QUATUOR ALFAMA JODIE DEVOS SOPRAAN JULIEN LIBEER PIANO - ONLIVE
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
OnLive Jodie Devos sopraan Julien Libeer piano Quatuor Alfama do 6 mei 2021 / 20 uur / streaming vanuit de Blauwe zaal
Gabriel Fauré © Collection Mme Emmanuel Fauré-Fremiet
teksten programmaboekje Klaas Coulembier coördinatie programmaboekje deSingel
D/2021/5.497/012
Jodie Devos sopraan
Julien Libeer piano
Quatuor Alfama
Pieter Jansen, Caroline Denys viool
Morgan Huet altviool Renaat Ackaert cello
Ernest Chausson (1855-1899)
La chanson perpétuelle, opus 37 (Charles Cros)
voor sopraan, strijkkwartet en piano
Gabriel Fauré (1845-1924)
La bonne chanson, opus 61 (Paul Verlaine)
voor sopraan, strijkkwartet en piano
Concertvleugels Met bijzondere dank aan Ortwin
Moreau voor het stemmen en het onderhoud van de
concertvleugels van deSingel
Moreau Pianoservice / Kapucinessenstraat 32 / 2000
Antwerpen / +32 (0)486 83 63 98
moreau-pianoservice.beFranse liedkunst:
rechttoe, rechtaan, meeslepend
Drie regels. Meer heeft Charles Cros niet nodig om de
sfeer te scheppen in zijn gedicht ‘Nocturne’ uit de late
jaren 1870. Tussen de ruisende bomen en onder een
sterverlichte hemel jammert het hoofdpersonage dat haar
geliefde ervandoor is. In de volgende strofen beschrijft ze
hoe ze dit gemis nooit te boven zal komen en geen andere
uitweg ziet dan zich te verdrinken in een meer. Haar
ultieme hoop is dat haar laatste ademtocht met de zomer-
wind meegevoerd wordt tot aan de lippen van haar
geliefde.
Charles Cros was een bijzonder figuur. Hij was uitvinder en
dichter, en ondanks zijn korte leven (1842-1888) zijn heel
wat van zijn gedichten bewaard en uitgegeven. De Franse
componist Ernest Chausson (1855-1899) vond tien jaar na
het overlijden van Cros inspiratie in zijn schrijfsels voor dit
‘Chanson perpétuelle’. Oorspronkelijk maakte hij deze
compositie voor sopraan en orkest, maar naast de gebrui-
kelijke pianoreductie maakte hij ook nog een bewerking
met piano en strijkkwartet. In deze laatste versie blijft het
orkestrale gehalte toch nog wat behouden terwijl de
setting erg intiem blijft. Dat sluit aan bij de persoonlijke en
toch wel passionele tekst. Qua muzikale stijl horen we
duidelijk de invloed van Gabriel Fauré en vooral Claude
Debussy in het gebruik van kleurrijke akkoorden en
onverwachte harmonische wendingen.
Ernest Chausson volgt de tekst nauwgezet op het vlak van
metrum en prosodie. Eigen aan het Frans is een vrij
declamatorische zangstijl, zonder al te grote melodische
sprongen en met een vrij starre ritmiek. Op de sleutelmo-
menten van het gedicht ruilt Chausson die vertellende toon
echter in voor een dramatiek en lyriek die de hartstocht en
de diepe emoties van het hoofdpersonage verklankt.
Precies dat contrast tussen de neutrale beschrijvende
passages en de diepromantische uithalen maken van dit
lied een verhaal waarin je als luisteraar van begin tot einde
wordt meegezogen.
Wanneer filosoof en musicoloog Vladimir Jankélévitch het
over de Franse liedkunst heeft, dan beschrijft hij die als
volgt: “La mélodie française va tout droit, sans convulsions
et sans frénésie, au rare, à l’exquis, à l’inattendu.” Franse
Claude Debussy (zittend op de grond) en vlnr: Mme Chausson, Ernest Chausson en Raymond Bonheur. Luzancy, ca. 1893.
6liederen zijn rechttoe rechtaan, zonder stuiptrekkingen of Ook op muzikaal vlak blijkt Fauré een bijzonder doordachte
uitbarstingen, maar wel gericht op het ongewone, het strategie te hanteren. De negen liederen die hij compo-
onverwachte. Deze beschrijving lijkt haast gemaakt op neerde vormen een hechte cyclus, waarbij muzikale
maat van dit lied van Ernest Chausson. motieven terugkomen in verschillende liederen, een
aanpak die tijdgenoten zoals Saint-Saëns met verstom-
ming deed kijken naar deze liedbundel. Daarnaast valt de
Voor Gabriel Fauré (1845-1924) waren de jaren 1890 een grote spontaneïteit en expressiviteit op waarmee Fauré de
boeiende periode waarin hij een aantal van zijn ambities woorden op muziek zet.
kon waarmaken. In mei en juni 1891 was hij in Venetië te
gast bij kunst- en muziekliefhebber Winnaretta Singer, Dat Verlaine zelf altijd een zekere muzikaliteit nastreefde in
vrouw van Edmond de Polignac, waarna hij zijn reis zijn poëzie verklaart wellicht waarom Fauré zo graag met
verderzette richting Firenze. In die periode componeerde zijn teksten aan de slag ging. Hij schuwt daarbij de grote
hij ‘Cinq mélodies’ en meteen daarna ‘La bonne chanson’, lyriek en dramatische gestes niet, maar weet ook vaak de
beide op teksten van Paul Verlaine. Ook op persoonlijk vlak meest fragiele emoties te verklanken. In het derde lied - ‘La
lagen de kaarten gunstig. Hij voelde intense liefde voor lune blanche’ - vertrekt hij vanuit de eerder ongebruikelijke
Emma Bardac (die later de tweede vrouw van Debussy zou toonaard van fa kruis groot om via onverwachte akkoord-
worden). Zij is de zangeres aan wie hij ‘La bonne chanson’ veranderingen en wisselende maatsoorten een ultiem
opdroeg, al is het werk geschreven voor tenor en piano. gevoel van rust en evenwicht te bereiken op de frase
‘l’heure exquise’ op het einde. De eenvoud van die laatste
Hoewel de titel in het enkelvoud staat, is ‘La bonne zin komt pas tot haar volle recht door de geladen en
chanson’ een verzameling van negen liederen op evenveel spanningsvolle muziek die eraan voorafgaat. Geen franjes,
gedichten van Paul Verlaine (1844-1896). Verlaine publi- rechttoe rechtaan, maar wel betoverend.
ceerde zijn bundel ‘La bonne chanson’ in het jaar van zijn
huwelijk met de zestienjarige Mathilde Mauté de Fleurville.
In de gedichten kijken we mee over de schouder van de
dichter en zien we hoe hij zijn liefde ervaarde, ook al zou
dat niet tot een gelukkig huwelijk leiden. Verlaine bleek
immers vooral verliefd te zijn op Arthur Rimbaud, de bron
van een gespannen situatie die in 1872 zelfs leidde tot een
passioneel drama; een mislukte aanslag door Verlaine op
Rimbaud in Brussel. Verlaine werd veroordeeld tot 18
maanden gevangenis en zag zo ook zijn huwelijks- en
liefdesleven in rook opgaan.
Ondanks het duistere beeld dat we van ‘poète maudit’ Paul
Verlaine hebben, blijkt uit deze gedichten dat hij wel
degelijk hoopte dat zijn huwelijk met Mathilde hem kon
redden van zijn alcoholisme, zijn homoseksualiteit en zijn
zwartgalligheid. Zo beschrijft hij haar vrolijke stem als
muziek die zijn zwartgalligheid verdrijft. Deze bundel
verbeeldt dan ook een moment van hoop in het anders zo
getroebleerde leven van de dichter.
Gabriel Fauré maakte een uitgekiende selectie uit de
gedichten van Verlaine en ontwikkelde zo een eigen
verhaallijn over een jong liefdeskoppel. Hij ordende enkele
van de gedichten of zelfs fragmenten tot een nieuw geheel.
8 9Ernest Chausson
La chanson perpétuelle, opus 37
tekst: Charles Cros (1842-1888)
Bois frissonnants, ciel étoilé, Les bonheurs passés verseront
Mon bien-aimé s’en est allé, Leur douce lueur sur mon front;
Emportant mon cœur désolé! Et les joncs verts m’enlaceront.
Vents, que vos plaintives rumeurs, Et mon sein croira, frémissant
Que vos chants, rossignols charmeurs, Sous l’enlacement caressant,
Aillent lui dire que je meurs! Subir l’étreinte de l’absent.
Le premier soir qu’il vint ici
Mon âme fut à sa merci.
De fierté je n’eus plus souci.
Mes regards étaient pleins d’aveux.
Il me prit dans ses bras nerveux
Et me baisa près des cheveux.
J’en eus un grand frémissement;
Et puis, je ne sais plus comment
Il est devenu mon amant.
Je lui disais: “Tu m’aimeras
Aussi longtemps que tu pourras!”
Je ne dormais bien qu’en ses bras.
Mais lui, sentant son cœur éteint,
S’en est allé l’autre matin,
Sans moi, dans un pays lointain.
Puisque je n’ai plus mon ami,
Je mourrai dans l’étang, parmi
Les fleurs, sous le flot endormi.
Sur le bord arrêtée, au vent
Je dirai son nom, en rêvant
Que là je l’attendis souvent.
Et comme en un linceul doré,
Dans mes cheveux défaits, au gré
Du vent je m’abandonnerai.
10 11Gabriel Fauré (1845-1924) 3. La lune blanche
La bonne chanson, opus 61 La lune blanche
Luit dans les bois;
teksten: Paul Verlaine (1844-1896) De chaque branche
Part une voix
Sous la ramée...
1. Une Sainte en son auréole
Ô bien aimée.
Une Sainte en son auréole,
Une Châtelaine en sa tour, L’étang reflète,
Tout ce que contient la parole Profond miroir,
Humaine de grâce et d’amour. La silhouette
Du saule noir
La note d’or que fait entendre Où le vent pleure...
Le cor dans les lointains des bois,
Mariée à la fierté tendre Rêvons, c’est l’heure.
Des nobles Dames d’autrefois;
Un vaste et tendre
Avec cela le charme insigne Apaisement
D’un frais sourire triomphant Semble descendre
Éclos dans les candeurs de cygne Du firmament
Et des rougeurs de femme-enfant; Que l’astre irise...
Des aspects nacrés, blancs et roses, C’est l’heure exquise.
Un doux accord patricien:
Je vois, j’entends toutes ces choses
Dans son nom Carlovingien.
4. J’allais par les chemins perfides
J’allais par les chemins perfides,
2. Puisque l’aube grandit Douloureusement incertain.
Vos chères mains furent mes guides.
Puisque l’aube grandit, puisque voici l’aurore,
Puisque, après m’avoir fui longtemps, l’espoir veut bien Si pâle à l’horizon lointain
Revoler devers moi qui l’appelle et l’implore, Luisait un faible espoir d’aurore;
Puisque tout ce bonheur veut bien être le mien, Votre regard fut le matin.
Je veux, guidé par vous, beaux yeux aux flammes douces, Nul bruit, sinon son pas sonore,
Par toi conduit, ô main où tremblera ma main, N’encourageait le voyageur.
Marcher droit, que ce soit par des sentiers de mousses Votre voix me dit: “Marche encore!”
Ou que rocs et cailloux encombrent le chemin;
Mon coeur craintif, mon sombre coeur
Et comme, pour bercer les lenteurs de la route, Pleurait, seul, sur la triste voie;
Je chanterai des airs ingénus, je me dis L’amour, délicieux vainqueur,
Qu’elle m’écoutera sans déplaisir sans doute; Nous a réunis dans la joie.
Et vraiment je ne veux pas d’autre Paradis.
12 135. J’ai presque peur, en vérité 6. Avant que tu ne t’en ailles
J’ai presque peur, en vérité Avant que tu ne t’en ailles,
Tant je sens ma vie enlacée Pâle étoile du matin
A la radieuse pensée -- Mille cailles
Qui m’a pris l’âme l’autre été, Chantent, chantent dans le thym. --
Tant votre image, à jamais chère, Tourne devers le poète
Habite en ce coeur tout à vous, Dont les yeux sont pleins d’amour;
Ce coeur uniquement jaloux -- L’alouette
De vous aimer et de vous plaire; Monte au ciel avec le jour. --
Et je tremble, pardonnez-moi Tourne ton regard que noie
D’aussi franchement vous le dire, L’aurore dans son azur;
À penser qu’un mot, qu’un sourire -- Quelle joie
De vous est désormais ma loi, Parmi les champs de blé mûr! --
Et qu’il vous suffirait d’un geste, Et fais luire ma pensée
D’une parole ou d’un clin d’oeil, Là-bas -- bien loin, oh, bien loin!
Pour mettre tout mon être en deuil -- La rosée
De son illusion céleste. Gaîment brille sur le foin. --
Mais plutôt je ne veux vous voir, Dans le doux rêve où s’agite
L’avenir dût-il m’être sombre Ma vie endormie encor...
Et fécond en peines sans nombre, -- Vite, vite,
Qu’à travers un immense espoir, Car voici le soleil d’or. --
Plongé dans ce bonheur suprême
De me dire encore et toujours,
En dépit des mornes retours, 7. Donc, ce sera par un clair jour d’été
Que je vous aime, que je t’aime!
Donc, ce sera par un clair jour d’été
Le grand soleil, complice de ma joie,
Fera, parmi le satin et la soie,
Plus belle encor votre chère beauté;
Le ciel tout bleu, comme une haute tente,
Frissonnera somptueux à longs plis
Sur nos deux fronts qu’auront pâlis
L’émotion du bonheur et l’attente;
Et quand le soir viendra, l’air sera doux
Qui se jouera, caressant, dans vos voiles,
Et les regards paisibles des étoiles
Bienveillamment souriront aux époux.
14 158. N’est-ce pas?
N’est-ce pas? nous irons gais et lents, dans la voie
Modeste que nous montre en souriant l’Espoir,
Peu soucieux qu’on nous ignore ou qu’on nous voie.
Isolés dans l’amour ainsi qu’en un bois noir,
Nos deux coeurs, exhalant leur tendresse paisible,
Seront deux rossignols qui chantent dans le soir.
Sans nous préoccuper de ce que nous destine
Le Sort, nous marcherons pourtant du même pas,
Et la main dans la main, avec l’âme enfantine.
De ceux qui s’aiment sans mélange, n’est-ce pas?
9. L’hiver a cessé
L’hiver a cessé: la lumière est tiède
Et danse, du sol au firmament clair.
Il faut que le coeur le plus triste cède
À l’immense joie éparse dans l’air.
J’ai depuis un an le printemps dans l’âme
Et le vert retour du doux floréal,
Ainsi qu’une flamme entoure une flamme,
Met de l’idéal sur mon idéal.
Le ciel bleu prolonge, exhausse et couronne
L’immuable azur où rit mon amour
La saison est belle et ma part est bonne
Et tous mes espoirs ont enfin leur tour.
Que vienne l’été! que viennent encore
L’automne et l’hiver! Et chaque saison
Me sera charmante, ô Toi que décore
Cette fantaisie et cette raison!
16 17Jodie Devos Lausanne, in ‘Dialogues des Julien Libeer in 2013. Libeers eerste soloplaat
Jodie Devos behaalde haar masterdi- Carmélites’ aan het Théâtre du Op zesjarige leeftijd zat Julien Libeer ‘Lignes Claires’ werd unaniem geloofd
ploma aan de Royal Academy of Capitole in Toulouse, in ‘Ariadne auf voor het eerst achter een piano. Het door de vakpers. Een volgende
Music of London in 2013. Ze stu- Naxos’ in Montpellier, etc. Jodie Devos instrument werd snel een loyale opname met Lorenzo Gatto schopte
deerde er bij Lillian Watson en daar- heeft een exclusief contract met ‘compagnon de route’, een expressie- het tot Diapason d’Or van het Jaar
voor ook bij Benoît Giaux en Elise Outhere Music France. Op dit label middel voor een jonge muzikant die 2016 en ook de cd ‘Réminiscences’
Gäbele in Namen. Amper een jaar na verscheen haar debuut-cd ‘Offenbach zijn inspiratie net zo goed haalt uit met Camille Thomas werd door
haar afstuderen ontving ze de Tweede Colorature’ die onder meer met een opera en kamermuziek als uit symfo- France Musique verkozen tot één van
Prijs en de Publieksprijs in de prestigi- Diapason d’or werd bekroond. Zopas nisch repertoire en grote solowerken. de tien beste klassieke opnames van
euze Koningin Elisabethwedstrijd. Ze verscheen haar nieuwe cd met Na het beëindigen van zijn studies bij 2016. Als begenadigd communicator
is tevens laureate van de Bell’Arte Engelse liederen getiteld ‘And love Daniel Blumenthal (Brussel) en Jean is Libeer gegeerd door de (inter)
Wedstrijd, de Nouveaux Talents de said’. Fassina (Parijs), vervoegde Julien nationale media. In 2015 engageerde
l’Art lyrique en de Jacques Dôme Prijs. Libeer als ‘artist in residence’ de tv-zender Canvas hem als gastheer
In haar jonge carrière zong Devos jodiedevos.com Muziekkapel Koningin Elisabeth, waar van het programma ‘Studio Flagey
reeds onder leiding van gerenom- hij zich tot 2014 vervolmaakte bij Klassiek’. Julien Libeer is artistiek
meerde dirigenten als Leonardo Abdel Rahman El Bacha en Maria directeur van het ‘Singing Molenbeek’
Garcia Alarcón, Christian Arming, João Pires. Julien Libeer was te gast in project, waarbij hij koorrepetities leidt
Laurence Equilbey, Mikko Franck, het Paleis voor Schone Kunsten met kinderen van verschillende
Emmanuelle Haïm, Philippe Jordan, (Brussel), het Théâtre de la Ville en de Molenbeekse scholen. Het koor staat
Dmitri Jurowski, Louis Langrée, Marc Salle Cortot in Parijs, de Barbican Hall symbool voor de overtuiging dat
Minkowski, François-Xavier Roth, in Londen, het Auditorio Nacional te muziek een fundamenteel element is
Christophe Rousset, Guy van Waas en Madrid, het Palau de la Musica in van het onderwijs en van het
ze zong rollen in operaproducties in Barcelona, de Münchner gemeenschapsleven.
een regie van David Bobée, Romeo Philharmonie, het Salzburgse
Castellucci, David Lescot, Denis Mozarteum en het Concertgebouw julienlibeer.net
Podalydès, Emilio Sagi, Robert Wilson Amsterdam. Hij toerde uitgebreid
ea. In 2014 maakte ze deel uit van het doorheen Japan, Libanon en de VS en
vaste ensemble van de Opéra speelde in het gezelschap van onder
Comique Academy in Parijs. Meer meer het Brussels Philharmonic, het
recent maakte Devos haar debuut in Nationaal Orkest van België, Antwerp
de titelrol van ‘Lakmé’ in Tours, ze Symphony Orchestra (voorheen
zong de rol van Yniold in ‘Pelléas et deFilharmonie), Sinfonia Varsovia en
Mélisande’ aan de Opéra National de het New Japan Philharmonic. Als
Paris, de rol van Koningin van de veelgevraagd kamermuzikant werkt hij
Nacht in ‘Die Zauberflöte’ in Caen, regelmatig samen met Augustin
Dijon, Limoges en concertant aan de Dumay, Camille Thomas, Frank Braley,
Philharmonie in Parijs met Les Talens Maria João Pires en Lorenzo Gatto,
Lyriques olv. Christophe Rousset, met wie hij de integrale
maar ook in de Munt in Brussel en de Beethovensonates uitvoert. Hoewel
Opéra National de Paris. Verder zong Libeer zich bewust ver van het
ze rollen in ‘Lakmé’, ‘Rigoletto’, ‘La Fille wedstrijdcircuit houdt, ontving hij de
du régiment’, ‘Hamlet’ en ‘Mignon’ aan voorbije jaren een indrukwekkende
de Opéra Royal de Wallonie, in ‘Les reeks ereprijzen: de Juventusprijs
Indes galantes’ en ‘Les Contes (meest veelbelovende jonge solist) in
d’Hoffmann’ aan de Opéra National de 2008, Jonge Muzikant van het Jaar
Paris, in ‘Fantasio’ aan de Opéra (toegekend door de Belgische muziek-
Comique, in ‘Le Domino Noir’ in pers) in 2010 en de Klara Publieksprijs
18 19Quatuor Alfama Deze fijne, ludieke voorstelling richt
Pieter Jansen, Caroline Denys viool zich tot groot en klein en is de ideale
Morgan Huet altviool gelegenheid om met het strijkkwartet
Renaat Ackaert cello kennis te maken. ‘Le rêve d’Ariane’
werd ca. 250 keer opgevoerd. In 2015
Het Alfama Kwartet werd vijftien jaar ging de Nederlandstalige versie in
geleden in Brussel opgericht en is een première in deSingel. De tweede
van de toonaangevende ensembles kindervoorstelling ‘Pomme-Henriette’
van vandaag. Het zet zijn muzikaal werd in 2015 gecreëerd in de
parcours verder met repertoire Philharmonie van Luxemburg en
gaande van klassiek tot hedendaags. hernomen in onder andere de
Het kwartet volgde masterclasses bij Philharmonie van Parijs en de Opera
Walter Levin van het LaSalle Quartet, van Bordeaux. De Nederlandstalige
Rainer Schmidt van het Hagen versie ging in première in deSingel in
Quartett, Heime Müller en Natalia 2017. Ook de Nederlandstalige versie
Prischepenko van het Artemis van ‘Fanny et Felix’, een familievoor-
Quartett, Eberhard Feltz en de leden stelling over het gezin Mendelssohn,
van het Quatuor Danel. Hun opnames beleefde zijn première in deSingel.
werden zeer lovend onthaald door de Het Alfama Kwartet geniet de gewaar-
gespecialiseerde Belgische en deerde steun van de Fédération
internationale pers. In de lente van Wallonie-Bruxelles.
2019 verscheen hun recentste cd,
gewijd aan Schubert met ‘Der Tod quatuoralfama.com
und das Mädchen’ en een liedcyclus
van Fafchamps, bij het label Cyprès,
met de medewerking van mezzosop-
raan Albane Carrère. Het Alfama
Kwartet treedt op in grote concert-
zalen en op diverse festivalpodia:
Bozar, Philharmonie Luxembourg,
Festival d’Ambronay, Cité de La
Musique, Flagey, Musée d’Orsay,
Festival de Stavelot, Opéra de
Bordeaux, Opéra de Dijon, Festival
d’Alcobaça, Espinho in Portugal,
Chapelle Corneille in Rouen…Naast
de concerten in kwartetvorm werkt
het Alfama Kwartet regelmatig samen
met partners als de cellistes Camille
Thomas en Marie Hallynck, de
pianisten Julien Libeer, Guillaume
Coppola en Nathanaël Gouin, de
sopraan Jodie Devos, de mezzo-
sopraan Albane Carrère en de accor-
deoniste Anne Niepold. Samen met
Ariane Rousseau schreef het Alfama
Kwartet in 2011 ‘Le rêve d’ Ariane’.
20 21Volgende week in deSingel OnLive Bertrand Chamayou piano werken van Maurice Ravel en Franz Liszt do 13 mei 2021 / 20 uur / streaming vanuit de Blauwe zaal
deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors
Vous pouvez aussi lire
