecho.be lalibre.be parismatch.be Les journalistes de L’Echo embarquent le lecteur direction Cette immersion au cœur de la toxicomanie à Liège réunit Hommes, femmes, enfants, ils sont là en transit, prêts à le grand Nord. Au-delà des questions d’ordre climatique et l’ensemble des qualités attendues dans le cadre du Prix tout ou presque pour rejoindre l’Angleterre, but ultime de environnemental, la fonte de la banquise arctique offre de la presse digitale. En proposant une carte de la ville leur long voyage. Y compris à s’en remettre à des trafi- en effet de nouvelles perspectives en matière de routes pointant les différents lieux associés à ce phénomène, quants d’êtres humains. Le jury a souligné la qualité de maritimes commerciales et d’accès aux richesses naturelles l’internaute peut découvrir cette enquête ambitieuse, en cette enquête de terrain menée à la suite du décès de la de cette partie du monde. Les opportunités ainsi créées suivant un ordre logique qui lui permet d’aller de découverte petite Mawda. Cette jeune Kurde de 2 ans a trouvé la mort attisent les convoitises des pays riverains de l’Arctique, en découverte. Chaque épisode propose un texte remar- lors d’une course-poursuite entre patrouilleurs de la police voire d’autres puissances plus éloignées. Mais surtout, quablement écrit, enrichi par des vidéos (interviews, re- fédérale et le passeur qui conduisait une camionnette où elles pourraient contribuer à modifier les rapports de force portages) accordant la parole à l’ensemble des acteurs s’entassaient une trentaine de migrants. entre les États-Unis et la Russie. réunis autour de cette problématique (toxicomanes, en- Ce reportage multimédia, réalisé sur plusieurs mois, permet Le jury a particulièrement aimé l’angle d’attaque du sujet, cadrants, autorités politiques, policières et judiciaires, de s’immiscer dans le quotidien des patrouilles de police la fluidité de la navigation et la combinaison efficace du associations, experts...). et de comprendre – images à l’appui - le fonctionnement contenu et de l’infographie. Dotée d’une ergonomie élégante favorisant une navigation des réseaux d’immigration illégale actifs sur le territoire aisée, cette investigation au long cours, réalisée avec le belge. En entrant anonymement en contact avec un pas- soutien du Fonds pour le journalisme en Fédération seur, l’équipe journalistique a pu comprendre le fonction- Wallonie-Bruxelles, se savoure comme une série multimé- nement de tels réseaux. Les contextualisations des trois dia, relançant sans cesse le sujet dans de multiples direc- angles et l’usage de la vidéo offrent un produit journalis- tions. Ces dernières étant reliées entre elles par un angle tique pédagogique et accessible aux lecteurs. parfaitement maîtrisé qui lui sert de cohérence. 6
DIGITALE PERS Een huis in Vlaanderen, hoelang moet u Mis niets van de gemeenteraadsverkiezingen CurieuzeNeuzen Vlaanderen daarvoor werken? op VRTNWS.be INE RENSON, TINA BOEYKENS, WOUTER VAN STIJN DEBROUWERE, TOBE STEEL REDACTIE EN PRODUCT TEAM VRTNWS.BE DRIESSCHE tijd.be VRTNWS.be standaard.be Een gezin in Leuven betaalde in 2015 gemiddeld 286 500 Digital first: dat is de manier waarop de VRT op 14 oktober CurieuzeNeuzen Vlaanderen was het grootste burgeron- euro of 11,2 jaarinkomens voor de aankoop van een rijhuis. de kiezer de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen derzoek naar luchtkwaliteit ooit: via een partnerschap met Leuven is daarmee verhoudingsgewijs de prijzigste cen- liet volgen, waar hij die dag ook besloot door te brengen, de Universiteit Antwerpen en de Vlaamse Milieumaat- trumstad, blijkt uit een vergelijking van De Tijd. Leuven is thuis of elders. Dankzij een interactieve uitslagentool, het schappij werden 20 000 burgers bereid gevonden om tegelijkertijd ook de snelste stijger, voor Gent en Antwerpen. gebruik van push notifications, een liveblog en een nieuwe gedurende een maand de concentratie stikstofdioxide in In het jaar 2000 volstonden minder dan 5 jaarinkomens nog videoplayer in de app van VRT NWS hoefde de kiezer niet hun straat te meten. Het resultaat was een fijnmazige voor de aankoop van een woning in de Dijlestad. Intussen de hele zondag voor zijn televisiescherm te vertoeven om luchtkwaliteitsscan van Vlaanderen - een wereldprimeur. moet het Leuvense gezin ruim dubbel zo lang sparen om op de hoogte te blijven van de verkiezingsuitslagen in zijn De interactieve stippenkaart met de resultaten werd ruim zich een doorsnee rijhuis te kunnen veroorloven. De aan- gemeente. Automatische, gepersonaliseerde meldingen op 2 miljoen minuten bekeken – en telt nog steeds op. De schaf van een woning weegt steeds zwaarder op de por- de smartphone van de allereerste uitslagen, een eigen intensieve samenwerking tussen een krant, een universi- temonnee van de Vlaming. Met de woonkostentool van De voorkeurscoalitie vormen of de liveshow volgen terwijl de teit en een overheidsinstelling, waarbij burgers massaal Tijd kan u bekijken hoe het in uw gemeente gesteld is. headlines en definitieve resultaten over het scherm rolden, ingezet werden als wetenschappers, was uitdagend en het was allemaal mogelijk. grensverleggend. Knap staaltje van interactieve datajournalistiek op maat van een actuele bezorgdheid van de doorsnee Vlaming. Met Uit het juryrapport: “Nieuws op maat. Actueel. Interactief. Dit “citizen science” project is een knap staaltje van inno- dit werk doet De Tijd zijn intussen sterke innovatieve repu- Gepersonaliseerd. Knappe integratie van de liveshow in de vatie en cocreatie en behoort volgens de jury tot een van tatie op het vlak van datajournalistiek alweer alle eer aan. app waardoor de kiezer alles in één oogopslag kon v olgen.” de strafste journalistieke werken van de afgelopen jaren. Een evenwichtige mediamix van podcasts, simulaties, in- teractieve stippenkaart, video’s en interactieve longreads. Wat datajournalistiek betreft, is dit “du jamais vu”. De politieke en maatschappelijke impact van dit project bewijst dat de media hun maatschappelijke rol kunnen opnemen in de dialoog rond een brandend actueel thema als het klimaat. De Vlaming was duidelijk “curieus” en had een neus voor dit project. 7
PRESSE LOCALE Michèle Lempereur Noir Jaune Blues L’Esprit de clocher JOËL MATRICHE, DAVID LELOUP RÉDACTION LE SOIR, RÉDACTION RTBF CÉLINE SÉRUSIAUX, MELVIN WITTOCX Wilfried Le Soir, RTBF Matélé Du marché public pour la construction d’un nouvel inciné- Pendant 7 mois, Le Soir et la RTBF ont sillonné les com- Été 2010, une violente tempête frappe Ciney. Parmi les rateur à Herstal aux Éditions de l’Avenir rachetées par munes de Bruxelles et de Wallonie. « Noir Jaune Blues », centaines de bâtiments touchés, le cœur de la capitale du Nethys en 2014, en passant par le chancre liégeois de c’est au départ une enquête publiée il y a 20 ans après Condroz : sa collégiale. Le documentaire « L’Esprit de clo- Bavière, le nom de la très influente et très discrète Michèle l’affaire Dutroux et remise à jour début 2017, à partir d’un cher » suit pendant 8 ans celles et ceux qui ont reconstruit Lempereur se retrouve vite en bas de bien des contrats sondage réalisé auprès de 4 700 Belges francophones. ce symbole cinacien et revient avec tous les acteurs sur en région liégeoise. Veuve de Guy Mathot, en couple depuis 77 % estiment qu’on « ne se sent plus chez soi comme le long parcours depuis l’effondrement du clocher jusqu’à plus de dix ans avec Willy Demeyer, les activités de cette avant ». 80 % que « les politiques ont laissé la finance la première messe. Depuis le sauvetage des œuvres d’art VRP de luxe n’échappent pas à la polémique. Simple lob- prendre le pouvoir ». Seuls 21 % ont confiance dans la jusqu’à la pose du nouveau clocher, en passant par la ré- byiste indépendante au carnet d’adresses bien fourni ou presse… Des résultats reçus comme une gifle au sein des fection des vitraux, Céline Sérusiaux et Melvin Wittocx liaison véritablement dangereuse ? Pendant plusieurs rédactions. Le Soir et la RTBF ont décidé de répondre à ont eu accès pendant des mois à ce chantier exceptionnel semaines, Joël Matriche et David Leloup ont enquêté, pour cette déconnexion avec autant de volonté que d’humilité, où se mêlent prouesses technologiques et émotions par- le magazine Wilfried, sur l’énigmatique Mme Demeyer. en choisissant l’immersion. Journalistes, photographes et tagées. techniciens ont passé 5 jours (et nuits) dans 15 villes ou Le jury a apprécié la ténacité des deux journalistes pour La particularité de ce long format réside notamment dans villages, à la rencontre des gens, pour écouter leur vision que ce reportage voie le jour après les refus essuyés à les liens tissés avec les Cinaciens et Cinaciennes à travers de la société, leurs problèmes de mobilité, d’emploi, de plusieurs reprises. L’article débouche sur des révélations le groupe Facebook « L’Esprit de clocher ». Ce groupe a logement, leur rapport parfois compliqué à « l’autre », mais au travers d’un portrait bien construit. La clarté de la mise permis de nourrir le travail journalistique en interrogeant aussi leurs espoirs et leurs pistes pour un avenir plus en page et la belle complémentarité avec le travail tout en les habitants sur leurs ressentis et leurs souvenirs mais r adieux. sobriété du photographe ont également été soulignées. aussi d’alimenter visuellement le documentaire à travers Le jury a aimé cette série où les rédactions sont parties des photos et des vidéos « amateurs » postées dans le d’un point de vue local, avec des reportages orchestrés groupe. Le jury a également apprécié le fait que ce repor- par un journaliste étranger à la région et apportant un tage s’inscrive dans la durée et donne la parole à un grand regard extérieur. Des reportages qui, mis bout à bout, nombre d’intervenants. Cette durée a permis d’aller au donnent une bonne image globale des maux de la société. fond du sujet, qui va bien au delà du fait d’actualité à l’ori- La collaboration entre les médias et la transversalité gine du documentaire. multi-supports ont également été appréciées. 8
LOKALE PERS Mijn moeder is politica bij Forza Ninove Raakt Antwerpen ooit afgekickt ? Ronde van Brussel HINDA BLUEKENS KATRIEN PEIRSMAN, LUC VAN BAKEL REDACTIE BRUZZ VICE.com VRT - Radio 2 Antwerpen BRUZZ Wanneer Julie (29) café De Beurs in Ninove binnenloopt, Antwerpen en drugs worden vaak in één zin gebruikt. Cri- In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 vraagt iemand wie volgens haar nu weer links is en wie minaliteit, smokkel via de haven, bende-oorlogen … Maar reed BRUZZ een Ronde van Brussel. De redactie vatte post rechts. Ze negeert de opmerking en loopt op de toog af wat met de gebruikers zelf, hun familie of de hulpverleners? in alle uithoeken van het Brussels gewest en besteedde waar ze zoenen uitdeelt aan de stamgasten. Naast de toog Zij komen zelden of nooit in beeld. Radio 2 Antwerpen aandacht aan wat er reilt en zeilt in elke Brusselse gemeen- hangt een grote vlag van Forza Ninove, de lijst waarmee maakte een unieke reeks achter de schermen van de zorg- te. Elke twee weken sloeg BRUZZ de tenten op in een van Vlaams Belanger Guy D’haeseleer een week geleden de verlening: worden we als maatschappij overspoeld door de negentien, van Anderlecht tot Watermaal-Bosvoorde lokale verkiezingen won. De Beurs is zijn stamcafé, maar drugs en welke gevolgen heeft dat? Een hele week lang en van Jette tot Ukkel. Vanuit de BRUZZ-bus werd live het is ook het café van Julie’s mama Stania (52), die ge- bracht de redactie een combinatie van webartikels, repor- verslag uitgebracht. Alle geëngageerde inwoners van de meenteraadslid is voor Forza Ninove. Terwijl Julie, die zelf tages en nieuwsitems. We krijgen een unieke inkijk in een gemeente passeerden de revue, van burgemeesters tot in Gent woont, een drankje inschenkt vertelt ze dat ze in afdeling waar verslaafden afkicken. Maar ook spoedartsen buurtprojecten, lagereschoolklassen en beloftevol muzi- de ogen van de stamgasten een linkse hippie is. getuigen: over nieuwe drugs en de gebruikers die alsmaar kaal talent. De Ronde van Brussel was voor BRUZZ niet jonger worden. Uitzonderlijk mogen we binnen in het drugs alleen een technisch en productioneel huzarenstukje, maar Heel eenvoudig, maar wel mooi, goed geschreven en sterk lab van de universiteit van Antwerpen. De hulpverlenings- vooral een breed journalistiek project dat op al hun kana- verhaal dat perfect aanknoopt bij iets wat op dat moment centra zitten intussen met wachtlijsten en kampen allemaal len werd uitgewerkt. heel erg leefde. Bovendien slaagt de journaliste erin zich- met een tekort aan opvang. En ook de politiek reageert. zelf volledig naar de achtergrond te verplaatsen. Deze Een zeer omvangrijke en groots aangepakte reeks waarin inzending is een voorbeeld van hoe nieuwe media erin De reeks slaagt erin om alle aspecten van drugs aan bod alle Brusselse gemeenten uitgebreid aan bod komen. slagen de klassieke media te verrassen. te laten komen door zeer breed te gaan en alle betrokken Cross-mediaal bovendien zodat alle klanten bereikt worden partijen aan het woord te laten. Verscheen regionaal maar via het medium dat ze verkiezen. Het resultaat is een zeer werd al snel nationaal opgepikt, met impact op het terrein. veelzijdige ontdekkingstocht door Brussel, die zelfs toe- Een schoolvoorbeeld van de kracht van regionale pers. ristische info biedt. 9
PRESSE ÉCRITE Implant Files Madame Martin Débat d’ébats XAVIER COUNASSE, ANNE-SOPHIE LEURQUIN, ANNE-CÉCILE HUWART ELISABETH DEBOURSE, FRÉDÉRIC PAUWELS MARIE THIEFFRY, LARS BOVÉ, SAAR SINNAEVE, Médor 24h01 KRISTOF CLERIX Le Soir, De Tijd, Knack « Emma du Cayla-Martin a été ma voisine du dessus pen- Ils en crèvent d’envie. Et derrière les portes closes, leurs dant 12 ans. Je la voyais régulièrement trimbaler ses sacs corps d’homme et de femme en situation de handicap Les implants sauvent des vies, soulagent la douleur et depuis l’Aldi tout proche. Avec sa perruque trop grande et assouvissent ces désirs indicibles, dessinant par la même contribuent à améliorer la qualité de vie de millions de son vieux duffle coat, elle avait presque les allures d’une occasion les contours de l’accompagnement sexuel. Une patients dans le monde. C’est une évidence. Mais ils font sans-abri. Je n’ai jamais vu personne la visiter. À 96 ans, question plus publique qu’il n’y parait, saturée d’un brou- aussi des victimes : des prothèses qui empoisonnent le elle n’attendait plus que la mort. Celle-ci l’a surprise en haha moral. Là où les corps n’ont pas de loi. sang, des disques qui implosent dans le dos… Des risques février 2017. Si je n’avais pas alerté les secours - étonnée dont les patients sont encore trop peu informés. Ce reportage, qui interroge les acteurs principaux de la de ne plus l’entendre jurer par-dessus mon plafond - le thématique de l’accompagnement sexuel en Belgique, a corps de Madame Martin aurait pu rester là longtemps, Se basant sur des documents inédits, obtenus auprès de été réalisé à la suite de l’immersion photographique du étendu dans sa cuisine. » l’Agence des Médicaments et de l’Inami, ce volet belge photojournaliste Frédéric Pauwels durant plus d’un an. d’une enquête mondiale révèle comment ces dispositifs Partant d’un cas unique, le décès de sa voisine, poétesse L’éclairage d’Elisabeth Debourse qui accompagne ce photo médicaux peuvent être mis sur le marché en ayant peu (ou et mécène des arts, oubliée de tous, Anne-Cécile Huwart reportage ne fait pas l’impasse sur la tension émotionnelle pas) été testés et comment les incidents qu’ils causent ne déroule une enquête qui touche à l’universel. Pleine d’em- du sujet. Le jury a salué le travail profond, sensible, cru et sont pas rendus publics, de peur d’effrayer les patients. pathie, d’une écriture maitrisée, presque littéraire, cette pudique à la fois, l’originalité du sujet et la complémenta- Véritable travail de révélation, une enquête d’intérêt gé- enquête dans la veine du journalisme social met en lumière rité d’approche du photojournaliste et de la rédactrice. néral, rigoureuse et fouillée. un fait de société rarement évoqué : la mort sociale des personnes âgées. 10
SCHRIJVENDE PERS Hoe een grondstof voor gifgas door de UK? OK! Van dealer tot agent: politierekrutering loopt handen van de Belgische douane glipte YVES DELEPELEIRE, JEF POPPELMONDE, LIEVEN mank KRISTOF CLERIX BULCKENS MATTHIAS VERBERGT Knack De Standaard De Standaard “Hoe een grondstof voor gifgas door de handen van de In 2018 werd er veel over transmigranten gepraat, maar Voordat kandidaat-politiemensen kunnen starten aan de Belgische douane glipte” onthult dat drie Vlaamse bedrij- zelden met hen. Zolang ze proberen naar Engeland te ge- politiescholen, moeten ze door een uitgebreid selectiepro- ven tussen 2014 en 2016 honderden tonnen chemische raken, is hun wantrouwen om te praten groot. Velen stran- ces. Wie daarin wil slagen, moet “van onberispelijk gedrag” producten naar Syrië exporteerden zonder de nodige ex- den bij de snelwegparkings of in Zeebrugge. Maar wat is zijn, zegt het reglement. Maar door het grote tekort aan portvergunning. Daaronder isopropanol, een grondstof het lot van zij die wel in Engeland geraken? Als enig nieuws- politieagenten mogen veel kandidaten die ongeschikt be- voor saringas. De Knack-scoop werd meteen wereldwijd medium ging De Standaard naar hen op zoek. In Londen vonden worden, toch aan de slag. Rekruten met een ver- opgepikt, onder meer door de websites van The Guardian vonden ze vier Iraanse broers die het voor elkaar kregen. leden als drugsmisdadiger, vechtersbaas of zware ver- en The New York Times. Het Knack-onderzoek, in samen- Een uniek portret over het maatschappelijk thema van het keerscrimineel geraken door de selectie, vaak ondanks een werking met de Britse onderzoekssite Bellingcat en de jaar. Over mensen in transit. En over smokkel. Bij het ver- negatief advies van de commissie en ondanks het feit dat Duitse ngo Syrian Archive, duurde bijna 1 jaar. Het artikel haal hoort ook een mini-documentaire. ze te veel onvoldoendes scoorden bij de proeven. Personen leidde tot een debat in het Vlaams parlement, een debat die nauw betrokken zijn bij het selectieproces getuigen Via een originele invalshoek brengt de journalist een warm, in de federale Kamer en een intern douane-onderzoek op dat ze onder zware politieke druk staan om zoveel moge- verrassend, bijna vertederend en bovenal menselijk beeld vraag van de minister van Financiën. Het artikel inspireer- lijk rekruten aan te werven. In het dossier worden zes over een zwaar onderwerp, de vluchtelingenproblematiek. de Zwitserse journalisten tot een gelijkaardig onderzoek, concrete controversiële cases uitgewerkt. Bevoegd mi- De sterkte van het artikel zit hem vooral in het feit dat de waarna de Zwitserse overheid besliste om de controle op nister Jan Jambon erkende na publicatie het falen van de lezer zich volledig kan identificeren met de 4 broers. De Syrië-export te verstrengen. het rekruteringsproces. jury vond het alvast het beste artikel van het jaar in de De impact van het artikel en de brede internationale aan- categorie van artikels over migratie. Heel vlot geschreven, De journalist legt een fundamenteel probleem bloot en dacht die hierdoor opgewekt werd, maken dit artikel een een plezier om te lezen. kaart dit aan op een diepgaande, overtuigende manier. Er favoriet van de jury. Hoe kan zoiets vandaag de dag pas- wordt subtiel met de vinger gewezen naar de politiek en seren en hoe kan het dat de controlerende instanties (de het falende beleid, maar bovenal worden de hallucinante douane) hiermee wegkomen? Het verhaal is goed onder- gebruiken bij de rekrutering van politieagenten gestaafd bouwd, sterk geschreven en laat de lezer met verbijstering met vele bronnen en voorbeelden. Een verhaal dat aan de achter. ribben blijft plakken. 11
FOTOPERS/PRESSE PHOTO Geweldadig protest van de gele hesjes in Kindvluchtelingen The Shame of the Sun Brussel BART LEYE SÉBASTIEN VAN MALLEGHEM TIM DIRVEN Het Laatste Nieuws De Standaard De Morgen, De Tijd, L’Echo De reeks zwart-witfoto’s van Bart Leye vertelt het verhaal De fotoreeks van Sébastien Van Malleghem is een aanzet De reeks van vijf kleurenfoto’s van Tim Dirven beschrijft van Abas Abdi, een jonge Somalische vluchteling die asiel tot een langetermijnproject over de crisis die zich momen- het geweld aan het einde van de betoging van de “gele heeft gekregen in ons land, hier woont, naar school gaat teel in de Verenigde Staten voltrekt. Aan de ene kant toont hesjes” in Brussel op 30 november 2018. Elk van de beel- en zich volop integreert in onze samenleving. De tegelij- zij de gevolgen van de twee bosbranden in de herfst van den belicht een specifiek facet van de gebeurtenis, zelfs kertijd ingetogen en aangrijpende foto’s worden door hun 2018 in Californië. Aan de andere kant beschrijft zij de in die mate dat de lezer de indruk krijgt dat hij of zij het inhoud bijna een poëtisch verhaal dat de lezer de moge- huidige, deplorabele situatie in Florida, met onder meer de vanop de eerste rij heeft meegemaakt. We zien zowel de lijkheid biedt zich volop in te leven in de stuitende situatie verarming van de bevolking, maar ook de versnelde teloor- vastberadenheid van de betogers als die van de ordetroe- van niet begeleide minderjarige migranten. Dankzij deze gang van de plaatselijke fauna en flora. Wat deze fotoreeks pen. Het geheel, dat sober is qua stijl, zonder onnodige fotoreeks krijgt deze dramatische werkelijkheid een ge- zo sterk maakt, is dat ze meer is dan een gewone beschrij- dramatisering, slaagt erin de verwarde situatie op een heel zicht, en kan de lezer eveneens de abstracte vooroordelen ving van die bijzondere situaties. De toeschouwer krijgt heldere wijze visueel samen te vatten. overstijgen, die ver verwijderd zijn van wat deze kinderen, een schokkend beeld en komt haast in een nachtmerrie die volledig op zichzelf aangewezen zijn, meemaken. terecht, in een land dat wel heel ver verwijderd is van de simplistische slogan “Great again!”. 12
DEUTSCHSPRACHIGE PRESSE Anorexie: Wenn aus Diät Magersucht wird Die 68er und Ostbelgien GE-Porträt - Alfred Bourseaux: Ein Ritter, der JUDITH PETERS ANNE KELLETER nie hoch zu Ross saß BRF BRF MARTIN KLEVER GrenzEcho Magersucht ist eine Krankheit, die vor allem bei jungen Genau 50 Jahre ist es her, dass Studenten- und Jugend- Frauen verbreitet ist. Denn sie streben einem Schönheits- aufstände die westliche Welt erschütterten. Die Revolu- Als Chef des Eupener Kabelwerks lenkt Alfred Bourseaux ideal nach, das durch Medien und Reklame propagiert wird. tionswelle ergriff auch Belgien. Anne Kelleter macht in seit mehr als vier Jahrzehnten die Geschicke des größten Darüber ist viel geschrieben worden. Aber wie erfahren einer vierteiligen Radioreportage die Zeit des Aufbruchs Unternehmens in der DG. Doch wer ist dieser Mann, der die Betroffenen selber ihre lebensbedrohliche Krankheit? wieder lebendig und schlägt den Bogen von Brüssel, Löwen noch im Alter von 90 Jahren einen international verzweig- Judith Peters hat eine 15-jährige (vorerst geheilte) Mager- und Lüttich nach Ostbelgien. Songs aus den 68er Jahren, ten Konzern leitet? Was treibt ihn an? Diesen Fragen ist süchtige, aber auch Psychologen interviewt. Die Reporta- originale Tondokumente und Interviews mit eminenten GrenzEcho-Redakteur Martin Klever nachgegangen und ge wird beinahe vollständig von den Interviewpartnern Zeitzeugen nehmen die Hörer mit in eine turbulente Epo- hat mit feinster Feder, scharfer Beobachtungsgabe und getragen. Jedoch ist es eine beinahe vergessene journa- che, die sich bis in die Gegenwart hinein auswirkt. Ein viel Fingerspitzengefühl ein Porträt gezeichnet, das die listische Kunst, auf uneitle Weise Fragen zu stellen und außergewöhnliches Feature, das Spannung mit Informa- Persönlichkeit von Ritter Bourseaux authentisch und mehr- die Interviewpartner in den Mittelpunkt zu stellen. Ein tion verknüpft und den Hörern hilft, die Gegenwart auf dimensional zeigt. Martin Klever ist es gelungen, mit Ein- berührendes Hör-Erlebnis. Basis der Geschichte zu begreifen, wobei die Spannung fühlungsvermögen und relevanten Details dem Leser die keinen Augenblick nachlässt. porträtierte Person so nahe zu bringen, dass dieser das Gefühl hat, Alfred Bourseaux für eine Weile zu begleiten. 13
RADIOPERS De meisjes van de nacht De stand van de stad De Festinatour, 20 jaar later GUY DE TROYER, CHRISTINE VAN TICHEL JAN HOLDERBEKE, GUNTER JOOSEN CHRISTOPHE VANDEGOOR VRT NWS, VRT - Radio 1 VRTNWS.be VRT - Radio Sporza In de tweedelige serie “De meisjes van de nacht” maak je “De stand van de stad” is een podcastreeks in aanloop naar In 1998 stond de Ronde van Frankrijk op z’n kop na een als luisteraar kennis met de schaduwkanten van de rosse de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018. In monstervangst aan dopingproducten bij een Belgische buurt in Brussel. Een wereld van prostitutie, mensenhan- vijf afleveringen worden politieke portretten gemaakt van verzorger van het Festina-wielerteam. Dat zorgde voor del, maffia en voodoo. Guy De Troyer loopt in de podcast de vijf Vlaamse pronvinciehoofdplaatsen: Antwerpen, Gent, een enorm sneeuwbaleffect waarbij veel teams uit de Tour mee met de speciale Afrika-cel van de Belgische Federale Leuven, Brugge en Hasselt. Op basis van interviews met werden gezet. Het werd uiteindelijk een “Tour de merde”, politie. De agenten patrouilleren al twintig jaar in deze wijk. de belangrijkste lijsttrekkers en enkele bevoorrechte waar- een schandaaltour. In een tweedelige podcast reconstru- De verhalen van de meisjes zijn schrijnend. Ze komen uit nemers gaan we na hoe de respectieve steden er voor eert Sporzajournalist Christophe Vandegoor de feiten uit arme families uit het zuiden van Nigeria en worden vaak staan, en wat de komende legislatuur kan bieden. De in- die Ronde van Frankrijk aan de hand van radio- en tv-frag- door hun familie aan mensenhandelaren meegegeven. Als terviews worden tot een consistent journalistiek verhaal menten. In een tweede deel buigt hij zich over het Festi- ze al ooit in België geraken, werken ze als prostituee onder gemonteerd met een duidende commentaar. Het geheel na-proces, dat twee jaar later plaatsvindt, en probeert hij een ‘“madame” 15 tot 20 klanten per nacht af, voor nog wordt omkaderd met muziek die een binding heeft met de na te gaan wat, na al die tijd, de betekenis is geweest van geen 20 euro per klant, zeven dagen per week. Net zolang betreffende stad. die bewuste Festina-Tour. totdat ze hun schuld van 45 000 tot 65 000 euro hebben Dit soort reportages moet gemaakt worden in verkiezings- Een bijzonder goed gemaakt en gebalanceerd tweeluik afbetaald. Daarna worden ze zelf vaak madame. Ze ver- tijden, maar deze werden bovendien gemaakt met veel over de gebeurtenissen 20 jaar geleden en het proces anderen van slachtoffer in dader. technische meerwaarde en een hoge “production value”. twee jaar later. Vandegoor blikt met humor en zelfrelati- De jury apprecieert het echte journalistieke veldwerk. Als Inhoudelijk brengen ze een evenwichtige mix van de usual vering terug, en stelt de dingen aan de kaak zonder bele- luisteraar lijkt het wel alsof we er zelf bij zijn, en samen suspects uit elke politieke familie, afgewisseld met goed rend te worden. Met veel liefde voor de sport, maar toch met de politieploeg de nachtelijke straten afschuimen. We gekozen personages van buiten de politiek. De reportages kritisch, toont hij de relevantie aan voor vandaag. Hij ver- komen te weten wat er in en achter de vitrines gebeurt, detecteren zo nieuwe spanningsvelden in het stedelijk telt dit alles in mooie zinnen en een rijk taalgebruik. hoe het systeem werkt, en leren ook meer over onver- weefsel en leggen de vergaarde informatie samen tot een wachte aspecten, zoals de invloed van voodoo in het mi- mooie puzzel waar de burger in het stemhokje echt iets lieu. De makers kiezen voor een moeilijke vertelvorm door aan heeft. de gebeurtenissen en personages voor zich te laten spre- ken, zonder eigen commentaar, en de interpretatie zo aan de luisteraar over te laten. 14
PRESSE RADIO L’endobiogénie Le judaïsme au Maroc Mémoires vives VIVIANE DE LAVELEYE GHIZLANE KOUNDA DAPHNÉ VAN OSSEL, NICOLAS POLOCZEK RTBF - La Première – Transversales RTBF - La Première – Transversales RTBF - La Première - Transversales Née en France il y a une quarantaine d’années, l’endobio- Selon les estimations, entre 2 et 300 000 juifs vivaient Si vous regrettez de ne pas avoir assez questionné vos génie n’est pas une médecine alternative, mais plutôt encore au Maroc après la Seconde Guerre mondiale, mais grands-parents, voici l’occasion de vous rattraper ! À tra- complémentaire. L’endobiogénie ou « science de la vie ils ne seraient, aujourd’hui, plus qu’un millier. De fait, une vers une série de reportages, Daphné Van Ossel nous interne » (ENDO = intérieur, BIO = la vie, GENIE = la capa- communauté juive est présente dans le pays depuis au propose de fouiller les greniers, d’ouvrir les vieux albums, cité que possède le corps humain à s’autogérer) considère moins deux millénaires et le message du Roi Mohammed VI d’explorer la mémoire des anciens à la recherche d’histoires chaque patient comme unique et le prend en charge dans au sujet du judaïsme au Maroc est clair : tous les Marocains du passé. Des histoires bien vivantes, racontées par celles sa globalité. Un seul médecin pratique l’endobiogénie en doivent se réapproprier cette composante de leur histoire. et ceux qui sont encore parmi nous, et qui nous invitent à Belgique. Ses résultats commencent à faire du bruit et les Cimetières et synagogues restaurés, musées, programmes graver notre mémoire collective…. patients se bousculent à son cabinet. Viviane de Laveleye universitaires, événements culturels... Il ne se passe pas Lucien, électricien dès l’entre-deux-guerres, le lit de camp en a suivi quelques-uns en consultation. Elle s’est aussi un jour sans qu’il n’y ait des rencontres ou des événements du soldat australien passé par nos contrées à la fin de la penchée sur les premiers pas de la transmission de cette pour faire connaître aux jeunes générations ce temps où guerre de 14-18, les contrebandiers qui trafiquaient le médecine dans notre pays grâce à la création d’un institut régnait une harmonie parfaite entre juifs et musulmans. tabac dans la région de Bouillon… Au départ d’un objet d’endobiogénie pour former d’autres praticiens. Depuis 2011, l’héritage hébraïque est d’ailleurs inscrit dans anodin, d’une situation familiale ou villageoise, cette série la Constitution marocaine – un fait unique dans un pays Ce reportage nous fait découvrir une approche encore peu mixée par Nicolas Poloczek et réalisée avec le soutien du musulman. connue mais qui tend à se répandre : considérer le patient Fonds pour le journalisme en Fédération Wallonie-Bruxelles, de façon globale et ne pas isoler la maladie pour la traiter. Dans ce reportage, Ghizlane Kounda nous fait découvrir reconstitue des pans du passé, mettant des gens et des De plus en plus d’oncologues s’y intéressent. Le sujet est une réalité peu connue et qui méritait un éclairage. Au objets en perspective, avec leur atmosphère. Le jury a tenu abordé sous une multiplicité d’angles, ce qui rend le repor- Maroc, la tolérance et le respect mutuel séculaires ont à souligner le beau travail de repérage en amont. tage particulièrement intéressant. toujours droit de cité et permettent la coexistence paci- fique des cultures. 15
TELEVISIEPERS Fraude in de zorg Schild & Vrienden Voor de zonden van de vaders RUBEN BRUGNERA, MICHAËL MERRIGAN TIM VERHEYDEN, AMRA DORJBAYAR RUDI VRANCKX VTM - Telefacts, Knack VRT - Eén - Pano VRT – Canvas Er is een nieuwe trend in de ouderenzorg. Voor een maan- Pano opent het seizoen met een reportage over de Vlaam- In elke oorlog zijn er daders en slachtoffers, schuldigen en delijks bedrag van 2 500 euro biedt de firma Seniorcare24 se jongerenbeweging “Schild & Vrienden”. Identitaire be- onschuldigen. Zo ook in de oorlog in Syrië en Irak. Die lok- Belgische ouderen een persoonlijke Bulgaarse verzorgster wegingen zijn aan een opmars bezig, dat merken we in heel te de voorbije jaren een hele generatie jihadstrijders naar aan die bij hen inwoont en dag en nacht voor hen klaarstaat. Europa. Schild & Vrienden pleit voor een Vlaamse identiteit het Midden-Oosten, ook vanuit ons land. Vele van die strij- De verzorgsters in kwestie worden echter uitgebuit en en - bijvoorbeeld - traditionele familiewaarden. Een posi- ders zijn ondertussen gesneuveld, sommigen zijn onder- rechtstreeks geïntimideerd als ze voor hun rechten opko- tief alternatief willen ze voor de maatschappij van vandaag, gedoken, en de anderen moeten en zullen berecht worden. men. Ondanks een zware strafrechtelijke veroordeling met én eerlijke media. Maar wie is Schild & Vrienden écht? Maak Hun lot heeft het voordeel van de duidelijkheid. Maar wat gevangenisstraf, een aanhoudingsbevel en een boete van kennis met Dries Van Langenhove en zijn Schild en Vrien- met hun kinderen? Moeten zij boeten voor de zonden van bijna 5 miljoen euro, gaat de bedrijfsvoering van Senior- den. hun vaders en soms ook moeders? care24 gewoon verder. Door het gebrek aan Europese Aan de maatschappelijke impact van deze reportage kon In de driedelige reeks “Voor de zonden van de vaders” volgt samenwerking ontsnapt de organisatie aan de autoriteiten. je vorig jaar gewoon niet ontsnappen. Tim Verheyden is er Rudi Vranckx Belgische ouders van jihadisten in hun maan- Twee jonge onderzoekjournalisten op het spoor van mis- erin geslaagd om heel dicht bij deze - anders zo gesloten denlange strijd om hun kleinkinderen in het gevallen kali- bruik in de bejaardenzorg. Deze debutanten hebben hier- - groep te komen. Alleen al deze uitzonderlijke inkijk in het faat. Daarvoor reist hij langs Koerdische gevangeniskam- voor een grensoverschrijdend en cross-mediaal team op doen en laten van deze Vlaams-nationalistische jongeren- pen in Syrië en via een weeshuis in Bagdad tot in het poten gezet met onder andere de Bulgaarse misdaadjour- beweging verdient waardering. De onthulling van het ge- grensgebied tussen Syrië en Turkije. Het resultaat is een nalist Stanimir Vaglenov. Doe zo verder. bruik van racistische memes door haar leden was de kers reeks menselijke verhalen op het kruispunt van slow jour- op de taart. nalism en instant history. Kan het nog uitzichtlozer? Moe- ten deze kinderen boeten voor de zonden van hun vaders? Deze reportage is uiterst relevant voor het maatschappe- lijke en politieke debat hieromtrent. 16
PRESSE TÉLÉVISÉE Footgate : fric, triche et scandales ! Nos prisons sont-elles inhumaines ? Terrain synthétique, gazon maudit ? CHRISTOPHE DEBORSU, PHILIPPE HENRY, FRÉDÉRIC GERSDORFF, RENAUD HOYOIS, SERGE EMMANUEL MORIMONT, FRANÇOIS CORENTIN SIMON SCHOTS, SÉBASTIEN NOËL, BILLY MOENS ANDREOLETTI, SERGE SCHOTS, SIMON RTL – TVI - Dossiers tabous RTBF - La Une - Questions à la Une BEMELMANS, GUILLAUME LATOUR RTBF - La Une - Questions à la Une Footgate : fric, triche et scandales. Depuis le 10 octobre En mai 2017, la Cour européenne des droits l’homme es- et le vaste coup de filet, le monde du foot belge tremble. timait les conditions de détention dans plusieurs prisons Remplacer le gazon des terrains de sport par des matières Corruption, arbitres achetés, matchs truqués, blanchiment belges inhumaines et dégradantes. Que se passe-t-il réel- moins sujettes aux aléas du temps et d’entretien plus aisé : d’argent, évasion fiscale, agents de joueurs aux pourcen- lement derrière les murs de nos prisons ? chaque année, 1 400 nouveaux terrains synthétiques tages juteux… Alors que l’enquête est encore en cours et sortent de terre en Europe. Au cœur de la pelouse, des Une équipe de Questions à la une a passé plusieurs jours que les rebondissements sont réguliers, RTL-TVI a décidé billes noires. Elles s’infiltrent partout : dans les chaussures, au cœur des établissements pénitentiaires de Lantin et de sortir son radar pour tenter d’éclairer les très nom- les vêtements, les cheveux. Ce sont en réalité des pneus d’Arlon. Elle nous invite à découvrir l’univers de la prison à breuses zones d’ombre et de briser l’omerta. broyés. Ces granules contiennent des substances toxiques, travers le regard de ceux qui sont enfermés ou qui y tra- voire des cancérigènes reconnus. Quel est leur impact sur Une enquête de terrain qui nous invite à découvrir un vaillent. L’enquête révèle également l’état de délabrement, la santé? Quel effet pour l’environnement ? monde opaque. À force d’insistance et de ténacité, Chris- la vétusté, l’absence criante de moyens… Un reportage qui tophe Deborsu, Philippe Henry et Corentin Simon nous se suffit à lui-même : il ne cherche pas à démontrer, mais Questions à la une a investigué pendant un an sur le marché dévoilent des arrière-cuisines peu ragoûtantes. Le tour simplement à montrer. du terrain synthétique et les pressions de l’industrie. Une d’horizon cherche à être complet, allant plus loin que ce enquête approfondie, qui révèle des dangers jusque là mé- que l’on refusait de voir. En dépit du mutisme des prota- connus et qui remet en cause de nombreuses certitudes… gonistes, le spectateur est tenu en haleine... 17
FINANCIËLE EN ECONOMISCHE PERS Postbus Luxemburg Operatie schone handen Dossier dokterslonen DAVID ADRIAEN, LARS BOVÉ NICO TANGHE, MARK EECKHAUT, BART LAGAE SARA VANDEKERCKHOVE, EVA CHRISTIAENS, De Tijd De Standaard - Het Nieuwsblad CATHY GALLE De Morgen De rijkste honderd families van ons land hebben samen Vijf dagen voor de wedstrijd tegen Waasland-Beveren ruim 48 miljard euro geparkeerd bij meer dan 160 post- bezocht Dejan Veljkovic de keukenzaak van de vrouw van Zeker een op de zes Vlaamse specialisten heeft een hoger busvennootschappen in het Groothertogdom Luxemburg. Beveren-voorzitter Dirk Huyck. “Alles is in orde, de keuken inkomen dan de premier. Er gaapt bovendien een zeer bre- Die postbusvennootschappen bestaan alleen op papier en is besteld”, meldde hij een uur later aan KV Mechelen. Co- de kloof tussen de lonen van ziekenhuisartsen onderling. gebruiken een Luxemburgs adres waar nog tientallen tot detaal omdat de match gefikst was? Breedvertakt, kritisch Voor het Dossier dokterslonen probeerde De Morgen het duizenden andere van dergelijke vennootschappen geves- onderzoek in de voetbalsector waar tot nog toe een hele hele kluwen van de ziekenhuisfinanciering te ontrafelen tigd zijn. Plaatselijke advieskantoren regelen alle verplich- reeks malversaties en duistere praktijken veel te lang toe- en dan meer in het bijzonder de artsenhonoraria. Al jaren tingen. De meeste postbusvennootschappen betalen elk gedekt bleven. Een unieke inkijk in de wandelgangen van is dit een van de best bewaarde geheimen in ons land. jaar slechts een minimumbeslasting van 4 815 euro in Anderlecht en de “methode-Bayat”, inclusief inside-getui- Nochtans is het een noodzakelijk element om het hele Luxemburg. Dat blijkt uit een maandenlang onderzoek van genissen en een schema van zwartgeldcircuits. De reeks systeem te hervormen en ervoor te zorgen dat de zorg De Tijd en Le Soir. maakt in detail duidelijk hoe makelaar Veljkovic tewerk ging kwalitatief, toegankelijk en betaalbaar blijft voor de Bel- in zijn poging tot het beïnvloeden van scheidsrechters en gische patiënten. Op basis van nieuwe ruwe data, uitge- De reeks zet de ethische discussie over belastingontduiking matchfixing. breide interviews en eerdere studies kon de krant een licht opnieuw op scherp. Het onderzoek onthult daarenboven werpen op de verdiensten van artsen-specialisten per dat een groot aantal bekende namen uit de bedrijfswereld, De jury benadrukt vooral het belang van de artikelenreeks ziekenhuis en per specialisatie. de politiek en de sportwereld betrokken zijn. De jury is dan in haar bijdrage tot mogelijk verregaande hervormingen ook vol lof over dit sterk staaltje van gedegen eigen on- in de voetbalwereld, de lokale insteek van een veel om- Uit het juryrapport: “Zeer complexe onderzoeksmaterie derzoeksjournalistiek dat bovendien multimediaal gebracht vangrijker internationaal dossier en zeker niet in zijn minst, die nog nooit zo diepgaand werd uitgespit. Zet het dossier wordt. de vlotte, toegankelijke schrijfstijl. van de verscheiden en achterhaalde artsennomenclatuur en grote ongelijkheden onder deze beroepsgroep weer op scherp, evenals de weinig transparante ziekenhuisfinan- ciën en de rol van de artsen hierin.” 18
PRESSE ÉCONOMIQUE ET FINANCIÈRE “Work hard. Have fun. Make history.” Virés à 50 ans, ils ont créé leur propre boîte La Biotech en Wallonie AMANDINE CLOOT CHRISTOPHE DE CAEVEL OLIVIER GOSSET, MICHEL LAUWERS, NATHALIE Le Soir Trends – Tendances BAMPS, STÉPHANE WUILLE L’Echo À Lauwin-Planque, dans le Nord-Pas-de-Calais, le géant Créer sa propre entreprise à plus de 50 ans ? De plus en américain Amazon a installé il y a cinq ans un centre logis- plus de Belges franchissent ce pas. Par passion parfois, Longtemps moquée pour l’interminable agonie de ses in- tique large comme douze terrains de football. Amandine par nécessité après une restructuration souvent. Le dustries traditionnelles, la Wallonie est désormais mon- Cloot du Soir l’a visité quelques jours avant le « Black nombre de nouveaux indépendants âgés de plus de 50 ans dialement reconnue pour son industrie biotechnologique, Friday ». Dans cet article, elle s’interroge sur le coût réel a augmenté de 29 % sur ces cinq dernières années. Et le qui connaît un essor sans précédent depuis une dizaine de ce colis, livré toujours plus rapidement à votre domicile. phénomène s’accentuera avec l’allongement des carrières. d’années. Car derrière la machine parfaitement huilée et le service Le jury a souligné l’excellent travail de Christophe De Caevel La Wallonie, eldorado de la biotech ? Si la biotechnologie client exemplaire se cachent des milliers de travailleurs sur ce sujet d’une grande actualité. Un reportage particu- peut a priori sembler rébarbative (les chercheurs ne sont aux conditions de travail déjà dénoncées à maintes reprises. lièrement bien documenté, où le journaliste s’appuie sur pas des gais lurons) et ne créer que peu d’emplois (et des Le jury a particulièrement apprécié l’angle original sous de multiples témoignages (l’ex-Caterpillar qui a investi sa emplois super qualifiés), elle constitue clairement un do- lequel la journaliste a abordé le travail au quotidien chez prime de licenciement dans un food truck, l’ex-employée maine d’activité stratégique pour l’avenir de la région. Cette Amazon, en se concentrant sur les aspects humains de ce qui a... racheté la boîte de son patron etc) pour détailler les success story va-t-elle durer ? Comment les investisseurs travail, qu’ils soient négatifs ou positifs. Amandine Cloot atouts et les écueils de ce nouveau type d’entrepreneuriat, privés qui ont osé s’y risquer, perçoivent-ils le secteur ? nous fait découvrir ici une réalité qui dénote avec le slogan ainsi que les dispositifs d’accompagnement - publics ou Notre enseignement est-il à la hauteur pour pallier le placardé en grand au-dessus de portiques de sécurité à privés - dont il bénéficie. manque de main d’œuvre qualifiée ? Olivier Gosset, Michel l’entrée du site : « Work hard. Have fun. Make history. » Lauwers, Nathalie Bamps et Stéphane Wuille apportent un éclairage intéressant sur ce sujet peu traité, sous un angle qui se distingue de ce qui se dit généralement sur la Wallonie. 19
Vous pouvez aussi lire