Het stadhuis van Rotterdam - Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis - Gemeente Rotterdam
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Het stadhuis van Rotterdam Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis
2
Toegangsdeuren
De toegangsdeuren van het stadhuis
zijn van hout met bronzen platen.
3
Inhoud Geschiedenis 5
Gevels 9
Voorgevel 10
Johan van Oldenbarnevelt 16
Hugo de Groot 17
Zijgevel noord Doelwater 19
Achtergevel Raam, Rodezand 20
Zijgevel zuid Stadhuisstraat 20
Binnenterrein 21
Grote hal 23
Trouwkamers 27
Staatsietrap 28
Eerste klas trouwzaal 29
Burgerzaal kamer 111 31
Collegekamer kamer 105 34
Antichambre burgemeester 35
Wachtruimte burgemeester 36
Galerijen 38
Raadzaal kamer 109 39
Vervolg Galerijen 42
Balustrade 44
Bordes 46
Voorhal 46
Rotterdam van Jan Prins 48
Burgemeesters van Rotterdam (sinds bouw stadhuis) 50
Colofon 50
4
< Namen der schenkers
Eerste steenlegging >
De eerste steen werd gelegd op 15 juli
1915, door H.M. Koningin Wilhelmina.
5
Geschiedenis
In 1909 besloot de toenmalige gemeenteraad ‘met een wat duister karakter’. Voor het In augustus 1913 was de sloop van deze wijk
tot de bouw van een nieuw stadhuis en een nieuwe stadhuis zou deze gehele buurt (waarin circa 2400 mensen woonden) een
nieuw PTT kantoor. Dat was hard nodig; de gesloopt moeten worden en zo hoopte de feit.
ambtenaren konden niet allemaal in het oude gemeenteraad ook de bijbehorende overlast
stadhuis werken en huisden her en der in de op te lossen. Ontwerp
stad in gebrekkige onderkomens. Men koos Het stadhuis is ontworpen door prof. dr. Henri
door de huidige locatie aan de Coolsingel - Koos Speenhoff componeerde een lied, Evers, architect en hoogleraar te Delft. Zijn
indertijd ‘de polder’ geheten omdat hier de waarvan het laatste couplet op deze ontwerp was één van de vijf inzendingen op
‘rosse buurt’ gevestigd was -, een stadsdeel ontruiming sloeg: een door het gemeentebestuur uitgeschreven
besloten prijsvraag. De Rotterdamse
‘Zeg Rooie, wat zul jij verschrikken gemeenteraad wilde een ‘ouderwets’
Als jij thuis gevaren ben, gebouw. Vandaar dat het ontwerp in Beaux-
Dan zul je zien en ondervinden Arts stijl van prof. dr. Evers werd verkozen
Dat jij de polder niet meer ken. boven enkele vooruitstrevender inzendingen.
De hele keet wordt afgebroken
De heren krijgen nou d’r zin De leiding van de bouw berustte bij A.J.Th.
De meiden motten uit d’r zakies Kok, architect bij de Dienst Plaatselijke
De burgemeester trekt er in.’ Werken van Rotterdam. De eerste paal werd
geslagen op 12 augustus 1914. De eerste
steen werd gelegd op 15 juli 1915, door H.M.
Koningin Wilhelmina. Op 15 juni 1918 was
Prof. dr. Henri Evers de bouw van het stadhuis zo ver gevorderd
Het stadhuis is ontworpen door dat de eerste afdeling (de Woningdienst) kon
prof. dr. Henri Evers. verhuizen naar de Coolsingel.
6
Na 5 jaar, op 10 augustus 1920, was het alle onderdelen van het interieur en de waaronder zeldzame marmersoorten uit
stadhuis voltooid en op 17 augustus vond verfraaiingen aan het in- en exterieur van het Italië.
de eerste vergadering van burgemeester en stadhuis geschonken. Hiervan bestaat een Inhoud stadhuis: 168.250 m3.
wethouders (B en W) plaats. zeer gedetailleerde lijst. Totale kosten ƒ 2.850.000.
Op 1 september 1920 opende burgemeester De glas-in-lood ramen, banken, mozaïeken,
Zimmerman met een toespraak de eerste gevelbeelden e.d. werden bij de bouw
gemeenteraadsvergadering in de nieuwe ingepast en de overige geschenken, zoals
Raadzaal. schilderijen, beelden, kandelabers, luchters
enz. konden direct na voltooiing van het
Tijdens de bouw hebben een aantal gebouw worden geplaatst.
gemeenten, besturen van gewest en Aan materiaal is in het stadhuis verwerkt:
land, vele vooraanstaande Rotterdamse 1.500.000 kg. ijzer, 15.375 m3 beton, 8.336
bedrijven, verenigingen en families vrijwel houten heipalen, 3.500 m3 natuursteen,
7 Restauratie In september 2000 is een begin gemaakt met een groot restauratieproject aan het stadhuis. Dit restauratieproject is er op gericht om de historische luister van het pand te conserveren en te bewaren voor de toekomst en om het gebouw, rekening houdend met het monumentaire karakter (Rijksmonument sinds 2000), aan te passen aan de normen en eisen van deze tijd. De restauratie aan het exterieur richtte zich op: • het inspecteren, reinigen en herstellen van de gevels en de toren, waarbij de oorlogsschade, gelet op het historisch karakter hiervan, niet is hersteld; • herstelwerkzaamheden aan de daken, glazen kappen, goten en hemelwaterafvoeren, waarbij de oorspronkelijke materialen zijn toegepast; • herstelwerkzaamheden aan de ramen, deuren, kozijnen en hekwerken, waarbij het geheel in de oorspronkelijke kleuren is geschilderd; Publiekszaken • reinigen van de gevels, toren en Binnenhof De ruimte waar de stadswinkel is (zandsteen en turfsteen) met behulp van gevestigd, is teruggebracht in de lasertechniek, waardoor de natuurlijke oorspronkelijke vorm. beschermlaag van de zandsteen en
8
turfsteen, in tegenstelling tot de traditionele
reinigingstechnieken, niet is aangetast.
De onderhoudswerkzaamheden aan het
interieur besteedden aandacht aan:
• installatietechniek (verwarming, koeling en
ventilatie);
• sanitaire installaties (toiletgroepen en
rioleringen);
• elektrische installaties
(noodstroomvoorziening en elektrische Kantoorruimten
energievoorziening); Vernieuwende kantoorruimten voor
• lifttechniek (invalidelift bij de ingang van medewerkers van het stadhuis.
dienst Publiekszaken).
Beter toegankelijk twee liften aangebracht, zodat alle verdiepingen bereikbaar zijn
In 2005 zijn twee projecten gestart om binnen het stadhuis, inclusief de zolder. Een complexe ingreep
het stadhuis beter toegankelijk te maken in een historisch gebouw. De restauratie van het stadhuis is eind
voor bezoekers. Het eerste project is de 2008 afgerond. Het stadskantoor aan de Rodezand is gesloopt.
herinrichting van het achterhuis, waar de In 2015 is hier een nieuw pand voor in de plaats gekomen, het
dienst Publiekszaken is gevestigd. Timmerhuis.
De ruimte is rustgevender gemaakt en in
de oorspronkelijke vorm teruggebracht. Het personeelsrestaurant en de keukenfaciliteiten zijn daarom
Daarnaast zijn voor privacygevoelige zaken ondergebracht naar de voorzijde van de zolderverdieping van het
spreekcabines aangebracht. Begin 2006 is stadhuis. De zolderverdieping aan de zijde van de Stadhuisstraat
de ruimte in gebruik genomen. en het Doelwater is verbouwd tot vergaderruimte. In de kapruimte
Het tweede project is gestart om het stadhuis van de zolderverdieping zijn afzonderlijke vergaderunits gemaakt.
beter bereikbaar te maken voor mensen met Op de tweede en derde verdieping van het stadhuis bevinden zich
een handicap. Hiervoor zijn in het gebouw kantoorruimtes met flexplekken voor de medewerkers.
9
Start
Gevels
Dit bezoek aan een deel van het Grondpatroon de officiële ontvangstzaal van de gemeente.
stadhuis begint op de Coolsingel, met Het stadhuis heeft als grondpatroon Voor de Burgerzaal bevindt zich een balkon,
een beschrijving van de voorgevel. een rechthoek met een voor- en een dat uitzicht geeft op de Coolsingel en het
Daarna worden achtereenvolgens de achtergebouw, die met elkaar verbonden zijn Stadhuisplein.
gehele buitengevel, het binnenterrein, door smalle vleugels. In de vleugels bevinden
de centrale hal, de trouwafdeling, de zich poorten die via een inrit toegang geven De afmetingen van het stadhuis zijn: lengte
Burgerzaal, de B en W-kamer en de tot een binnenplaats. voorgevel Coolsingel 86 m., hoogte toren
Raadzaal beschreven. Het gebouwencomplex heeft boven de 71,5 m. Het stadhuis heeft en het voormalige
begane grond drie verdiepingen plus een postkantoor, de HBU en de oude Bijenkorf
zolderverdieping. Boven het midden van hebben als enige gebouwen aan de
het voorgebouw verrijst de toren, die wordt Coolsingel het bombardement van
bekroond door ene gouden Vredesengel. Het 14 mei 1940 doorstaan.
uiterste puntje van dit beeldhouwwerk reikt
tot een hoogte van 75 meter. De middenbouw
van dit voorgebouw omvat de hoofdingang
en op de eerste verdiepingen de Burgerzaal,
Voorgevel
De 86 meter lange voorgevel van het
stadhuis.
10
Voorgevel
De stijl van het gebouw is ‘Beaux-Arts’, Den Haag één van de weinige Beaux- en de koepeltjes. De gevel is opgetrokken
laat 19e eeuwse architectuur waarin Artsgebouwen in Nederland. uit zandsteen, een steensoort die vrij
stijlen uit verschillende periodes worden makkelijk te bewerken is. De sculptuur aan
gecombineerd. Over de functionele, moderne De gevelopbouw is klassiek. Dit komt tot de voorgevel moest vooral de roemrijke
structuur wordt een kleed geworpen van uitdrukking in de symmetrie: de linker- en geschiedenis van de stad verbeelden en de
decoraties die verwijzen naar het verleden, rechterhelft van de voorgebel zijn elkaars deugdzaamheid van haar bestuur.
zonder daarvan een exacte kopie te zijn. De spiegelbeeld, waarbij de hoekpartijen en
gebouwen hebben een heldere geleding en het middendeel iets vooruit steken. Andere In het oorspronkelijke gevel-ontwerp waren
regelmatige plattegrond. Het Rotterdamse renaissance kenmerken zijn o.a. het drie kleine balkonnetjes opgenomen. Na
stadhuis is naast het Vredespaleis in trapgevelelement boven de ingangspartij een opmerking van Koningin Wilhelmina
< Laurenskerk
De heropbouw van de Laurenskerk
na het bombardement van 14 mei
1940. Het stadhuis, postkantoor en de
Bijenkorf overleefden de aanval.
Toegang >
De toegangsdeuren, geschonken door
de familie Chabot.11
zijn deze veranderd in één breed balkon. De subtropische phoenixpalmen links
Onder het balkon wordt de Scheepvaart en rechts van de stadhuisingang staan
belicht; de bedrijfstak die het meest heeft hier alleen ’s zomers. Zij worden ’s
bijgedragen tot de ontwikkeling van de stad winters verzorgd in de kassen van de
door vier zittende figuren (beeldhouwer Gemeentekwekerij in Kralingen.
A. Leeflang). Zij stellen de ontwikkeling
van de scheepvaart voor met (v.l.n.r.) de De figuren direct boven het balkon stellen
Scheepstimmerman, de Zeilmaker, de van links naar rechts ‘overheidsdeugden’
Stoomwerker en de Elektricien. voor: Ondernemingsgeest, Beleid,
Betrouwbaarheid en Volharding
De toegangsdeuren tot het stadhuis zijn (beeldhouwer prof. A.W.M. Odé). Hierboven
van hout met bronzen platen, een geschenk zijn drie koppen van historische personen
van de familie Chabot. Op elke deur staan aangebracht (beeldhouwer E. Van der
vier zeeduivels afgebeeld; de handgrepen Tuuk), die belangrijk zijn geweest voor de
hebben steeds het gemeentewapen. Links ontwikkeling van verschillende gebiedend
en rechts van het bordes, boven de twee van het culturele leven in Rotterdam: Voorgevel
parterreramen bevinden zich basreliëfs: • Johannes van der Veeken, bewindhebber Figuren boven het balkon.
links de Portier (waakzaamheid) en rechts van de Oost-Indische Compagnie (ca.
de Fiscus (belasting). Zij zijn vervaardigd 1600) op het gebied van de Handel en
door de beeldhouwer S. Miedema. De letters Scheepsvaart;
U.P.N.O. bij de fiscus staan voor: Ultra Posse • Erasmus, humanist en meest
Nemo Obligatur, wat betekent: ‘Tot meer dan vooraanstaande intellectueel van zijn
hij kan wordt niemand gedwongen’. Rond tijd (ca. 1500) op het gebied van de
het portierraam en verder links op de gevel Wetenschap;
ziet u vele kogelinslagen die herinneren aan • Pieter de Hooch, kunstschilder die lange
de strijd om Rotterdam in de meidagen van tijd in Rotterdam heeft gewerkt (ca. 1650)
1940. op het gebied van Kunst.12 Ertussen staan de emblemen van deze cultuurgebieden afgebeeld: Mercatura en Ars Scientia. Onder de kroonlijsten van de voor- en zijgevels zijn de bouwambachten herdacht door koppen in medaillons (beeldhouwer L.P.M. Wensing). In de trapgevel, boven de zittende Stedenmaagd staat de spreuk: S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(oterodamus). Aedificari Coeptum A(nno) D(omini) MIMXIV. Perfectum Ao Di MIMXX. Vertaald: Het Gemeentebestuur en de Burgerij van Rotterdam. De bouw is begonnen in het Jaar des Heeren 1914, voltooid in 1920. Boven deze spreuk staat het Gemeentewapen genius met lichtfakkel (beeldhouwer T. < Vredesengel afgebeeld (beeldhouwer S. Miedema). Dupuis), als symbool van vooruitgang en Regelmatig slaat de bliksem Tevens staan hier de wapens van de zes ontwikkeling. in de gouden Vredesengel, de gemeenten die bij Rotterdam zijn gevoegd: In het linkerdeel van de middenpartij bliksemafleiders werken uitstekend en Charlois, Delfshaven, ’s-Gravesande (Hoek symboliseren de boogvelden van de drie de engel blijft onbeschadigd. van Holland, dat bij Rotterdam werd gevoegd, grote ramen (Trouwzaal 1e klas) het huwelijk. maakte vroeger deel uit van deze gemeente) Boven het linkerraam is een jonge man Cool, Kralingen en Katendrecht. Linksonder ‘Fortitudo’ (Kracht) afgebeeld, boven het het Provinciewapen, vastgehouden door rechterraam een jonge vrouw met kind twee figuren met emblemen van Tuinbouw ‘Maternitas’ (Moederschap), terwijl boven Vooruitgang > en Veeteelt; rechts het Rijkswapen met het middelste raam het huwelijksaltaar met Bronzen genius met lichtfakkel als emblemen van Handel en Scheepsvaart. De opschrift ‘Mutua Fides’ (Wederkerige Trouw) symbool van de vooruitgang. bekroning van de topgevel is een bronzen de onderlinge band aangeeft.
13
Achter de trapgevel ziet u de vlaggentoren
en daarachter de klokkentoren met koperen
bedekking. Deze toren wordt bekroond door
een gouden Vredesengel (beeldhouwer
J. Keller). Het beeld is 3,5 meter hoog en
komt tot een hoogte van 75 meter. Een
gemeentelijke memorie van toelichting uit
1916 vermeldt waarom gekozen is voor een
engel: ‘Vredesfiguur ter herinnering aan
den vrede die in dezen oorlogstijd, dankzij
het Regeringsbeleid, door Nederland mocht
behouden blijven’. Een subcommissie
tekende hierbij aan dat men in 1916 hoopte
dat bij de opening van het stadhuis de
vrede op aarde hersteld zal zijn, ‘daarom
verdient een engel aanbeveling’. De Engel
is een geschenk van de heer en mevrouw
W. Rueb. Rueb was een fabrikant die rond
1916 aan de Mauritsweg 65 woonde. In 1979
is het beeld drastisch opgeknapt en via een
ingewikkeld procedé bedekt met een nieuw
laagje goud. Hiervoor werden 70 boekjes
dubbeltoren goud (10 bij 10 cm.) gebruikt.
Regelmatig slaat de bliksem in de engel,
maar dat geeft niks want de bliksemafleiders
werken uitstekend: de engel wordt er niet De Stedemaagd
door beschadigd. In de nis van de topgevel
(beeldhouwer T. Dupuis).14
Carillon
Carillon In de klokkentoren bevindt zich het carillon.
Tweemaal in de week, elke dinsdag en Het oorspronkelijke carillon was geschonken
vrijdag (koopavond), zijn de prachtige door de heren P.J. van Ommeren en Phs.
klanken van dit machtige instrument van Ommeren Jr. en werd voor het eerst
te horen. bespeeld op 1 januari 1921. Het bestond uit
48 klokken, met een totaalgewicht van 27.000
kg. In de zomer van 1943 werd dit carillon
door de bezetters naar Duitsland gevoerd;
er is nooit meer iets van teruggevonden.
Het huidige carillon is een geschenk van
het gemeentepersoneel en de erven van de
heren Van Ommeren en werd op 27 augustus
1948 geïnstalleerd. Het is gegoten door de
klokkengieterij Petit & Fritsen te Aarle Rixtel.
De drie grootste klokken hebben als opschrift
‘Welvaart’, ‘Arbeid’ en ‘Vrede’. De Vredeklok
is de zwaarste.
Het carillon van het stadhuis is één van
de grootste carillons van Nederland. Maar
ook binnen Europa behoort hij tot de
grootste in zijn soort. Tweemaal in de week,
elke dinsdag en vrijdag, zijn de prachtige
klanken van dit machtige instrument te
horen. Het carillon wordt dan bespeeld door
stadsbeiaardiers Geert Bierling of Richard
de Waardt. In 1996 is het carillon grondig
gerestaureerd, de restauratiewerkzaamheden15
duurden vier maanden. Niet alleen werd
het carillon schoongemaakt en opnieuw
Stadsbeiaardiers waren
gestemd, maar kreeg het ook twee extra
achtereenvolgens:
klokken. Het totaal aantal klokken bedraagt
nu 63. Verder kreeg het carillon een • • Ferdinand Timmermans, van 1924 tot 1956;
computergestuurd mechanisme. Hierdoor is • Leen ’t Hart, van 1957 tot 1975;
het mogelijk het carillon ook te laten spelen, • Cor Don, van 1975 tot 1978;
wanneer de stadsbeiaardier niet achter het
• Addie de Jong, van 1978 tot 1997;
klavier zit. De beiaardier kan een bepaald
lied programmeren, zodat dit op een later • Gerard de Waardt, van 1978 tot 2014;
tijdstip kan wordt gehoord, Dit gebeurt Carillon • Geert Bierlink, van 1997 tot nu;
met name bij speciale gelegenheden, De Vredeklok is de zwaarste klok. • Richard de Waardt, van 2013 tot nu.
bijvoorbeeld met kerst.
Rechts van het balkon, boven de drie
grote ramen van de vergaderkamer van
Burgermeester en Wethouders, zijn de
hoofden te zien van Salomo en Pericles.
Salomo was koning van Israël in de 10e
eeuw voor Christus en was vermaard om zijn
wijsheid en internationale handel. Pericles
was een beroemd Atheens staatsman uit
de 5e eeuw voor Christus, ook beroemd als
redenaar en veldheer. Hij wilde de staat tot
een zo zuiver mogelijke democratie maken.
Tussen de hoofden in bevindt zich een
voorstelling van de wet, met de tekst: ‘Servi
legis simus’, wat betekend: Slaafse navolging
van de wet is onverstandig.16 Johan van Oldenbarnevelt In het rechter hoekpaviljoen staat het dat het stadhouderschap uitgroeide tot bronzen standbeeld van Johan van een monarchenfunctie en wist in 1609 het Oldenbarnevelt, van de beeldhouwers Twaalfjarig Bestand te sluiten (tegen de zin Ch. van Wijk en prof. A.W.M. Odé. Van van prins Maurits). Na een hoog opgelopen Oldenbarnevelt (1547-1619) was telg uit kerkelijk conflict waarbij prins Maurits de een regentenfamilie en staatsman. Hij zijde van zijn tegenstanders koos, werd Van studeerde onder meer in Leuven, Keulen Oldenbarnevelt voor een speciale rechtbank en Heidelberg en vestigde zich in 1570 als gedaagd, ter dood veroordeeld en onthoofd. advocaat in Den Haag. Hij sloot zich na 1572 Aan weerszijden van het beeld zijn het (de slag bij Den Briel) aan bij de opstand Gemeentewapen en het familiewapen van de tegen de Geuzen. Hij probeerde samen met Van Oldenbarnevelts afgebeeld. Willem van Oranje een Geuzendictatuur Onder de erker van de Burgemeesterskamer te voorkomen en de regering terug te (boven het standbeeld) staat de spreuk: brengen aan de regentenfamilies. In 1576 ‘Sera parsimonia in fundo’ (Te laat begint werd hij benoemd tot raadspensionaris van de spaarzaamheid, wanneer ze begint op Rotterdam. Een pensionaris was advocaat de bodem). Op de hoekpijlers van deze van de stad, penvoerder in de vergaderingen kamer staan adelaars. De zittende figuur der en afgevaardigde namens de Gewestelijke ‘Gerechtigheid’ (van de beeldhouwer prof. Staten. Odé) die de Wet (Lex) vasthoudt, vult de Het permanente karakter van zijn ambt gaf hem veel invloed. Hij bekleedde dit ambt tot Bronzen standbeeld 1586, toen hij raadspensionaris van Holland Johan van Oldenbarnevelt. en West-Friesland werd. Hij voorkwam
17
Hugo de Groot
vlakke nis boven het erkerdak, met de spreuk
‘Lex dura sed lex’ (De Wet is hard, doch het
is de Wet).
Op de pijlers van het zijbalkon van de
Burgemeesterskamer (in de Stadhuisstraat) De wandeling begint bij het linker (= het wonderkind en werd reeds op 16-jarige
beelden de twee figuren, ‘Beleid en noorder) hoekpaviljoen. Hier is in 1970 een leeftijd advocaat. In 1607 werd hij benoemd
Toewijding’ uit (beeldhouwer E. Jacobs). bronzen standbeeld van Hugo Grotius, de tot advocaat fiscaal van het Hof van Holland,
De figuren zijn geïnspireerd door de twee Latijnse naam van Hugo de Groot (1583- en in 1613 tot Pensionaris van Rotterdam. Hij
gelijkenissen in Mattheus 25, n.l. ‘De Wijze 1645), geplaatst. Het is vervaardigd door heeft als eerste het zeerecht gecodificeerd
Maagd’ en ‘De Trouwe Dienstknecht’. de kunstenaar Auke Hettema. In de 16e (als wetboek opgesteld). Daarbij ging hij
Boven het raam staat de spreuk ‘Sciam eeuw was het de gewoonte om namen in er van uit ‘dat de volle zee aan niemand
ommia augusta esse mensus Deum’ (Moge het Latijn te vertalen. Hugo Grotius was onderhorig kon zijn’. Zijn opvatting wordt
ik er mij van bewust zijn dat alles klein is, rechtsgeleerde, staatsman en diplomaat. tot de dag van vandaag aangehouden als
gemeten naar de maatstaf van God). De Hij groeide op als een wetenschappelijk richtlijn voor het moderne zeerecht. Hij
twee kleine figuren (van A. Leeflang) onder was een aanhanger van de Remonstranten
het balkon stellen het geestelijke en het en van Van Oldenbarnevelt. In 1618 werd
stoffelijke belang voor. Onder het raam van Ontluchting hij op slot Loevestein gevangen gezet. Hij
de voormalige kamer van de wethouder Tussen het ontsnapte in 1621 in een boekenkist en
van Financiën wordt in een kleine sculptuur stadhuis en vestigde zich in Parijs. Daar schreef hij onder
een toespeling gemaakt op diens functie. het voormalig meer ‘Over het recht van oorlog en vrede’
Tussen het stadhuis en het voormalig Postkantoor ziet u (De iure belli ac pacis, 1625). Van 1634-
postkantoor ziet u de uitgangen van de de uitgangen van 1644 was hij Zweeds gezant in Frankrijk.
ontluchtingsinstallatie van de atoomvrije de ontluchtings- Hugo de Groot was de grondlegger van het
schuilkelders die tussen deze twee installatie van Volkenrecht.
gebouwen aangelegd zijn. de atoomvrije
schuilkelders. Op het voetstuk staat aan de linkerkant de
tekst ‘Dat men voor al de waerheyd hebbe
en de behoude: want sonder de waerheyd18
en is het geen vrede en is het geen liefde’.
Aan de rechterkant staat: ‘Omnia fort Batavis
coelum aut mare: quicquid in orbe est huc
venit Hollandum nomen ubique patet’ (= alles
wordt de Bataven gebracht door de hemel of
door de zee: al wat ter wereld is komt hier, de
naam van Holland is overal bekend).
Het bronzen beeld is een waardig pendant
van (vormt een paar met) het beeld
van Johan van Oldenbarnevelt dat voor
de rechter hoekpaviljoen staat. Beide
pensionarissen dienden de stad in een
tijd dat de grote bloei van Rotterdam als
havenstad begon. Aan het hoekpaviljoen
achter Hugo de Groot, duiden de twee grote
figuren de deugden aan welke het bestuur
Bronzen standbeeld eigen moeten zijn: Verdraagzaamheid en
Hugo de groot. Onafhankelijkheid (beeldhouwer J. Keller).
Boven het raam staat de spreuk ‘In legibus
libertas’ (in de wetten is de vrijheid). De
kleine figuren onder het balkon stellen de
ontwikkeling van het Politiekorps voor.
De Armenzorg is herdacht door een
kleine sculptuur onder het parterreraam
voorstellende ‘Weldadigheid op de grondslag
van der wet’.19
Zijgevel noord Doelwater
Hoog boven het raam van het noorder raam in de parterre staat een pelikaan
hoekpaviljoen staat de spreuk: ‘Quid met een nest jongen afgebeeld, wederom
leges sine moribus et fides sine operibus’ een voorstelling die betrekking heeft op de
(Wat zijn wetten zonder zeden en trouw Armenzorg.
zonder daden). De twee figuren naast
het raam duiden wederom deugden aan Aan de zijgevels is het figurale
die het bestuur eigen moeten zijn, hier beeldhouwwerk tot de ingangen beperkt.
Waakzaamheid en Arbeidzaamheid Boven de ingang naar het binnenterrein
(beeldhouwer A. Hesselink). Onder het ziet u het Gemeentewapen. U loopt verder
langs de gevel en ziet tussen de deuren van
de voormalige ingang Burgerlijke Stand/
< De leerplicht Bevolking/ Onderwijs enz. een jongetje
Tussen de deuren van de voormalige afgebeeld, voorstellende de ‘Leerplicht’. De
ingang Burgerlijke Stand is een beeltenis daarboven
jongetje afgebeeld, voorstellende de is er één uit de serie
‘Leerplicht’. bouwambachten
(beeldhouwer L.P.M.
Mensing).
Daarboven is weer
Pelikaan > het Gemeentewapen
De pelikaan met een nest jongen heeft aangebracht.
betrekking op de Armenzorg.20
Achtergevel Raam, Rodezand
U gaat nu de hoek om en loopt onder de Rotterdam. In het perk op het Raamplein keert
oude loopbrug door die het stadhuis met na de bouw van het Timmerhuis het monument
het politiebureau verbindt. Deze straat heet terug. Dit monument (door M. Ficheroux)
Raam. Op het dak boven de leveranciers- heeft de vorm van een langspeelplaat, ter
ingangen staat boven het Gemeentewapen nagedachtenis aan de Rotterdamse zanger en
een haan afgebeeld. Verder bevinden zich in cabaretier Louis Davids (1883-1939). Davids
de dakramen enkele figurale voorstellingen werd op deze plek geboren, in de Zandstraat, Raamplein
die betrekking hebben op de (voormalige) één van de straten van de ‘rosse’ buurt die Ter nagedachtenis aan Louis Davids
gemeentelijke diensten Bevolking en moest wijken voor de bouw van het stadhuis. (1883-1939).
Burgerlijke Stand, nu dienst Publiekszaken
Zijgevel zuid Stadhuisstraat
Tussen de deuren van de voormalige links naar rechts de nachtwacht, de politie
tweede ingang van de dienst Publiekszaken met handboeien, de politie in de vorige eeuw
Rotterdam, staat een beeld van een jongetje en de havenpolitie. Onder de portiek ziet
met cape en zandloper dat ‘Tijd’ uitbeeldt men rechts ‘de heilige Hermandad’ en links
(beeldhouwer F.E. Jeltesma). De kop erboven de ‘Medusakop’ (beeldhouwer A. Leeflang).
is er weer één uit de serie bouwambachten. Boven de doorgang naar het binnenterrein
Onder het balkon boven de toegang tot de staat een figuurtje dat ‘Plicht’ voorstelt
voormalige politiepost stellen de vier hoofden (beeldhouwer J. Keller).
de ontwikkeling in het politiewezen voor. Van21
Binnenterrein
U gaat nu door de poort naar het aan de jodenvervolging tijdens de Tweede
binnenterrein. Direct rechts aan de muur Wereldoorlog. Onder in de linkergroep staat
ziet u een bronzen plaquette voorstellende de tekst: ‘Verberg de verdrevenen, verraad
Maria de la Quillerie, huisvrouw van Jan vluchtelingen niet. Jes.16:5’ met daaronder
van Riebeeck (koloniaal pionier, 1619- ‘Indachtig 10.000 joodse inwoners van
1677), ter herinnering aan de landing op Rotterdam’. Aan de pilaren zijn reliëfs van
de Kaap in Zuid-Afrika op 6 april 1652. dezelfde kunstenares bevestigd, die de
Deze plaquette werd in april 1952 onthuld. verschrikkingen van de Jodenvervolging
Boven de koepelingang staat een tekst uitbeelden. De kunstwerken werden op 27
die betrekking heeft op de bouw van het oktober 1981 onthuld door Hare Majesteit
stadhuis. Op de muren van de koepel staan Koningin Beatrix.
beeldgroepen, uitgevoerd in brons, van de
kunstenares Loekie Metz. Zij herinneren Midden in de stadhuistuin staat een
hardstenen fontein met een bronzen
kindergroep (door S. Miedema, 1920). Het
< Koepel kunstwerk herinnert aan Handel, Visserij
Beelden van Loekie Metz herinneren en Techniek, de voornaamste bronnen van
aan de jodenvervolging. bestaan in Rotterdam. De fontein is een
geschenk van de Maassteden Schiedam,
Vlaardingen en Maassluis. De wapens van
deze steden zijn ook rondom het waterbassin
afgebeeld. Links van de fontein staat een
bronzen beeld van Neptunes, rechts van de
fontein staat een beeld van Mercurius met
slang.22
Beide beelden zijn gemaakt door de
beeldhouwer B. Ingen Housz. In 1997 is
de stadhuistuin grondig onder handen
genomen. Niet alleen is er gekozen voor
een ander patroon, ook de beplanting van
de tuin is danig gewijzigd. Zo groeien er
nu rozen, leibomen en hortensia’s. De tuin
wordt omzoomd door buxushaagjes, ook zijn
iedere zomer weer enkele phoenixpalmen te
bewonderen. De tuin is tevens voorzien van
nieuwe bestrating.
Boven de boogvormige toegangen tot de
galerij onder de Raadzaal, symboliseert het
grote terracottafries de vijf hoofdafdelingen
van de gemeentelijke administratie van
weleer: Onderwijs, financiën, Armenzorg,
Openbare Werken en Bedrijven (beeldhouwer
J. Keller). De beide stenen hoekfiguren zijn
herauten met het Gemeentewapen.
Binnenterrein
De hardstenen fontein.23 Grote hal U gaat nu het stadhuis binnen. In dit omvangrijke centrum van het stadhuis, vanuit architectonisch oogpunt één der belangrijke gedeelten van het inwendige, wilde de ontwerper vooral de betekenis van Rotterdam als havenstad en als centrum van transitoverkeer uitbeelden. De afmetingen van de hal zijn: 20.50 m. lang, 20 m. breed Grote hal en 18.40 m. hoog. Centrum van het stadhuis. In de koepel zijn landen van Europa uitgebeeld. De koepel met daarboven de 71,5 Bij de gemeentespreuk ontbreekt de m. hoge toren, steunt op vier hoofdpijlers wapenspreuk ‘Sterker door strijd’. Deze spreuk waarin beelden (van Johan Keller) de andere werd pas later aan het officiële Rotterdamse vier werelddelen voorstellen: Afrika, Azië, stadswapen toegevoegd, nadat Koningin Amerika en Oceanië. Wilhelmina op 19 januari 1948 het besluit In de kruin van de koepel hangt een ‘deksel’ hiertoe had getekend. De Kroon nam dit waarop rond het Gemeentewapen de spreuk besluit ‘om voor het nageslacht de herinnering ‘Navigare necessare est’ (Er moet gevaren te bewaren aan de moed en kracht waarmee worden) staat. Dit ‘deksel’ kan verwijderd de bevolking van Rotterdam alle beproevingen worden om doorgang te verschaffen voor de van de oorlog heeft gedragen en aan het klokken. Dit bleek reeds tweemaal nodig te belangrijke aandeel, dat zij genomen heeft zijn: na extreme vorst was het geluid dermate in de bevrijding van het vaderland’. Het was veranderd dat de klokken in Aerle Rixtel echter niet mogelijk de spreuk aan te brengen moesten worden ‘gestemd’. op het stadswapen van de koepel.
24
Midden in de hal staat het beeld ‘Sterker van beton in de kelder verstevigd worden.
door strijd’, een geschenk van Koningin In de centrale hal staat een zwartmarmeren
Wilhelmina. Het is op 30 november 1951 klok op een hoge zuil. Het is een geschenk
onthuld door Koningin Juliana (het beeld van Amsterdam, aangeboden op 27 juli 1921
stelt David voor met een gevelde adelaar: de ter gelegenheid van de opening van het
adelaar, die Duitsland voorstelt, is vertrapt Stadhuis (beeldhouwer Hildo Krop).
en verslagen). Het voetstuk is 1 meter hoog, De zuil bestaat uit Pavonazzo marmer en de
de figuur 2,5 m. Het beeld is uit één blok klokbol uit brons. Het geheel is 3 m. hoog en
Carrara marmer gehouwen, door mej. J.H. weegt ca. 4.000 kilo.
Hans. Om de nodige tegenstelling te krijgen Langs de marmeren zuil zijn in opgaande
met de vloer van de hal, die uit hetzelfde lijn reliëfvoorstellingen aangebracht, die
marmer bestaat, is het beeld niet gepolijst. aangeven hoe in verschillende tijden de
Het weegt 5.000 à 6.000 kilo. Om het te mensheid tegenover de natuur en het
kunnen dragen moest de vloer met een pilaar bovenzinnelijke stond. Vanaf de voet is
Hildo Krop
Beeldhouwer Hildo Krop.
‘Sterker door strijd’
Het beeld van David met een gevelde
adelaar is uit één blok Carrara marmer
gehouwen.25
dit allereerst een naakte mensfiguur, Zij zijn in 1918 vervaardigd bij atelier A.
wegschuilend voor het hem verontrustende Lipjes ter herinnering aan het 50-jarig
hemellicht. Hierna volgen drie Egyptische bestaan van de Rotterdamse brandmeesters
figuren, vervolgens enige Griekse figuren. en geschonken door de Rotterdamse
De Middeleeuwen worden uitgebeeld vrijwillige brandweer. Spuit 11 en Spuit 13
door knielende mensfiguren; de Gotiek werden nooit benoemd. De premie ging in die
wordt voorgesteld door twee mensen in tijd naar de eerste brandmeester die water
de schaduw van een kerktoren, maar op de brand spoot, niet naar degene die het
omrankt door allerlei natuuremblemen. De eerst bij de brand arriveerde!
renaissance wordt aangeduid door een mens
die zijn eigen hart ontdekt. In de centrale hal bevindt zich ook de
De spiraal eindigt met twee mensen, Marshallplaquette. Deze plaquette van de
gebogen onder een last. Daarmee wordt de hand van de Rotterdamse beeldhouwer
tegenwoordige tijd aangeduid, waarin het Willem Verbon werd op 28 mei 1997 onthuld
individualisme tot een drukkende last uitgroeit door de Amerikaanse President Clinton. De
(deze beschrijving stamt uit 1921!). De Amerikaanse president bracht een bezoek
maskers aan de top van de zuil hebben ieder aan Rotterdam in het kader van de viering
een eigen betekenis: het brute geweld, het van 50 jaar Marshallhulp. Op 5 juni 1997
geestelijke geweld, de materiële nood, een was het namelijk vijftig jaar geleden dat de
besef van een zich openbarende toekomst. Amerikaanse Minister van Buitenlandse
Zaken, Generaal C. Marshall, zijn plannen
De laatste reliëfs worden gevormd door ontvouwde voor de financiële ondersteuning
een meisjesgezicht, dat in zijn uitdrukking van West-Europa. Dit gebeurde tijdens een
de geboorte van een geestelijk evenwicht door hem gehouden rede aan de Harvard
aankondigt; het laatste masker symboliseert Universiteit. Nadrukkelijke eis was wel dat
een bereikt evenwicht tussen geestelijk en deelnemende Europese landen moesten
materieel bestaan. Achter de ontvangstbalie samenwerking bij de uitvoering van het
hebben de drie gebrandschilderde ramen herstelprogramma. Nederland ontving $ 1127
betrekking op het werk van de brandweer. miljoen aan hulp uit de Verenigde Staten,26
Rotterdam heeft als geen andere Europese Hertog van Marlborough, was toegekend.
stad geprofiteerd van de Marshallhulp Op de kraag van het uniform prijkt de Order
(wederopbouw van de stad en de haven). of Merit. Een van de beroemdste leuzen
Indertijd hebben alle Amerikaanse burgers van Churchill was: “The world is open to
zelf bijgedragen aan de Marshallhulp, you” (De wereld ligt voor u open). Het door
gedurende vier jaar werd door iedereen twee vingers gevormde V teken (Victory =
fl. 85,- gulden extra belasting betaald. Als overwinning), typerend voor hem, werd in de
dank voor deze financiële steun heeft het oorlogsjaren ook voor vele Nederlanders een
gemeentebestuur op 28 mei 1997 een veelzeggend symbool.
feest gegeven ter ere van de in Nederland
wonende Amerikanen. Aan weerszijden van de staatsietrap
bevinden zich gebrandschilderde ramen
Een andere blikvanger in de centrale hal van de kunstenaar Henricus uit 1920. Het
is het borstbeeld van Winston Churchill. linkerraam stelt het begin van de Waterweg
Het is op 30 november 1954 onthuld, voor: een koopvaardijschip op de rede van
ter gelegenheid van het feit dat deze Hoek van Holland. Er waait een sterke
Centrale hal Britse staatsman op 13 mei 1946 bij hoge westenwind, want het schip vaart achter
Winston Churchill. uitzondering als erelid van de Rotterdamse zijn eigen rook aan. Het rechterraam
gemeenteraad werd geïnstalleerd. Het uit stelt het einde van de Waterweg voor: de
brons vervaardigde beeld is ook van de hand bedrijvigheid in één van de Rotterdamse
van de beeldhouwer Willem Verbon. Churchill havens, met enkele binnenvaartschepen, een
was tijdens de Tweede Wereldoorlog minister botter en twee vrachtschepen. Alle bronzen
president van het Verenigd Koninkrijk balustrades van de trap en in de hal zijn
en is hier uitgebeeld als Ridder van de geschonken door de Holland Amerika Lijn.
Orde van de Kousenband. Hij draagt de
riddersmantel over zijn Admiraalsuniform,
met de distinctieven van Lord Warden of the
cinq Ports. De keten is de beroemde ‘Great
George’, die aan de grote voorvader, de27
Trouwkamers
U gaat nu geheel rechts van de staatsietrap Deze kunt u bezichtigen. De kamers 13
de deuren door. Via deze galerij komt u bij en 14 zijn felicitatieruimtes. En de kamers
de trouwkamers. De jade-kleurige tegels 15 t/m 18 zijn nu fractiekamers. De
zijn vervaardigd bij de Porcelijne Flesch in monumentale schouw van Delfts sectiel-
Delft. De open ruimte links is de wachtruimte tegelwerk in kamer 11 is geschonken
voor de trouwparen met hun gevolg. Boven door de Rotterdamse Zaankanters. Deze
de radiator rechts ziet u een opengewerkte Rotterdamse houthandelaren waren rond
cirkel. Dit is een ontluchtingskanaal, de eeuwwisseling naar Zaandam getrokken,
afgedekt met een luik in de vorm van een omdat de houthandel zich steeds meer
zon. Deze ontluchtingskanalen lopen door concentreerde rond de Amsterdamse
het hele stadhuis. Oorspronkelijk werden scheepswerven, waar het benodigde hout
de kamers 11 tot met 18 als trouwkamers voor de zeeschepen via de Zuiderzee uit o.a.
Wachtruimte gebruikt. In de loop der jaren is het een en de Scandinavische landen werd aangevoerd.
Ontluchtingskanaal, afgedekt met een ander nogal veranderd. De kamers 11 en 12 Rechts boven in de schouw is het wapen van
luik in de vorm van een zon. worden nu nog gebruikt als trouwkamers. Zaandam afgebeeld.28
Staatsietrap
U gaat nu rechts door de gang naar de hal De glas-in-lood ramen zijn gewijd aan ideële
en direct linksaf naar de staatsietrap. De uitingen van het maatschappelijk leven:
bronzen kandelabers ter weerszijden van de links ‘Gewijde en profane muziek’, midden
trap zijn een deel van het geschenk van de ‘Beeldhouw en schilderkunst’ en rechts ‘Poëzie
vijf gebroeders Stokvis. De trap opgaande en dramatische kunst’. U gaat links de trap
ziet u in de muur op het trapbordes een op en passeert een bronzen beeld van Graaf
ingemetselde gedenksteen, ter herinnering Floris V (beeldhouwer B. Ingen Housz). Floris
aan de in de Tweede Wereldoorlog gevallen V werd in 1256 op anderhalf jarige leeftijd
ambtenaren. De twee Japanse vazen van graaf van Holland en Zeeland. Hij was een
1.80 meter hoog werden in 1919 aan de zoon van Graaf Willem ll. In 1296 werd de bij
gemeente geschonken door de heer en het volk populaire Floris door Gijsbrecht van
mevrouw P. Kleykamp-Haagen Smit. Aemstel e.a. vermoord.
Staatsietrap
Graaf Willem III.
Aan de andere kant van de trap staat een bronzen beeld van Graaf Willem
III (1285-1337), zoon van Jan I. Hij werd ‘de Goede’ genoemd, was als
Willem lll Graaf van Holland, en als Willem I Graaf van Henegouwen. Hij
gaf het aan hem toebehorende deel van Rotterdam in 1328 rechten op het
gebied van bestuur en rechtspraak. Dit leidde in 1340 tot het verkrijgen van
volledige stadsrechten voor geheel Rotterdam. Deze gaven een stad grote
financiële voordelen door het mogen innen van belastingen en het heffen
van tolgelden.29
Eerste klas trouwzaal
U gaat nu rechtsaf, de Burgerzaal in (Kamer Aan de linker- en rechterkant van de
111) en weer rechtsaf naar de eerste klas vonkenvanger voor de open haard zijn
trouwzaal (Kamer 113). Alle versieringen in koperen harten bevestigd. In alle houten
deze trouwzaal verbeelden liefde, geluk en deurposten zijn hartjes uitgesneden.
eenheid. De klok (Miedema) op de marmeren De panelen zijn met fraai houtsnijwerk
schouw is een symbolische voorstelling van opgesierd. In het vloerkleed (ook ontwerp van
het huwelijk. prof. dr. Henri Evers) zijn ineengevlochten
ringen geweven, symbool van eeuwige trouw.
In de deksels van de luchtroosters zijn harten
afgebeeld, alsook in de ombouwen van de
centrale verwarming. Bij de bouw van het
stadhuis is centrale verwarming ingebouwd,
voor die tijd vrij revolutionair. In alle ruimten Kamer 113
zijn ook open haarden aangelegd, deze Eerste klas trouwzaal.
worden echter nooit gebruikt.
De schilderingen van de Franse schilder
Joseph-Marius Avy zijn historiserend, in de
beste traditie van de Franse Salonschilder-
kunst. Dergelijke ensembles, waarbij de
grens tussen decoratie en wandschildering
eigenlijk niet goed kan worden getrokken, zijn
in Nederland zeldzaam. Avy vulde omstreeks < Eros en Psyche
1925 het grote middenvak op de lange wand Franse Salon-schilderkunst.
met een op de Griekse mythologie30
geïnspireerde bruiloft, wellicht die van de suggereert, zou passen in een zaal van een een kogelgat, in de arm van de jonge vrouw
goden Eros en Psyche. Op de achtergrond barok paleis. Het zonnige impressionistische rechts. De kogels werden in de Tweede
is een beeldhouwwerk van de drie Gratiën verf en kleurgebruik doet heel eigentijds Wereldoorlog buiten afgevuurd; één kogel
geschilderd. Links en rechts van deze grote aan en geeft een enigszins vervreemdend schampte de voorgevel en beschadigde
schildering staan de voor deze schilderstijl en toch vrolijk effect. Het kunstwerk met de middenkolom van de linker raampartij.
typerende ‘stevige’ Amor-figuurtjes bruidspaar, duiven en ringen boven de In deze zaal is geen goud gebruikt voor
afgebeeld, compleet met pijlenkoker en een deuren naar de Burgerzaal is een verbluffend ornamenten en muurschilderingen, maar
lint waarop ‘Omnia vincit amor’ aangeeft staaltje van de ‘trompe l’oeil’ techniek: een hoogwaardig materiaal dat op goud
dat de ‘liefde alles overwint’. Op de overige het lijkt werkelijk een driedimensionaal lijkt. Bij een huwelijk in deze trouwzaal
bovendeurstukken zijn toeschouwers beeldhouwwerk dat tegen een blauw wordt voor en na de plechtigheid het orgel
afgebeeld, die delen in de feestvreugde. mozaïeken achtergrond bevestigd is. Onder bespeeld en schrijdt het bruidspaar door de
de linker boomtak van het middenstuk is Burgerzaal om voor de schouw de felicitaties
De manier waarop Avy een samenhang een kogelgat te zien. Ook in het rechter in ontvangst te nemen.
tussen de schilderijen en de werkelijke ruimte schilderstuk boven de schouw bevindt zich31
Burgerzaal Kamer 111
De Burgerzaal is de representatieve ruimte gedecoreerd met gouden biezen. De pijpen
voor officiële bijeenkomsten, ontvangsten, zijn vervaardigd uit een legering van 63% tin
diners, lezingen, prijsuitreikingen en en 37% Spaans lood. Alle houten pijpen zijn
dergelijke. De afmetingen van de Burgerzaal gemaakt van cipressenhout. De windladen
zijn: lengte 32 m., breedte 12.50 m. en zijn van eikenhout. Het orgel telt momenteel
hoogte 14.50 m. 25 stemmen.
Vaste bespeler van het orgel is Geert
Het concertorgel op de galerij is in 1918 Bierling. Hij bespeelt het concertorgel
geschonken door Cornelis Immig. De bouw tijdens officiële ontvangsten, eerste klas
van het orgel stagneerde ernstig tijdens huwelijken, concerten en andere bijzondere
de oorlog van 1914-1918. Maar omdat gelegenheden. Overigens wordt de
orgelbouwer Standaart uit Schiedam het akoestiek van de Burgerzaal als uitstekend
orgel op tijd wilde opleveren, zocht hij naar aangemerkt.
andere mogelijkheden: oude tinnen gebruiks- In een halve cirkel boven de galerijkoepel zijn
en siervoorwerpen, zoals potten, schalen weer ontluchtingskanalen verwerkt. Naast de
en vazen, werden her en der verzameld en ingang ziet u mahoniehouten lambriseringen
omgesmolten. Zo verkreeg hij het benodigde waarin de centrale verwarmingsapparatuur is
tin voor de orgelpijpen en kwam het orgel ingebouwd. Samen met alle marmerwerken
gelijk met de Burgerzaal gereed. Het front in deze Burgerzaal is dit een geschenk van
van het orgel bestaat uit een hoogoplopend de heer A. van Hoboken van Cortgene. Alle
recht middenveld en twee zijronden, kandelabers en luchters zijn van brons en
De Burgerzaal onderling verbonden door twee kleine rechte geschonken door de Amsterdamse Bank
Representatieve ruimte. pijpvelden. De orgelkas (9 m. hoog, 6 m. Bijbank Rotterdam. De wandschilderingen
breed en 2.80 m. diep) is uitgevoerd in een zijn van de Nederlandse schilder Johan
donkerrode tint, Thorn32
op mondelinge mededelingen van Thorn altaarwijding). Samengevat is de boodschap
Prikker zelf, o.a. aan de pers gedaan, en via van de decoratie: Rotterdam heeft een
overlevering. roemrijke geschiedenis, en hoewel rampen
en tegenslagen de groei bemoeilijkten, stond
Links van de ingang: de Rotterdamse het stadsbestuur altijd paraat.
zeevaarder Olivier van Noort (1558-1627), Op het grote doek boven de schouw beeldde
die als eerste een reis om de wereld maakte Thorn Prikker de toekomst van Rotterdam
(van 1598 tot 1601). De reis duurde drie uit door allerlei vlaggen. Hij overleed voor
jaren. Boven de linkerdeur een versiering dit doek voltooid was, in 1932. De glazenier
die ‘het element lucht’ voorstelt. Het drieluik Warffenius en de schilder Den Besten
verbeeldt de strijd van de mens tegen de vulden zo goed en zo kwaad als het ging
verwoestende elementen: het water (de de onvoltooide delen aan. Direct na de
Kandelaber St.Elizabethsvloed van 1421) en het vuur (de
brand van Rotterdam in 1563). In de middelste
schildering is de wederopbouw van Rotterdam
uitgebeeld middels het vreedzame werk
‘Opbouw en Bescherming’, gesymboliseerd
Prikker (1870-1932). Zij zijn een geschenk door het versterken van dijken. Het ensemble
van Mevrouw Maria Carolina Blankenheijm, moet worden gezien als de uitdrukking van een
Douairière Jhr. mr. C.J. van Nispen tot algemene gedachte: de grote bedreigingen
Pannerden. Thorn Prikker kreeg de opdracht waaraan het aardse leven onderworpen is en
in 1925, vijf jaar na voltooiing van het de strijd van de arbeidende mens daartegen.
stadhuis. Op de lange wand schilderde hij
allegorische voorstellingen en afbeeldingen Boven de rechterdeur: het element water.
over de historie van Rotterdam, en op de De beide schilderingen rechts van deze deur
korte wand een verbeelding van de toekomst. verbeelden de autoriteit in zijn wereldlijke en De toekomst
Exacte gegevens over de onderwerpen staatkundige voorkomen (de magistraat = de Verdeelde meningen over de verbeelding
zijn niet bekend; zij staan nergens stedelijke bestuurder) en in zijn geestelijke en van Thorn Prikker van ‘de toekomst’.
vermeld. Onderstaande toelichting berust morele hoedanigheid (een bisschop bij een33 plaatsing van de doeken op de lange wand wel iets anders aan zijn hoofd dan zich druk (in 1927) bleken de meningen over de te maken over verschillende stijlperiodes wandversieringen op z’n zachtst gezegd en besloot de raad het doek alsnog te laten verdeeld te zijn. B&W waren van mening dat aanbrengen. ze geen harmonisch geheel vormden met de overige aankleding van de Burgerzaal. De grote marmeren schouw is een geschenk Hun voorstel uit 1929 aan de gemeenteraad van Koningin Wilhelmina. In het bronzen om de schilderijen te verwijderen, werd reliëf boven de schouw schudt de god echter verworpen, waarschijnlijk omdat de van de zee Neptunus de hand van de gemeente dan verplicht zou zijn de gage en stroomgodin van de Rotte, onder toeziend de onkosten van Thorn Prikker terug te geven oog van de stroomgodin van de Maas. De aan de particulieren die het geld beschikbaar goudbronzen Jugendstilklok die ervoor hadden gesteld. Uiteindelijk kwam een staat, is een geschenk uit 1918. De letters inderhaast benoemde commissie in 1931 S.P.Q.R. staan voor Senatus Populus Que op het verlossende idee om de aankleding Roterodamus, hetgeen betekent: de senaat van de zaal dan maar aan te passen aan en het volk van Rotterdam (afgeleid van de kunstwerken! Over het grote doek dat de Senatus Populus Que Romanus = de senaat toekomst voorstelt, oordeelde het bestuur en het Romeinse volk). Het schilderij, ook in 1932 echter: ‘De conceptie ervan leidt, van Thorn Prikker, stelt de toekomst van naar het schijnt, een nieuwe phase van de Rotterdam voor, met vele vlaggen, wapens Jugendstil klok kunstenaar in.’ Het is nu niet voor te stellen en getallen. De wapens zijn van indertijd op de schouw in de collegekamer dat men zich zo vlak na de dood van de zelfstandige gemeentes die door Rotterdam kunstenaar zo’n oordeel over zijn werk zijn geannexeerd. durfde aan te matigen. Thorn Prikker zal er beslist een bedoeling mee hebben gehad de toekomst zo totaal anders uit te beelden dan het verleden. Het doek werd toen niet geplaatst, doch opgeslagen op de zolder van het stadhuis. Vlak na de oorlog had men
34
Collegekamer Kamer 105
In deze kamer, de Collegekamer of de kamer De deuren links in de hoek geven toegang tot
van B & W (Burgemeester en Wethouders), de ‘Koninklijke wc’, speciaal gebouwd voor
vergadert het College van Burgemeester gebruik tijdens staatsiebezoeken. Tussen de
en wethouders iedere dinsdagmiddag en ramen hangt een koperen datumkalender,
vrijdagmorgen. De wanden zijn bedekt met een geschenk van wethouder drs. J. van
zwart dooraderd marmer, afgewisseld met der Ploeg aan de stad bij de afsluiting van
blauwgrijs velours. Op de schilderijen staan zijn ambtsperiode (1967- 1982). Het is een
de laatste vier koninginnen en de koning voorstelling van de Oude Maasbrug, gemaakt
afgebeeld. Van recht naar links: door de kunstenaar Ger van lersel. Het
datumgedeelte is een koperen uitvoering
• Koning Willem-Alexander (2013 tot heden) van een theekistenstempel, zoals deze in
door Richard van Klooster; de haven gebruikt werden om de kisten
• Koningin Beatrix (1980-2013) door Rien te nummeren. Iedere dag verwisselt de
Bout; kamerbewaarder het datumgedeelte. De
• Koningin Juliana (regeringsperiode 1948- vergadertafel en stoelen behoren niet tot het
1980) door Adrianus van der Plas; originele meubilair. Ook de originele koperen
• Koningin Wilhelmina (1898-1948) door luchters en lampen zijn vervangen.
Herman Mees;
• Koningin Emma (regentesseperiode 1890-
1898) door dr. Jan Veth.
De rechtvaardigheid
(kunstenaar D. Wolbers) stellen de Wijsheid en Twee bronzen beelden op de zwart-
de Rechtvaardigheid voor. De bronzen klok is marmeren schouw stellen de Wijsheid en
een geschenk van de heer Fr. Swarttouw. de Rechtvaardigheid (op deze foto) voor.35
Antichambre Burgemeester
Aan de dichte deur van deze Kamer 105 Links ziet u de deur naar de kamer van de
naar de Antichambre is een koperen plaat Burgemeester.
bevestigd ter herinnering aan de razzia
van Rotterdam op 10 november 1944. Deze kamer is niet te bezichtigen. Links
De wand naast deze deur is bedekt met naast de deur hangt een plaquette met de
een tegeltableau voorstellende de eerste beeltenis van Erasmus en de tekst ‘Plutôt
steenlegging van het stadhuis op 15 juli 1915 moins savoir et aimer davantage’, ‘liever
door Koningin Wilhelmina. De voorstelling is minder weten en meer liefhebben’. Links
een ontwerp van de kunstenaar Huib Luns van de plaquette hangt een gong met
(vader van de voormalige minister Joseph klankstok. Deze werd in het verleden geluid
Luns). De tegels zijn vervaardigd door De voorafgaande aan het diner in de Burgerzaal
Porcelijne Flesch te Delft. Het tableau is om de gasten te verzoeken naar binnen te
een geschenk van de dochters van de heer gaan.
C. Sijthoff, toenmalig directeur van het
Rotterdamsch Nieuwsblad. De heer Sijthoff
staat met zijn vrouw rechtsonder afgebeeld
(Sijthoff met bril en bolhoed). Zijn drie
dochters staan (met gouvernante) daarboven.
Het glas-in-lood gedeelte in het raam
Eerste steenlegging is een geschenk van een Zwitserse
De wand naast de deur van Kamer roeisportvereniging, die in 1948 van Bern
105 is bedekt met een tegeltableau. naar Rotterdam roeide. Het hangende
glas-in-lood paneeltje is een geschenk van
de Zwitserse zusterstad Bazel, uit 1984.36
Wachtruimte Burgemeester
Uit de Antichambre komt u in de galerij. gegroeid is’’. Hij wilde iets anders dan ‘... een
Direct links bevindt zich de wachtruimte voor rijke oogst parafen, een niet gering aantal
de bezoekers aan de Collegevergaderingen handtekeningen en wat bladvulling voor het
en aan de Burgemeester. De grote boek der Handelingen van de gemeenteraad
teakhouten bank links is tijdens de bouw ...’ Het kunstwerk is vervaardigd door
speciaal voor deze plek ontworpen. Het kunstenares Lily ter Kuile Nijpels en verbeeldt
tegelschilderij boven de bank stelt ‘De Oude de opvatting “Waar teveel IK en te weinig een andere taal spreekt, als men elkaar
Hooftpoort’ voor, van de schilder Leon Senf. WIJ gezegd wordt, dreigt het gevaar van niet meer meer begrijpt en verstaat. Ook wij
In de hoek staat: ‘De Toren van Babel’. Babelse afloop”. Overal op het kunstwerk Rotterdamse gemeentemensen moeten erop
Deze werd in 1974 geschonken door VVD is het woord IK aangebracht. Polak wilde bedacht zijn dat wat gebeurde in Babylon,
wethouder Polak (1928-2014) als dank met dit beeld duidelijk maken ‘... dat een al evenzeer gelegen aan een grote rivier in
voor de jaren ‘waarin hij genoten had van gemeenschappelijk werk niet verricht en een meerstromenland, ons niet bespaard
zijn werk bij de gemeente en waardoor hij zeker niet voleindigd kan worden, als ieder zal blijven indien bij de gekozenen en bij
de ambtenaren zou komen te ontbreken de
fundamentele bereidheid om te luisteren en
< Wachtruimte te begrijpen wat het standpunt van anderen
Fietsfanaat Minus Polak heeft zijn is. Sámen praten, sámen werken, sámen
fiets laten vereeuwigen op een besturen! Niet alleen het belang van de eigen
van de kunstuitingen. groep, de eigen dienst, de eigen kiezers, niet
alleen IK, maar óók het belang van andere
Wachtruimte >
Eremedailles L.A. Ketley.37
groepen, andere diensten, andere kiezers, Ketley, die op 1 of 2 maart 1943 met zijn
vooral ook WIJ.’Polak stapte na bijna acht Lancester ED 423 bij Ridderkerk werd
jaar wethouderschap vrijwillig op omdat de neergeschoten. Hij is begraven op de
PvdA zijn voorstel niet wilde inwilligen om begraafplaats Crooswijk. Zijn broers hebben
de toenmalige start en landingsbaan van de medailles aan de stad geschonken uit
Zestienhoven te verbeteren. Polak wilde de dankbaarheid voor de zorg en aandacht
verantwoording voor een krakkemikkige baan die wordt besteed aan de graven van alle
niet langer dragen. Ergens op het beeld heeft geallieerde slachtoffers op de begraafplaats
Minus Polak die een echte fietsfanaat is, zijn Crooswijk. Bij Kamer 103 hangt een
fiets laten vereeuwigen. herinnering aan het planten van een boom in
het Rotterdampark in Israël.
Het grote schilderij op de achterwand beeldt
Galerij mijnpaarden uit, op weg naar het abattoir,
De galerij met glas-in-loodramen. “De laatste gang” door A.W. van Voorden.
Tijdens de crisis in de dertiger jaren kwamen
tweemaal per week afgedankte paarden uit
de Engelse mijnen per boot naar Rotterdam;
zij dienden als voedsel. Alleen de voorste
twee paarden werden geleid; de overige
(soms honderden) halfblinde paarden
sjokten op het geluid achter de voorste aan.
In kamer 104 is het secretariaat van de
Burgemeester gevestigd. Links naast de deur
hangen de eremedailles van de Amerikaanse
boordschutter/bomrichter sergeant L.A.38
Galerijen
Op de galerij links van u hangt een schilderij Uw wandeling door de galerij gaat naar links:
van Burgemeester André van der Louw, in • een schilderij van Burgemeester W.
1982 geschilderd door de kunstenaar Toni Thomassen (periode 1965-1974). Het is in
Burgering. Daar tegenover hangt één van de 1990 naar een foto geschilderd door Flip
lantaarns met kaars, deze werden vroeger Gaasendam; in boekvorm staan opgesteld. De notulen
aangestoken wanneer de stroom uitviel. • een schilderij van Burgemeester A. Peper van voor 1970 zijn bij het Bureau van de
(periode 1982-1998) uit 2008, geschilderd Gemeentesecretaris in te zien. Achter
Op de galerij recht vooruit ziet u achtereen- door Clazien Immink. het kleine gesloten deurtje liggen alle
volgens: vertrouwelijke stukken uit de besloten (=
• Een ets uit 1984 van Cezany Pankaski, Leeszaal Kamer 106 geheime) raadsvergaderingen. Terug in de
geschonken aan Burgemeester van der Kamer 106 is de leeszaal van de galerij ziet u:
Louw tijdens een bezoek aan Gdansk; gemeenteraadsleden. Boven de donkerrode • een schilderij van Anton Molkenboer
• een marmeren borstbeeld van koningin marmeren schouw hangt een schilderij uit 1922, met de spreuk: ‘Onder woedt
Emma, nog uit het oude Raadhuis; van Hugo de Groot. De open haard is van donkere strijd om de stof hooger streeft de
• een schilderij van Koning Willem III, een brons. Op de klok aan de andere kant van zaaier: de blijde. Boven straalt de Geest de
kopie geschilderd door Pieter de Josselin de leeszaal staat de tekst ‘Dum loquimur Onsterfelijke’;
de Jong; ruit temps’ (Terwijl wij spreken, verloopt de • boven deurpartij nr. 107 is een mozaïek
• een marmeren buste van Koning Willem tijd). Deze klok stond oorspronkelijk in de aangebracht, met wederom een
lll door J.Th. Stracké, ook uit het oude Raadzaal. voorstelling van de ontdekkingsreiziger,
Raadhuis; Olivier van Noort;
• en aan de overzijde een oorkonde van Links achterin geven de linkerdeuren toegang • een schilderij van Burgemeester I.W.
de aanbieding van het tweede carillon tot de antichambre van de Raadzaal. Achter Opstelten (periode 1999-2008) uit 2009,
in 1948, ter vervanging van het door de rechterdeuren bevindt zich een kast geschilderd door Dick Stapel.
de Duitse bezetters weggevoerde waarin de notulen (= letterlijke verslagen)
klokkenspel. van alle raadsvergaderingen vanaf 1970Vous pouvez aussi lire
