BRUSSELS JAZZ ORCHESTRA MONK'ESTRA 15 NOV. '17 - JOHN BEASLEY, LEIDING DIRECTION SALLE M ZAAL M - bozar
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
CENTRE FOR FINE ARTS
BRUSSELS
BRUSSELS JAZZ
ORCHESTRA
MONK’ESTRA
MUSIC
15 NOV. ’17
JOHN BEASLEY,
LEIDING · DIRECTION
SALLE M · ZAAL M
PALAIS DES BEAUX-ARTS
BRUXELLES
PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
BRUSSELCLÉ D’ÉCOUTE
developed in any deliberate way », SCHIZOPHRÉNIE MUSICALE
THELONIOUS MONK AURAIT EU déclarera Monk plus tard à propos de
ses années chez Minton’s. Quel est donc ce son unique, propre à
CENT ANS ! la musique de Thelonious Monk ? On y
retrouve naturellement les caractéris-
Le 10 octobre 2017, cela fera précisément 100 ans que le pianiste et compositeur DANS L’OMBRE tiques générales du bop – puisque Monk
de jazz Thelonious Sphere Monk est né, dans une petite ville de Caroline du Nord. lui a en partie donné forme. Mais les
Sa découverte précoce du piano donne lieu à une histoire improbable : celle d’un Mais si le mouvement bebop acquiert autres éléments typiques de sa musique
musicien obstiné qui suit imperturbablement le chemin qu’il s’est fixé. Ce n’est une forme plus claire dans les années sont son toucher, les glissements ryth-
qu’après des dizaines d’années de dur labeur, dans l’ombre, que Monk obtient 40, il reste néanmoins une sous-culture miques et l’utilisation de la gamme par
finalement la reconnaissance et le succès qu’il mérite. À travers une série de pour hipsters. Le genre est déterminé tons, qui font qu’à la première écoute, le
concerts de jazz, BOZAR rend hommage cette saison à l’héritage que Monk nous tant par un contexte social que par ton est difficile à discerner. Sur l’album
a laissé. Et quel héritage ! Monk n’a pas seulement influencé le jeu des pianistes des choix stylistiques. Même dans le Brilliant Corners, par exemple, l’insta-
qui lui ont succédé, mais il est également l’auteur d’un répertoire immense, qui a milieu du jazz, les beboppers sont des bilité chromatique et rythmique ainsi
contribué à donner forme au bebop. outsiders : une sous-classe reste une que les notes dissonantes sont monnaie
sous-classe. Le jazz (bebop) a un petit courante. Pensez par exemple à des
côté intello – bouc, bérets et lunettes titres iconiques comme Crepuscule with
Dans les années 30, bien avant que le Un an plus tard, il manque de peu compris – dont Thelonious Monk est le Nellie et Gallop’s Gallop. Les tournures
« modern jazz » ne devienne un courant d’obtenir une bourse pour la célèbre représentant le plus symbolique. Il n’est ou fin inattendues de lignes musi-
à part entière, les musiciens de jazz Juilliard School of Music. Ensuite, pas étonnant que le développement du cales et de morceaux sont également
s’essaient à des techniques modernes au début des années 40, à l’âge de bebop ait été l’œuvre de sidemen et habituelles. Certaines pauses durent si
et avant-gardistes – à l’image, souvent, 23 ans, il finit par atterrir à la Minton’s non de frontmen : non pas de Benny longtemps que l’on pourrait penser que
de ce qui se passe dans le monde du Playhouse à Harlem, dont il devient le Goodman, mais de son guitariste Charlie Monk est simplement sorti du studio.
classique. En 1931 déjà, les journalistes pianiste attitré. Christian ; non pas de Duke Ellington, En contrepoids à ses tendances
comparent Duke Ellington à Stravinski et C’est en grande partie dans ce mais de son bassiste Jimmy Blanton ; avant-gardistes, Monk crée souvent
Ravel. De nouvelles techniques de jeu, célèbre club de jazz que le swing non pas de Cab Calloway, mais de son des mélodies simples et répétitives,
des harmonies étranges et des rythmes évoluera vers le bop. Le early modern trompettiste Dizzy Gillespie ; et non presque comme des airs enfantins. Avec
plus complexes, tels sont les ingrédients jazz, rapidement connu sous le nom pas de Coleman Hawkins, mais de son Epistrophy, Misterioso, Blue Monk, Well
utilisés par la nouvelle génération de de « bebop » ou « bop », devient un pianiste Thelonious Monk. You Needn’t et Hornin’ In, entre autres,
musiciens de jazz. courant plus clairement défini durant Parmi tous les beboppers, Monk est Monk a écrit des compositions qui vous
l’après-guerre. Il s’agit d’une réaction au à cette époque celui qui est le plus dans restent réellement dans la tête. Une
swing (style commercial) dominant de l’ombre des dieux du jazz du moment. grande partie du génie de Monk tient jus-
LE LABORATOIRE DU BOP la décennie précédente, aux mélodies On a souvent dit qu’il manquait de tement à sa capacité à concilier le simple
faciles, au son des grands big bands, technique. Il est donc souvent persona et le complexe. Un dualisme dont il ne fait
À l’âge de quatre ans, Thelonious Monk au rôle de musique de danse joué par non grata auprès de nombreux pas uniquement preuve dans ses mélo-
s’installe avec sa famille à New York. le jazz pendant les fêtes. Le bebop, groupes. Son apparence et ses drôles dies : le silence succède à des passages
Celle-ci se procure, au milieu des années au contraire, se caractérise par des d’habitudes n’y sont certainement pas bien remplis, les accords sobres et riches
20, un piano mécanique, qui incitera le combos généralement plus petits, étrangères, mais la raison principale est alternent, tout comme l’humour pince-
jeune Thelonious à suivre des cours de plus de marge pour l’improvisation, son jeu progressiste qui n’avait jamais sans-rire et le sérieux du modern jazz.
piano. Il a alors 11 ans. Le jeune pianiste de longues phrases musicales et une été entendu. Le « son Monk » unique
est d’abord influencé par le blues, les forme libre. L’importance historique de apparaît clairement pour la première
hymnes religieux, le swing, le boogie ce qui s’est produit dans ce club n’est fois sur Evidence, Criss Cross et Carolina IMPROVISATIONS COMPOSÉES
et le typique Harlem stride, dérivé du apparue clairement que de nombreuses Moon, des albums enregistrés par le
ragtime. Adolescent, il enchaîne les décennies plus tard. « I wasn’t thinking pianiste entre 1947 et 1952 pour le label Déjà considéré comme un compositeur
concerts dans les petites salles et les about trying to change the course of Blue Note. étrange, Monk est encore moins
clubs. À l’âge de seize ans, il se produit jazz. I was just trying to play something bien compris en tant qu’interprète-
même avec un groupe évangélique. that sounded good. […] Bebop wasn’t improvisateur. Son jeu, moins habile
2 3à la main droite, contrairement à la Il multiplie les habitudes étranges, liées pendant quelques années avec Art moins importante écrite après 1960 et
plupart des pianistes de jazz, n’y est à des troubles psychologiques profonds. Blakey, Dizzy Gillespie, Al McKibbon, enregistrée pour Columbia. Même si le
certainement pas étranger, tout comme Ainsi, en 1958, ses allers-retours Sonny Stitt et Kai Winding. Le groupe ne pianiste a connu ses plus grands succès
son utilisation inhabituelle du rubato incessants dans le lobby d’un hôtel du tarde pas à être surnommé « Giants of durant la dernière partie de sa carrière,
ou « rythme libre ». Mais son choix de Delaware et son refus de répondre aux Jazz ». Peu après, il quitte inopinément la plupart des critiques s’accordent à
notes, surtout, est remis en question : il questions débouchent sur une violente le devant de la scène. Il se produit dire que ce sont les œuvres des deux
ajoute volontiers des notes inhabituelles confrontation avec la police. L’année encore trois fois à Carnegie Hall et, en premières périodes qui ont été les plus
à son jeu et a une prédilection pour les suivante, le public du Storyville Club 1975 et 1976, il monte sur la scène du influentes. Le soir de Noël 1954, lors
clusters, qui se résolvent ensuite pour de Boston est le témoin d’une étrange Newport Jazz Festival New York. Ce d’une session mémorable avec les Miles
ne laisser que quelques notes sonner. prestation de Monk, à l’issue de laquelle seront ses derniers concerts. Monk se Davis All Stars, Monk a joué ce qui est
Mais un élément finit par lever il reste assis sur son tabouret de piano, retire dans le New Jersey, où il trouve le sans doute le meilleur solo de sa vie –
tous les doutes quant à son jeu : sa complètement inerte. Plus tard dans repos qu’il recherche chez la baronne celui-ci est immortalisé sur l’album Bag’s
capacité à créer, tout en improvisant, la nuit, Monk est arrêté à l’aéroport et Pannonica de Koenigswarter, amie de Groove. D’un point de vue purement
des structures musicales cohérentes, placé en observation à l’hôpital pendant longue date et bienfaitrice de Monk. pianistique, Evidence, Misterioso et
qui n’ont rien à envier, du point de une semaine. C’est chez elle que Monk décède en surtout Criss Cross sont considérés
vue de la logique, de la construction Dans les années 60, Monk se fait 1982 d’une attaque cérébrale, à l’âge de comme ses prestations les plus
et de l’équilibre, à ses meilleures traiter pour dépression et devient de 65 ans. impressionnantes. Les trois albums sont
compositions. On en trouve plus en plus excentrique. Même sa très différents mais le style de Monk
quelques exemples brillants dans les femme, Nellie, n’arrive parfois plus à lui reste très reconnaissable dans chacun
passages solo de Misterioso et Bags’ arracher un mot pendant plusieurs jours UN HÉRITAGE DE TAILLE des morceaux, grâce à une mélodie
Groove. La virtuosité ou les rythmes d’affilée. typiquement énergique et anguleuse.
étourdissants n’intéressent pas l’artiste ; Monk ne sera pleinement reconnu C’est précisément avec cette
il préfère se plonger dans des textures qu’après sa mort. Au milieu des années musique innovante que Monk a laissé
riches, pleines de dissonances. C’est COVER STORY 80, le film Music in Monk Time lui rend une empreinte indélébile sur l’histoire
pourquoi ses improvisations donnent hommage. Plus tard, les documentaires de la musique. Le véritable héritage
l’impression d’avoir été composées Ses problèmes personnels semblent Thelonious Monk: Straight, No Chaser de Monk se cache donc dans son
plutôt qu’inventées sur place. néanmoins ne pas avoir d’influence sur et A Great Day in Harlem lui sont aussi répertoire. Ses qualités de compositeur,
sa vie professionnelle. Bien au contraire, consacrés. Et entre-temps, plusieurs et non pas d’interprète, l’ont rendu
son excentricité est une très bonne biographies sont également publiées immortel. Monk n’a écrit qu’une
SUCCÈS PROFESSIONNELS ET publicité. Monk est au sommet du à son sujet. Un Grammy Award honore septantaine de compositions – c’est
DÉBOIRES PRIVÉS succès et, en 1962, il signe un contrat l’héritage de Monk en 1993, suivi d’un peu en comparaison d’autres artistes
avec la maison de disques Columbia. Prix Pulitzer en 2006. de jazz – mais plusieurs dizaines d’entre
Toute sa vie, Monk restera fidèle à Deux ans plus tard, il fait la une du Aujourd’hui, Thelonious Monk est elles sont devenues des standards,
son style bien à lui – une fidélité qui, Time – un honneur que le magazine n’a donc connu dans le monde entier, pour comme Round Midnight, Evidence, Blue
pendant des années, le condamne à accordé qu’à quatre autres artistes de sa musique, mais aussi pour son nom Monk, Crepuscule With Nellie, Straight,
rester à l’arrière-plan. Mais en 1956 jazz : Louis Armstrong, Dave Brubeck, curieux, son bouc typique ou encore No Chaser, Misterioso, Ruby, My Dear,
et 1957, Monk sort trois albums – des Duke Ellington et, plus récemment, ses étonnants chapeaux. Mais sous Epistrophy, In Walked Bud et Well, You
chefs-d’œuvre – sur le label Riverside : Wynton Marsalis. Durant cette période cette apparence et ce comportement Needn’t. Après lui, un grand nombre
Brilliant Corners, Thelonious Himself de succès, Monk est également invité excentriques se cache un excellent de musiciens de jazz ont réinterprété
et Monk’s Music. À la fin des années pour la première fois au Palais des musicien, qui a consacré presque toute ses mélodies et les ont utilisées dans
50, il s’impose enfin, grâce à ces trois Beaux-Arts, avec Charlie Rouse, John sa vie à la musique. La longue carrière leurs propres improvisations. Mais
opus, comme l’un des meilleurs et plus Ore et Frankie Dunlop. Le concert du de Monk, durant laquelle il s’est produit très peu sont parvenus à convoquer le
controversés improvisateurs de jazz 10 mars 1963 est une réussite et, dans et a réalisé des enregistrements avec les véritable esprit de Monk, avec ses idées
du moment. les années qui suivent, Monk reviendra plus grandes pointures du jazz, peut être excentriques, un peu introverties, mais
Bien que Monk connaisse enfin le plusieurs fois à Bruxelles*. divisée en trois périodes : l’époque Blue toujours justes.
succès sur le plan professionnel, ces Autour de 1970, le groupe de Monk Note, dans les années 40 ; son œuvre *Écoutez l’enregistrement de ce concert historique sur
années sont tout sauf faciles pour lui. se sépare. Le pianiste travaille ensuite des années 50 ; et une production www.bozar.be/radar
4 5JOHN BEASLEY & MONK’ESTRA Brussels Jazz Orchestra
Impossible de passer sous silence John Beasley, direction
le centenaire de la naissance de Depuis sa création en 1993, le Brussels Philip Catherine, Bert Joris, Tutu Puoane,
Thelonious Monk ! Surtout à BOZAR, John Beasley (Louisiane, 1960) est Jazz Orchestra (BJO) propose un jazz le Brussels Philharmonic, David Linx, Joe
où plusieurs concerts sont dédiés à un compositeur, pianiste, arrangeur orchestral dynamique, ancré dans Lovano, Maria Schneider, Kenny Werner,
cette figure mythique du jazz. À cette et producteur américain. Ce sont ses la tradition. L’orchestre, composé Gianluigi Trovesi, Kenny Wheeler et Lee
occasion, le compositeur américain parents, tous deux musiciens, qui lui d’excellents solistes et improvisateurs, Konitz. Ses enregistrements, applaudis
John Beasley est notre invité. Celui-ci a transmirent le goût de la musique. Il interprète un répertoire constitué aussi internationalement, ont notamment
réalisé son rêve il y a quelques années : apprit ainsi, dès le plus jeune âge, la bien de nouvelles compositions que été récompensés par un Zilveren Griffel
fonder un big band en l’honneur du trompette, le hautbois, le saxophone, d’arrangements originaux. Il s’est forgé pour la musique de Vliegen tot de
High Priest of Jazz. C’est ainsi qu’est né la flûte et la batterie. À l’adolescence, il une solide réputation en Belgique hemel en 2011 ainsi que par un Golden
en 2013 le MONK’estra : un orchestre composait déjà et forma un jazz band. comme à l’étranger, et est l’invité Globe et par un Oscar pour la bande
auquel Beasley dédie ses arrangements Il refusa l’opportunité d’étudier à la de grandes scènes internationales originale du film The Artist, réalisée
frais, gais, swinguants et énergiques, célèbre Juilliard School of Music pour comme celles de Jazz Middelheim, en collaboration avec le Brussels
serrant au plus près l’esprit musical de partir en tournée, notamment avec du Jazz at Lincoln Center (New York), Philharmonic. En 2013, le BJO a été
Monk. L’année dernière, Beasley et son Sérgio Mendes et Freddie Hubbard. du Concertgebouw d’Amsterdam ou nominé pour deux Grammy Awards
MONK’estra ont sorti un premier album À l’âge de 24 ans, Beasley se mit à encore du Paris Jazz Festival. Le BJO pour son CD Wild Beauty, enregistré
sous le label Mack Avenue, qui leur écrire de la musique pour des shows collabore avec des artistes tels que avec Joe Lovano.
a valu des nominations aux Grammy télévisés, tels que Cheers, Family
Awards dans les catégories « meilleur Ties, Star Trek ou Fame. En tant que
grand ensemble de jazz » et « meilleur pianiste, il a également enregistré des
arrangement » (pour Ask me now). bandes originales de blockbusters
Cet album a été suivi par un deuxième, hollywoodiens. Beasley est actuellement
sorti en septembre dernier, accueilli le directeur musical des concerts de
par les critiques les plus élogieuses. gala du Thelonious Monk Institute of
À BOZAR, Beasley présente ses Jazz, qui, chaque année en date du 30
meilleurs arrangements de la musique avril, réunissent les plus grands jazzmen
du grand maître, à la tête non pas du dans une ville du monde (Paris en 2012,
MONK’estra, cette fois, mais du fameux puis ce fut le tour d’Istanbul, Osaka,
Brussels Jazz Orchestra. Washington et La Havane). Beasley a
collaboré avec les plus grandes stars de
la musique, dans une diversité de styles,
comme le jazz, la soul, la bossa nova
ou encore la pop. Il s’est ainsi produit
aux côtés de noms tels que Miles
Davis, James Brown, Dianne Reeves,
Sérgio Mendes, Freddie Hubbard, John
Patitucci, Queen Latifah, Lee Ritenour,
Mike Stern et même les Spice Girls. soutien
6 78
9
John Beasley © Eric WolfingerTOELICHTING
IN DE SCHADUW Monks muziek – hij heeft er de bop
100 JAAR THELONIOUS MONK Bebop vond als stroming in de jaren
voor een stuk net mee bepaald.
Maar onmiskenbaar Monk zijn een
Op 10 oktober 2017 is het precies 100 jaar geleden dat de eigenzinnige 1940 dan wel duidelijker vorm, het bleef gevarieerde touché, zijn unieke timbre,
jazzpianist en -componist Thelonious Sphere Monk werd geboren in een klein een subcultuur voor hipsters. Het genre ritmische verschuivingen en het gebruik
stadje in North Carolina. Hij maakte snel kennis met de piano en wat daarna was evenzeer bepaald door een sociale van hele-toonstoonladders, waardoor
volgde, is een grillige geschiedenis waarin de koppige muzikant onverstoorbaar context, als door stilistische keuzes. de toonaard op het eerste gehoor vaak
de unieke lijn bleef volgen die hij voor zichzelf had uitgezet. Pas na decennia Zelfs binnen de jazz waren beboppers zoek is. Op zijn album Brilliant Corners
van hard werk onder de radar kreeg Monk het succes en de erkenning die hij outsiders: een onderklasse in een on- bijvoorbeeld zijn chromatiek, ritmische
verdiende. In een reeks jazzconcerten brengt BOZAR dit seizoen hommage aan derklasse. (Bebop)jazz had een intel- instabiliteit en dissonante noten
de erfenis van Monk. En die oogt bepaald indrukwekkend: niet alleen heeft Monk lectualistisch kantje, inclusief geitensik- schering en inslag. Of denk maar aan
zowat elke pianist na hem beïnvloed, hij heeft ook een dijk van een repertoire ken, baretten en brillen – het best en iconische nummers als Crepuscule with
bijeen geschreven waarmee hij mee vorm heeft gegeven aan de bebop. meest iconisch tot uiting gebracht door Nellie en Gallop’s Gallop. Verder had
Thelonious Monk zelf. Niet toevallig was Monk een handelsmerk op onverwachte
de ontwikkeling van de bebop dan ook wendingen of eindes van muzikale lijnen
Nog lang voordat “modern jazz” een of Music. Dan, in de vroege jaren 1940, het werk van sidemen, niet van front- en nummers. Sommige pauzes hield
stroming op zich was, experimenteerden belandde hij op zijn 23e uiteindelijk in men: niet van Benny Goodman, maar Monk zo lang aan, dat je zou denken dat
jazzmuzikanten in de jaren 1930 Minton’s Playhouse in Harlem, waar hij van zijn gitarist Charlie Christian; niet hij gewoon is weggelopen uit de studio.
met moderne, avant-gardistische huispianist werd. van Duke Ellington, maar van zijn bassist Monk creëerde een tegengewicht
procedés – vaak in navolging van wat Het is in deze beroemde jazzclub Jimmy Blanton; niet van Cab Calloway, voor zijn avant-gardistische neigingen,
zich toen afspeelde in de wereld van dat de evolutie van swing naar bop zich maar van zijn trompettist Dizzy Gillespie; door zijn melodieën vaak simpel
de klassieke muziek. Al in de jaren 1931 grotendeels voltrok. De “early modern en niet van Coleman Hawkins, maar van en repetitief te houden; bijna als
vergeleken journalisten Duke Ellington jazz”, al gauw bekend onder de noemer zijn pianist Thelonious Monk. in kinderliedjes. Met onder meer
met Stravinski en Ravel. Nieuwe “bebop” of “bop”, werd een duidelijker Van alle beboppers stond in die Epistrophy, Misterioso, Blue Monk, Well
speeltechnieken, bizarre harmonieën afgelijnde stroming in de naoorlogse periode vooral Monk in de schaduw van You Needn’t en Hornin’ In schreef Monk
en complexere ritmes: dat waren de periode. Het was een reactie op de de jazzgoden van het moment. Hij werd zelfs oorwurmen. Een groot deel van het
ingrediënten waar de nieuwe generatie dominante (commerciële) swingmuziek vaak bestempeld als technisch gebrek- genie van Monk bestond er net in het
jazzmuzikanten mee aan de slag ging. van de voorgaande decennia, op de kig, of simpelweg als een vreemde eenvoudige aan het complexe te rijmen.
makkelijke melodieën, de dikke big vogel. Daarom was hij vaak persona non Dit dualisme legde hij niet alleen aan
band-klank, de functie van jazz als grata bij vele bands. Monks bizarre uiter- de dag in zijn melodieën: stilte speelde
LABORATORIUM VAN DE BOP dansmuziek op feestjes. De bebop laat lijk en gewoontes zaten daar zeker voor hij uit tegen dichte passages; magere
zich daarentegen kenmerken door veelal iets tussen, maar het was toch vooral en rijke akkoorden wisselen elkaar af,
Toen Thelonious Monk vier was, trok zijn kleinere combo’s, meer ruimte voor zijn progressieve, letterlijk en figuurlijk net als droge humor en de sérieux van
gezin naar New York. De aanschaf van improvisatie, lange muzikale frasen en ongehoorde pianospel dat daartoe modern jazz.
een pianola midden jaren 1920 ten huize een vrije vorm. Het historische belang leidde. Die unieke Monk-sound is voor
Monk inspireerde de jonge Thelonious van wat toen in die club gebeurde, het eerst echt duidelijk te horen op
tot het volgen van pianolessen. Hij was bleek echter pas vele decennia later. “I Evidence, Criss Cross en Carolina Moon, GECOMPONEERDE
toen 11. Zijn eerste invloeden als pianist wasn’t thinking about trying to change de albums die de pianist tussen 1947 en IMPROVISATIES
haalde hij uit de bleus, hymnezang, the course of jazz. I was just trying to 1952 maakte voor het Blue Note label.
swing, boogie en de typische “Harlem play something that sounded good. Was Monk eigenzinnig in zijn
stride”, afgeleid van de ragtime. Als […] Bebop wasn’t developed in any composities, dan kon hij aanvankelijk
tiener trok hij van optreden naar deliberate way”, zei Monk later over zijn MUZIKALE SCHIZOFRENIE vaak op nog minder begrip rekenen als
optreden in kleine zaaltjes en clubs; op periode bij Minton’s. uitvoerder-improvisator. Zijn mindere
zijn zestiende trok Monk zelfs rond in Wat is die unieke klank dan van vaardigheid in het rechterhandspel,
het kielzog van een Evangelische groep. de muziek van Thelonious Monk? in vergelijking met de meeste
Een jaar later greep Monk net naast een De algemene kenmerken van de jazzpianisten, heeft daar zeker iets
beurs voor de befaamde Juilliard School bop vinden we uiteraard terug in mee te maken, net als zijn ongewone
10 11gebruik van rubato of “vrije tempo”. problemen, staken steeds duidelijker Dizzy Gillespie, Al McKibbon, Sonny Stitt 1960 en opnam voor Columbia. Ook al
Maar meer nog werd zijn notenkeuze de kop op. Zo leidde in 1958 zijn lange en Kai Winding. De band kreeg al snel beleefde de pianist zijn grootste succes
in vraag gesteld: graag voegde hij ijsberen in de lobby van een hotel in de naam “Giants of Jazz”. Monk was op in de latere fase van zijn carrière, toch
ongebruikelijke noten toe aan zijn spel Delaware, en zijn weigering om welke het toppunt van zijn roem. zijn de meeste critici het erover eens dat
en ook had hij een voorliefde voor vraag dan ook te beantwoorden, tot Kort daarna trok Monk zich Monks werk uit zijn eerste twee perio-
“notenclusters”, die vervolgens oplossen een verhitte confrontatie met de politie. onverwacht terug uit de schijnwerpers. des de grootste impact heeft nagelaten.
waarbij slechts enkele toonhoogtes Het jaar erop was het publiek in de Hij trad nog driemaal op in Carnegie Op kerstavond 1954 gaf Monk in een
worden aangehouden. Storyville Club in Boston getuige van Hall, en in zowel 1975 en 1976 stond memorabele sessie met de Miles Davis
Eén troef deed alle eventuele vraagte- een bizar optreden van Monk, na afloop hij op het podium van het Newport All Stars misschien wel zijn beste solo
kens bij het pianospel van Monk in het waarvan hij simpelweg op zijn pianostoel Jazz Festival New York, zijn laatste ooit, vereeuwigd op het album Bag’s
niets verdwijnen: zijn capaciteit om al bleef zitten, volledig bewegingsloos. wapenfeiten als muzikant. Monk trok Groove. Vanuit zuiver pianistiek stand-
improviserend een coherente muzikale Later die nacht werd Monk opgepakt zich terug in New Jersey en vond de punt worden Evidence, Misterioso en
structuur te creëren, die qua logica en op de luchthaven en voor een week ter gezochte rust bij barones Pannonica de vooral Criss Cross beschouwd als Monks
evenwichtige opbouw niet moeten on- observatie in het ziekenhuis gehouden. Koenigswarter, een levenslange vriendin meest indrukwekkende prestaties. De
derdoen voor zijn beste, gecomponeerde In de jaren 1960 werd Monk medisch en beschermvrouw. In haar woning drie albums zijn verschillend van elkaar,
nummers. Een aantal briljante voorbeel- behandeld voor depressie en werd hij stief Monk in 1982 aan een beroerte, op maar toch is de hand van Monk in de
den hiervan zijn te horen in solopassages steeds excentrieker. Zelfs zijn vrouw 65-jarige leeftijd. nummers van de albums erg herken-
op Misterioso en Bags’ Groove in het Nellie kon soms dagen na elkaar slechts baar, in de typisch energieke en hoekige
bijzonder. Monk interesseerde zich niet enkele woorden uit hem loskrijgen. melodieën.
voor virtuositeit of flitsende tempo’s; EEN ERFENIS VAN FORMAAT Het is precies met die innovatieve
liever dook hij in de diepe texturen van muziek dat Monk een onuitwisbare
de muziek, vol dissonanten. Daardoor COVER STORY Volle erkenning kreeg Monk pas stempel op de muziekgeschiedenis
klinken zijn improvisaties veel meer als postuum. Al halverwege de jaren heeft gedrukt. De ware erfenis van
waren ze gecomponeerd in plaats van ter Zijn persoonlijke problemen leken niette- 1980 werd zijn leven geëerd met Monk schuilt dan ook in zijn repertoire.
plekke verzonnen. min geen invloed uit te oefenen op zijn de film Music in Monk Time. Later Niet met zijn kwaliteiten als uitvoerend
professionele bezigheden. Integendeel: verschenen nog de documentaires muzikant, maar met die als componist
excentriciteit was nu zelfs goed voor Thelonious Monk: Straight, No Chaser heeft hij zichzelf onsterfelijk gemaakt.
PROFESSIONEEL SUCCES EN publiciteit. Monk was op het toppunt van en A Great Day in Harlem. En intussen Monk heeft “slechts” een 70-tal
PRIVÉPERIKELEN zijn succes, dat dermate groot was dat hij zijn meerdere biografieën over hem composities geschreven – eerder
kon tekenen bij het platenlabel Columbia verschenen. In 1993 werd de erfenis van weinig in vergelijking met vele andere
Zijn leven lang bleef Monk trouw aan in 1962. En twee jaar later sierde hij de Monk geëerd met een Grammy Lifetime jazzartiesten – maar vele tientallen
zijn eigen(zinnige) stijl. Jarenlang heeft cover van Time – een eer die in de ge- Achievement Award, en in 2006 met daarvan zijn intussen uitgegroeid tot
hem dat veroordeeld tot een rol op schiedenis van het magazine slechts vier een Pulitzer Prize. standards in de jazz, zoals Round
de achtergrond. Maar in 1956 en 1957 andere jazzartiesten te beurt is gevallen Tegenwoordig is Thelonious Monk Midnight, Evidence, Blue Monk,
bracht Monk bij het label Riverside drie (de anderen zijnde Louis Armstrong, Dave dan ook overal bekend, is het niet voor Crepuscule With Nellie, Straight, No
albums uit, stuk voor meesterwerken: Brubeck, Duke Ellington en meer recent zijn muziek, dan wel voor zijn eigenaardi- Chaser, Misterioso, Ruby, My Dear,
Brilliant Corners, Thelonious Himself Wynton Marsalis). In deze succesvolle ge naam, typische geitensik of opvallend Epistrophy, In Walked Bud en Well,
en Monk’s Music. Deze drie albums periode was Monk ook voor het eerst te hoofddeksel. Maar onder zijn excentrie- You Needn’t. Talloze jazzmuzikanten
zetten de pianist eind jaren 1950 gast in het Paleis voor Schone Kunsten, ke uiterlijk en gedrag school een rasech- na Monk hebben zijn melodieën
eindelijk op de kaart als een van de samen met Charlie Rouse, John Ore te muzikant, bijna uitsluitend bezig met geherinterpreteerd en gebruikt voor
allerbeste én meest controversiële en Frankie Dunlop. Het concert van 10 zijn vak. Monks lange carrière, waarin hun eigen improvisaties. Maar slechts
jazzimprovisators van het moment. maart 1963 was een succes en Monk was hij met alle groten van de jazz heeft ge- weinigen slagen erin de ware geest
Ook al ging het Monk professioneel de jaren daarop nog meerdere keren te speeld en opnames gemaakt, valt onder van Monk, met zijn excentrieke, ietwat
eindelijk voor de wind, het waren bewonderen in Brussel*. te verdelen in drie periodes: zijn periode introverte maar tegelijk nauwgezette
allesbehalve makkelijke jaren voor Rond 1970 ging Monks vaste groep bij Blue Note in de jaren 1940, zijn gedachtegang, op te roepen.
hem. Zijn bizarre manieren, een uiting uit elkaar. Vervolgens werkte de pianist werk uit de jaren 1950 en een minder *Beluister de opname van dit historisch concert op
van dieperliggende psychologische een paar jaar samen met Art Blakey, uitgebreide productie die hij schreef na www.bozar.be/radar
12 13JOHN BEASLEY & MONK’ESTRA Brussels Jazz Orchestra
De 100e verjaardag van Thelonious John Beasley, leiding
Monk gaat nergens onopgemerkt Het Brussels Jazz Orchestra (BJO) Catherine, Bert Joris, Tutu Puoane,
voorbij – niet aan BOZAR, dat een aantal John Beasley (Louisiana, °1960) is werd opgericht in 1993. BJO brengt Brussels Philharmonic, David Linx, Joe
concerten aan hem wijdt, en al helemaal een Amerikaanse componist, pianist, jazz met een dynamische, orkestrale Lovano, Maria Schneider, Kenny Werner,
niet aan de Amerikaanse muzikant arrangeur en producer. Beasley heeft sound, geworteld in de jazztraditie. De Gianluigi Trovesi, Kenny Wheeler en Lee
John Beasley. Een paar jaar terug muziek van kinds af meegekregen van musici zijn stuk voor stuk uitstekende Konitz. De opnames van het ensemble
bracht hij zijn levenslange droom in zijn ouders, beiden muzikanten. Al vroeg solisten, wat improvisatie toelaat. BJO worden internationaal gelauwerd, onder
vervulling: een bigband ter ere van de leerde hij trompet, hobo, saxofoon, fluit brengt zowel nieuwe composities, als meer met een Zilveren Griffel in 2011
High Priest of Jazz oprichten. In 2013 en drums. Al als middelbare student unieke arrangementen. De groep heeft voor de muziek bij het project Vliegen
zag het MONK’estra het levenslicht. schreef Beasley eigen composities in eigen land en op internationale podia tot de hemel, en met een Golden
Samen met die band weet Beasley en vormde hij een jazzband. Hij sloeg een sterke reputatie opgebouwd, en Globe en een Oscar voor de soundtrack
de geest van Monks muziek te vatten vervolgens een aanbod om te gaan is een graag geziene gast bij onder bij The Artist, die BJO samen met
in frisse arrangementen vol humor, studeren aan de befaamde Juilliard meer Jazz Middelheim, Jazz at Lincoln Brussels Philharmonic uitvoerde. In
swing en pit. Vorig jaar bracht Beasley School of Music af, en ging in de plaats Center (New York), het Concertgebouw 2013 werd BJO genomineerd voor twee
bij het label Mack Avenue een eerste toeren met onder anderen Sérgio (Amsterdam) en het Paris Jazz Festival. Grammy’s voor de cd Wild Beauty, met
album uit met zijn MONK’estra, dat Mendes en Freddie Hubbard. Op zijn BJO werk samen met artiesten als Philip Joe Lovano.
hem Grammy-nominaties opleverde 24e ging Beasley muziek schrijven voor
in de categorieën “Best Large Jazz televisieshows, waaronder Cheers,
Ensemble” en “Best Arrangement” (van Family Ties, Star Trek, en Fame. Als
Ask me now). Afgelopen september pianist werkte hij ook mee aan de
kwam het tweede deel uit van soundtracks van Hollywoodkaskrakers.
Beasley’s Monkproject, dat eveneens Momenteel is Beasley muziekdirecteur
op lovende kritieken werd onthaald. van de galaconcerten van het
Bij BOZAR brengt Beasley zijn beste Thelonious Monk Institute of Jazz: elk
arrangementen van de muziek van de jaar, op 30 april, brengt Beasley in een
grootmeester, voor de gelegenheid wereldstad een aantal van de beste
niet met zijn MONK’estra maar met het jazzmuzikanten samen voor een concert.
vermaarde Brussels Jazz Orchestra. Na Parijs in 2012, waren Istanbul, Osaka,
Parijs, Washington en Havana aan de
beurt. Beasley heeft samengewerkt
met de allergrootste muzieksterren in
uiteenlopende genres, van jazz over
bossa nova en soul tot zelfs pop. Zo
werkte hij in het verleden samen met
onder anderen Miles Davis, James
Brown, Dianne Reeves, Sérgio Mendes,
Freddie Hubbard, John Patitucci, Queen
Latifah, Lee Ritenour, Mike Stern en zelfs
de Spice Girls. steun
14 15MUSIC
2017 2018
23.09.17 18.02.18
Trio Grande + Guests Jazz at Lincoln Center Orchestra
with Wynton Marsalis
06.10.17 Monk & more
Baron, De Looze, Verheyen
Monk 100 23.02.18
Verheyen-Copland-Gress-Hart
11.10.17
CENTRE FOR FINE ARTS
Matsenoto Trio (Granvat) 28.03.18
Marius Neset & the
16.10.17
BRUSSELS
Belgian National Orchestra
Dweezil Zappa
29.03.18
19.10.17 Marius Neset & the
Maarja Nuut Belgian National Orchestra
27.10.17 30.03.18
Cecile McLorin Salvant Omar Sosa & Seckou Keita
& Aaron Diehl Trio featuring Gustavo Ovalles
09.11.17 18.04.18
Kneebody Anouar Brahem, Dave Holland,
15.11.17 Jack DeJohnette, Django Bates
John Beasley & Brussels 10.05.18
Jazz Orchestra Tutu Puoane feat. Tineke Postma
Monk’estra
23.11.17
JAZZ
Beats & Pieces Big Band
24.11.17
Amina Figarova Sextet
03.12.17
Aka Moon
13.12.17
Fred Van Hove at 80
BOZAR.BE/JAZZ - FACEBOOK.COM/BOZARJAZZVous pouvez aussi lire
