Shostakovich Festival: The Other Revolutionary - Bozar Belgian National Orchestra
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Bozar ╳ Belgian National Orchestra
Shostakovich
Festival:
The Other
Revolutionary
Henry Le Boeuf Hall, Bozar
En collaboration avec
In samenwerking met
In collaboration with
25 → 27 Feb.’21
Pianos Maene,
proud partner of Bozar Merci à tous les joueurs de la
Loterie Nationale.
Grâce à eux, Bozar peut à
nouveau vous proposer de
fabuleux concerts.
Et vous, vous jouez aussi, non ? Bedankt aan alle spelers
van de Nationale Loterij.
Dankzij hen kan Bozar jullie
fantastische concerten
aanbieden.
Steinway & Sons, Boston, Essex
Jij speelt toch ook?
Yamaha, Kawai, Roland, Nord
Doutreligne Premium, Doutreligne
Occasions, premium Occasions Steinway & Sons, Bösendorfer, Bechstein, Blüthner, ...
Chris Maene Piano Factory (Pianoforte, Chris Maene Straight Strung Concert Grands
Gebrevetteerd Hofleverancier van België
Fournisseur Breveté de la Cour de Belgique
Alkmaar (NL) - Antwerpen - Brussel/Bruxelles - Gent - Lanaken - Ruiselede
www.maene.be - www.maene.nl
Discover our classical music content
on Proximus Pickx
Proximus, proud partner of
Bozar ╳ Belgian National Orchestra
Shostakovich Festival:
The Other Revolutionary
25 → 27 Feb.’21
1
Inhoud · Sommaire
Inleiding p. 4 Lezingen ∙ Conférences
Introduction p. 6
25 Feb.’22 - 18:30
« Chostakovitch après Staline : La musique entre idéologie et libéralisation »
Uurschema · Horaire p. 8 Ruben Goriely p. 22
27 Feb.’22 - 14:00
Essays ∙ Essais “Komt Dmitri Sjostakovitsj dichterbij?”
Prof. Dr. Francis Maes p. 42
Sjostakovitsj: klassiek in het openbaar en thuis modern?
Ruben Goriely p. 11
Biografieën ∙ Biographies p. 49
Chostakovitch : Classique en public et moderne à la maison ?
Ruben Goriely p. 15
De gezongen teksten zijn te vinden in een aparte publicatie ∙ N’étant pas
Sjostakovitsj na Stalin: muziek tussen ideologie en liberalisering reprises dans ce livret, les traductions des textes chantés font l’objet d’une
Francis Maes p. 29 publication spécifique
Chostakovitch après Staline : La musique entre idéologie et libéralisation
Francis Maes p. 34
Concerten ∙ Concerts
25 Feb.’22
20:00 Belgian National Orchestra, Wolff & Debargue p. 23 Des programmes imprimés, comme celui-ci, sont disponibles gratuitement pour une série limitée
de concerts. Pour les autres concerts de musique classique, un programme vous est toujours
26 Feb.’22 proposé gratuitement en format digital (en version pour smartphone ou en version imprimable).
Vous le trouvez sur le site bozar.be, au bas de la page du concert concerné, les jours précédant
20:00 Orchestre Philharmonique Royal de Liège, Letonja & Nikitin p. 26 l’événement. Le programme est également téléchargeable sur place, le jour du concert à l’aide d’un
QR code. N’hésitez pas à le consulter. Nous vous souhaitons une agréable soirée de concert.
27 Feb.’22
11:00 Sonoko Miriam Welde & Young Belgian Strings p. 39 Geprinte programmaboekjes, zoals deze, worden gratis ter beschikking gesteld voor een beperkte
reeks concerten. Voor andere klassieke muziekconcerten is het programma altijd gratis beschikbaar
in digitaal formaat (smartphoneversie of afdrukbare versie). Je kan het programmaboekje steeds
15:00 Belgian National Orchestra, Wolff & Mørk p. 43 enkele dagen voor het desbetreffende concert vinden op de eventpagina van het concert. Het
programma kan ook op de dag van het concert worden gedownload met behulp van een QR-code op
20:00 Igor Levit p. 46 bozar.be. Aarzel niet om het programma te raadplegen. Wij wensen je een prettige muzikale avond.
2 3
Sjostakovitsj in de kijker
Het Belgian National Orchestra hals. Toch bleef Sjostakovitsj Sjostakovitsj was een man die Belgian National Orchestra
organiseert in samenwerking componeren, in zijn kunst een in moeilijke omstandigheden Sjostakovitsj’ Kamersymfonie.
met Bozar voor het eerst een fragiel evenwicht bewarend de vrijheid van het korset Veel luistergenot!
driedaags festival waarbij tussen systeembevestiging exploreerde en daarbij continu
symfonische concerten worden en systeemafwijzing, grenzen bewandelde. In die zin
aangevuld met kamermuziek, artistieke zelfexpressie en is hij ‘The Other Revolutionary’.
een recital en lezingen. Eén staatspropaganda. Dat leverde Vier dagen lang zullen we ons
componist staat in dit festival uiteindelijk een magistraal œuvre in Bozar in de muziek en in de
centraal: Dmitri Sjostakovitsj. op dat zo meerlagig is dat het bijzondere geesteshouding van
Naast de muzikanten van het tot op de dag van vandaag voor deze kunstenaar verdiepen. Prof.
Belgian National Orchestra, controverse zorgt. dr. Francis Maes, een autoriteit
die twee concerten spelen “Hoort men Duitse laarzen in de Russische muziek, geeft
onder leiding van Hugh Wolff, in de eerste beweging van vanuit zijn persoonlijk onderzoek
verwelkomen we ook het Sjostakovitsj’ Zevende Symfonie in een lezing tekst en uitleg bij
Orchestre Philharmonique Royal of luistert men naar de opkomst de betekenis van het werk van
de Liège onder leiding van Marko van het stalinisme? Dergelijke Sjostakovitsj in zijn historische
Letonja. vragen kunnen niet – en zullen context.
ook nooit – eenduidig worden Tijdens het festival kan je enkele
Weinig kunstenaars kunnen meer beantwoord. Ambiguïteit is de grote symfonieën ontdekken.
boeien dan Dmitri Sjostakovitsj, kern van Sjostakovitsj’ muziek. Het Belgian National Orchestra
de componist die anders dan Sjostakovitsj zelf dicteert geen brengt naast de Elfde en de
Prokofjev en Stravinsky nooit interpretatie. Ook uitvoerders Dertiende Symfonie ook nog
zijn land verliet. Zijn leven lang kunnen geen interpretatie het Eerste Pianoconcerto (met
schreef Sjostakovitsj muziek dicteren. Loslaten is de Lucas Debargue en Leo Wouters
die in de Sovjet-Unie door boodschap. Finaal is het aan als solisten) en het Eerste
grote staatsinstellingen werd het publiek om te bepalen wat Celloconcerto (met Truls Mørk als
uitgevoerd: in het hoopvolle het precies voelt en hoe het met solist). Met de Vijftiende Symfonie
revolutiejaar 1917, onder die intrigerende meerlagigheid speelt het OPRL een niet minder
Bolsjewistisch beleid, tijdens omgaat.” – Hans Waege, revolutionair programma. Verder
het stalinisme en ten slotte intendant van het Belgian brengt het pianofenomeen Igor
ook onder Chroesjtsjov en National Orchestra Levit Sjostakovitsj’ 24 preludes
Brezjnev. Extreem oppressieve en fuga’s en de Young Belgian
omstandigheden legden hem Strings spelen met medewerking
soms een molensteen om de van enkele muzikanten van het
4 5Chostakovitch à l’honneur
En collaboration avec Bozar, Khrushchev et Brezhnev. Même Dans des circonstances difficiles, Strings, la Symphonie de
le Belgian National Orchestra bridé et parfois sous le joug de Chostakovitch a exploré la chambre de Chostakovitch avec
organise un premier festival la répression, Chostakovitch n’a liberté du carcan, toujours sur l’aide de quelques musiciens du
de trois jours associant, à des cessé de composer, maintenant le fil du rasoir. Cela fait de lui Belgian National Orchestra. Nous
concerts symphoniques, un un équilibre fragile dans son art « The Other Revolutionary ». vous souhaitons un excellent
concert de musique de chambre, entre validation du régime et rejet Pendant quatre jours, nous nous festival !
un récital, des conférences de celui-ci, expression artistique plongerons, à Bozar, dans la
et un concert dédié à la jeune personnelle et propagande musique et dans l’état d’esprit
génération d’artistes. Ce festival étatique. Il nous a ainsi laissé particulier de cet artiste. Lors
met à l’honneur un compositeur une œuvre magistrale à ce point d’une conférence, le Professeur
– et pas des moindres : Dmitri complexe qu’elle est aujourd’hui Francis Maes, une autorité
Chostakovitch. Événement encore sujette à controverse. dans le domaine de la musique
unique car non seulement le « Entend-on les bottes russe, évoquera, recherches
Belgian National jouera deux allemandes dans le premier personnelles à l’appui, le sens
concerts dirigés par Hugh Wolff, mouvement de la Symphonie et l’importance de l’œuvre de
mais nous accueillons également n° 7 de Chostakovitch ou la Chostakovitch, en la resituant
l’Orchestre Philharmonique montée du stalinisme ? Face à ce dans son contexte historique.
Royal de Liège dirigé par Marko genre de question, impossible Lors de ce festival, vous aurez
Letonja. de trancher, tant l’ambiguïté l’occasion d’écouter de grandes
est au cœur de la musique œuvres symphoniques. Outre les
S’il y a bien un artiste russe qui de Chostakovitch. Le Russe onzième et treizième symphonies,
exerce une réelle fascination, n’impose pas telle ou telle le Belgian National Orchestra
c’est Chostakovitch, compositeur interprétation. Il en va de même interprétera le Premier Concerto
qui, contrairement à Prokofiev pour ceux qui jouent sa musique. pour piano (avec Lucas Debargue
ou Stravinski, n’a jamais pris les Place au lâcher prise, tel est le au piano et Leo Wouters à la
chemins de l’exil. Tout au long de message. C’est en définitive au trompette solo) et le Premier
sa vie, Chostakovitch a composé public de sonder ce qu’il ressent Concerto pour violoncelle (avec
des œuvres à destination des exactement et de voir comment Truls Mork en soliste). Avec la
grandes institutions musicales gérer cette complexité fascinante Quinzième Symphonie, l’OPRL
soviétiques : en 1917 – année et les différentes lectures de vous propose un programme
de la révolution et de tous son œuvre. » – Hans Waege, non moins révolutionnaire.
les espoirs –, sous le régime intendant du Belgian National Pianiste phénoménal, Igor Levit
bolchévique, au plus fort Orchestrat. interprétera les 24 Préludes et
du stalinisme, et enfin, sous fugues, et les Young Belgian
6 7Uurschema · Horaire
25 Feb.’22 26 Feb.’22 27 Feb.’22
11:00 Sonoko Miriam Welde
& Young Belgian Strings
HLB
12:00
13:00
14:00 Lezing
Prof. dr. Francis Maes
MIM
15:00 Belgian National
Orchestra,
16:00 Wolff & Mørk
HLB
17:00
18:00
18:30
Conférence
Ruben Goriery
19:00 MIM
19:30
20:00
Orchestre
Belgian National
Philharmonique
21:00 Orchestra, Igor Levit
Royal de Liège,
Wolff & Debargue HLB
HLB Letonja & Nikitin
22:00 HLB
8 9Essay
Sjostakovitsj:
klassiek in het openbaar en thuis modern?
Er wordt vaak gezegd dat er vergaderingen uit de geschiedenis van
twee Sjostakovitsjen bestaan: de de cultuurpolitiek in de Sovjet-Unie.
officiële Sjostakovitsj, de man Het spreekt voor zich dat de cantate
van de symfonieën, de grote op dat moment nooit publiekelijk
vertegenwoordiger van de Sovjet- had kunnen worden uitgevoerd. En
Unie, en de heimelijke Sjostakovitsj, dit geval is nog uitzonderlijker dan je
de componist van strijkkwartetten, denkt, want alleen al het bestaan van
die in stilte onder het gewicht van het een dergelijk werk vormde een gevaar
totalitarisme lijdt. Maar deze zienswijze voor de componist. Niet alle werken
herleidt de componist tot een persoon kunnen op zo’n evidente wijze worden
die ‘voor’ of ‘tegen’ de partij was. uitgelegd… Dit betekent nog niet dat
Sjostakovitsj was echter meer dan Sjostakovitsj zich enkel in het geheim
een complexe persoon die in een nog kon uitdrukken. De beperkingen
complexere periode leefde. Hij was waren niet altijd gelijk, en een mening
ook een grillige componist die in heel die op een bepaald moment volledig
verschillende genres heeft geschitterd geheim moest blijven, kon op een
en van wie de productie niet zomaar ander moment publiekelijk worden
in twee tegengestelde lijsten kan onthuld, zonder ernstige gevolgen. We
worden opgesplitst. Hoe moeten we dit denken hierbij aan de Symfonie nr. 13,
onderscheid begrijpen? En wat zegt dit “Babi Jar”, op. 113, op een gedicht
over het werk van de componist? van Jevtoesjenko dat verwijst naar
de massamoord op joden in Babi Jar.
Een argument dat vaak wordt Hoewel het onderwerp zeer omstreden
aangehaald, is dat de ‘privéwerken’ en gedurfd was, bracht de symfonie de
van Sjostakovitsj hem toelieten om carrière van Sjostakovitsj niet in gevaar.
de muziek te componeren die hij echt Gezien het werk in 1962 in première
wilde, de muziek waarin je zijn ‘echte’, ging, dus onder Chroesjtsjov, en
© Deutsche Fotothek adjusted
onderdrukte en verborgen meningen Sjostakovitsj eindelijk lid was geworden
aantreft. In bepaalde gevallen is het van de Communistische Partij, werd de
moeilijk om dit argument tegen te zaak al gauw de kop ingedrukt, zonder
spreken. Zo is er Rajok, een satirische ernstige gevolgen. Uiteraard was er
cantate zonder opusnummer die de maar één enkele première, met een
bijeenkomst van de Componistenbond beperkt, gecontroleerd publiek, maar
in 1948 belachelijk maakt – nota in vergelijking met andere premières
bene een van de meest virulente was dit toch een hele prestatie.
10 11Hetzelfde project, vijftien jaar eerder, (als het niet gaat om een solostuk), zich uit te drukken en een schrijfwijze beweging bestaan (Trio nr. 1, op. 8,
op het einde van het stalinistische op de intimiteit van de uitvoering en te ontwikkelen waarvan hij alleen het Strijkkwartet nr. 13, op. 138), uit zeven
regime, was ondenkbaar en zou een eventueel ook op het contact met geheim kende. verschillende delen (Strijkkwartet
echte zelfmoord betekend hebben. het publiek. Evidente werken, zoals nr. 11, op. 122), of uit alle mogelijke
Dergelijke voorbeelden zijn legio, of strijkkwartetten, pianotrio’s en sonates Op muzikaal vlak heeft Sjostakovitsj combinaties daartussenin. Maar
het nu gaat om uitgestelde premières (solo of in duo), passen volledig in deze zich steeds uitgedrukt in een taal die Sjostakovitsj gaat nog verder dan deze
(Symfonie nr. 4, op. 43, Concerto traditionele opvatting van kamermuziek. over het geheel genomen tonaal is, wat vormelijke vrijheden. Op productieve,
voor viool nr. 1, op. 77), verlate nieuwe Sjostakovitsj heeft in deze normatieve niet het geval is voor alle 20e-eeuwse vaak dramatische wijze wijkt hij af van
premières (Lady Macbeth uit het district genres ongetwijfeld geschitterd, zoals componisten. Algemeen kunnen we de regels. Melodieën worden door
Mtsensk, op. 29 dat in 1962, na een zijn vijftien strijkkwartetten aantonen. stellen dat het de seriële technieken Sjostakovitsj niet gewoon aangewend,
verbod van meer dan 25 jaar, opnieuw Je kunt aan deze lijst ook nog zijn grote en de atonaliteit zijn die in de westerse met elkaar gecontrasteerd, ontwikkeld
op de affiche van operahuizen prijkte, productie van vocale kamermuziek wereld, in het kielzog van Schönberg, en uiteindelijk opnieuw uiteengezet,
in een herwerkte versie en onder de toevoegen (met één of meerdere de muzikale schepping grotendeels zoals in de klassieke sonatevorm bij
titel Katerina Izmajlova, op. 114) of stemmen, begeleid door één of hebben bepaald. Niet alleen waren Mozart en Beethoven. Bij hem gaan
andere politieke intriges. Betekent dit meerdere instrumenten). Maar wat met deze muziektalen verboden door het de transformaties van de melodieën
dan dat de Symfonie nr. 13, omdat ze de hybridere werken? Nogal wat van communistische regime, ze konden ook verder, in die mate zelfs dat je kunt
zonder grote vertraging in première zijn filmmuziek omvat een kamerorkest: Sjostakovitsj zelf niet echt bekoren. Zijn spreken van een echte ‘crisis’ in de
kon gaan, een publieke symfonie was hebben we hier met de private of de moderniteit werd eerder bepaald door behandeling van de melodie. De finale
die beantwoordde aan de regels van officiële Sjostakovitsj te maken? En de de manier waarop hij gebruikmaakte uit het Trio nr. 2, op. 67 is hier een
de partij? Komen werken die door de talrijke symfonische arrangementen van de klassieke tradities, ze oversteeg mooi voorbeeld van. De hoofdthema’s,
partij bewierookt werden dan helemaal van kamermuziekwerken, waar breng je en herschiep. Zo doet hij in zijn gebaseerd op joodse traditionele
niet overeen met wat Sjostakovitsj in die onder? En wanneer in een symfonie symfonieën – het klassieke genre bij muziek, worden er ruw behandeld,
werkelijkheid wou componeren? We enkel twee of drie instrumenten spelen, uitstek – telkens een beroep op een verplaatst en ten slotte omgevormd in
denken hier meer bepaald aan de is dat dan kamermuziek? Sjostakovitsj bijzonder actieve slagwerksectie, en een context die hoogst dissonant is. De
Symfonie nr. 7, op. 60, bijgenaamd was een volleerd componist die vanaf zijn eerste symfonie integreert muziek keert niet echt terug naar een
“Leningrad”, die was opgevat als een een indrukwekkende diversiteit hij de piano in het orkest. In sommige evenwicht, en het einde van dit deel
ode aan de belegerde stad Leningrad. aan muziekgenres beoefende en symfonieën is de orkestratie uitgebreid, mag dan al kalm zijn, rustig klinkt het
Ongeacht de antwoorden die je zou niet aarzelde om de verwachtingen wat in de lijn van Mahler ligt (Symfonie niet. De compositie en de première van
willen geven, moet je wel vaststellen dat door elkaar te gooien. Altijd bleef hij nr. 4, op. 43), in andere gevallen dit werk dateren uit 1944: geen wonder
Sjostakovitsj niet kan worden herleid tot interessant, ongeacht de vorm. respecteert hij de romantische norm dat je er de verschrikkingen van de
een geluidloze stem, verborgen achter en is ze beperkt (Symfonie nr. 9, op. 70). Tweede Wereldoorlog in kan horen.
een officiële sluier. Sjostakovitsj geeft dus blijk van Ongeacht de lengte van het werk
een eigen manier om de regels te gebruikt Sjostakovitsj steeds ongewone Dit kunstmatige ‘happy end’
Behalve de inhoud verdient ook de gebruiken, wat hem toeliet om de combinaties van instrumenten, en dit komt ook voort uit een andere
vorm van Sjostakovitsj’ werken een verplichtingen die ermee gepaard op alle niveaus; hij deinst er ook niet bron van regulering, namelijk het
analyse. Spreken over ‘kamermuziek’ gingen, te manipuleren. Zo gebruikt voor terug om het orkest een hele communistische regime. De esthetiek
en ‘symfonische muziek’ volstaat niet hij vaststaande vormen als het poos tot zwijgen te brengen en slechts die het promootte, namelijk het
om zijn hele productie te omvatten. strijkkwartet of het pianotrio en genoot één enkel instrument te laten horen. socialistisch realisme, was een wazig
Met ‘kamermuziek’ bedoelt men hij respect als componist van het Zelfs in genres die a priori minder geheel van ideologische regels die
doorgaans elke instrumentale muziek socialistisch realisme (de officiële flexibel zijn, zoals het pianotrio en het door enkele machtige figuren binnen
die solo of met een klein ensemble esthetiek van het communistische strijkkwartet, wijkt hij regelmatig af van de partij waren opgelegd. Voor
wordt uitgevoerd, waarbij de nadruk ligt regime). Maar dit alles belette hem de traditionele drie of vier bewegingen. kunstenaars was het van wezenlijk
op het contact tussen de muzikanten niet om, ondanks deze beperkingen, Zo zijn er werken die uit één enkele belang die na te leven. Als zij die vage
12 13richtlijnen ongelukkigerwijs slecht Mieczysław Weinberg zeer genegen Essai
toepasten, liepen ze het gevaar er en heeft deze meermaals zijn hulp
hun leven bij te laten. In het geval van
muziek was het nog ingewikkelder
ingeroepen. Omgekeerd heeft
Weinberg Sjostakovitsj vaak geholpen
Chostakovitch : Classique en public et
om uit te maken wat ‘proletarische’ en geïnspireerd bij het ontdekken moderne à la maison ?
kenmerken eigenlijk waren. Geleidelijk van Jiddische muziek. Wanneer
werd duidelijk dat de werken positief Sjostakovitsj joodse muzikale
moesten zijn, met in elk geval een elementen gebruikt, overstijgt hij
gelukkige afloop. Bijgevolg werd regelmatig het louter citeren van een On dit souvent qu’il existe deux n’aurait jamais pu être représentée
Sjostakovitsj een meester in het gebruik melodie. Muzikale of tekstuele vormen Chostakovitch. D’une part, le en public en ces temps-là pour des
van vals-positieve ontknopingen. van humor, klezmerritmes, bepaalde Chostakovitch officiel, celui des raisons évidentes. Cependant, c’est
Vervolgens werd er beslist dat de kenmerken in de orkestratie, kortom: symphonies, grand représentant de un cas plus rare qu’on ne pourrait le
gebruikte melodieën inspirerend een hele reeks muzikale parameters zijn l’URSS, et d’autre part, le Chostakovitch croire, vu que la simple existence d’une
moesten zijn en afkomstig uit het aan zet, zodat het resultaat meer is dan secret, celui des quatuors à cordes, œuvre pareille signifie un énorme
proletarische patrimonium (liederen de som van de delen. Zodoende krijgt celui qui ploie en silence sous le poids danger pour le compositeur. Toutes
van revolutionaire, traditionele of zijn muziek een bijzondere, heel eigen du totalitarisme. Cependant, cette les œuvres ne bénéficient donc pas
andere aard). Opnieuw interpreteerde betekenis en bewijst hij tegelijk zijn vision réduit le compositeur à un d’une interprétation aussi évidente…
Sjostakovitsj deze regel op zijn manier. respect aan de joodse cultuur. simple « pour » ou « contre » le parti. Ce qui ne signifie pas pour autant que
Zo gebruikte hij vaak melodieën die En plus d’être une personne complexe Chostakovitch ne pouvait s’exprimer
afkomstig waren uit de tradities van Op die manier creëert Sjostakovitsj zijn vivant dans une période encore plus qu’en secret total. Les restrictions
de Asjkenazische joden. Deze keuze eigen taal, op de grens van de klassieke complexe, Chostakovitch était aussi un n’ont pas été toujours les mêmes, et
was technisch aanvaardbaar, maar genres en de eisen van de partij. Maar compositeur versatile qui a brillé dans une opinion qui doit se contenter d’un
toch gedurfd gezien het antisemitisme zij is tegelijk doordrongen van zijn un grand nombre de genres différents, secret maximal à un moment peut
in de Sovjet-Unie, vooral tijdens de persoonlijkheid dankzij het gebruik van et dont la production ne peut se diviser être dévoilée en public sans lourde
laatste jaren van het stalinistische een veelheid aan muzikale middelen. en deux listes opposées. Comment conséquence à un autre. Ainsi la 13e
regime. Zelf was Sjostakovitsj geen Het resultaat is een muziekstijl die comprendre cette distinction, et que symphonie, Babi Yar, op. 113, sur un
jood. Het veelvuldige gebruik van ongetwijfeld een van de origineelste uit nous apporte-t-elle pour appréhender poème d’Evtouchenko pointant du
Jiddische muzikale elementen in zijn de 20e-eeuwse muziekwereld is. Laten l’œuvre de ce compositeur ? doigt le massacre des juifs à Babi
muziekproductie verraadt echter we hopen dat hij lang een klassieke Yar, ne met pas en péril la carrière de
zijn bijzondere gevoeligheid voor de figuur onder de modernen mag blijven, Un argument souvent avancé est Chostakovitch, bien que le sujet soit
toenmalige situatie van de joden. en een moderne figuur onder de que les œuvres « privées » de hautement controversé et audacieux.
Er is vaak beweerd dat hij in hun klassiekers. Chostakovitch lui permettaient de Comme l’œuvre est créée en 1962,
levensomstandigheden dezelfde faire la musique qu’il voulait réellement sous Khrouchtchev, après que
soort moeilijkheden zag als hijzelf Ruben Goriely faire, et qui prouve en quelques sortes Chostakovitch a finalement accepté
onder het communistische regime, ses « véritables » opinions réprimées d’intégrer le Parti communiste, l’affaire
vermits ook hij zijn ware gevoelens opzij et cachées. Dans certains cas, il est est assez vite étouffée, sans grave
moest schuiven en de onderdrukkers difficile de réfuter cet argument. Rayok, conséquence. Bien sûr, il n’y aura
moest dienen. Wat Sjostakovitsj’ une cantate satirique sans numéro qu’une seule création, avec un public
opinie hierover ook was, hij maakte d’opus, singe la réunion de l’Union des contrôlé et restreint, mais cela reste
vaak gebruik van zijn bevoorrechte compositeurs de 1948, l’une des plus un accomplissement par rapport à
positie in de Sovjet-muziekwereld om violentes dans l’histoire de la politique d’autres créations. La même entreprise
zijn joodse collega’s te steunen. Zo culturelle soviétique. Cette cantate 15 ans plus tôt, sous la fin du régime
was hij de Pools-joodse componist
14 15de Staline, aurait été inenvisageable, piano, ainsi que les sonates (en solo
si pas suicidaire. Les exemples de ou en duo) rentrent aisément dans
ce genre affluent, que ce soit des cette acception traditionnelle de la
créations différées (la Symphonie n° musique de chambre. Chostakovitch
4, op. 43, le Concerto pour violon n° 1, a certainement brillé dans ces genres
op. 77), des recréations tardives (Lady canonisés, notamment avec ses
Macbeth du district de Mtsensk, op. 29 quinze quatuors à cordes. On peut
remis au programme des salles d’opéra aisément ajouter à cette liste sa grande
en 1962 sous une version remaniée, production vocale de chambre (une ou
rebaptisée Katerina Ismaïlova, op. 114 plusieurs voix, accompagnées par un
après plus de 25 ans d’interdiction) ou ou plusieurs instrumentistes). Mais que
autres cabales politiques. Est-ce que faire alors des œuvres plus hybrides ?
la Symphonie n° 13 devient alors une Un bon nombre de ses musiques de
symphonie publique, dans les règles du film incluent un orchestre de chambre :
parti juste parce qu’elle a pu être créée Chostakovitch privé ou officiel ? Et ses
sans délai excessif ? Est-ce que des multiples arrangements symphoniques
œuvres encensées par le parti comme d’œuvres de chambre, où les compte-
la Symphonie n° 7, op. 60, surnommée t-on ? Et si dans une symphonie seuls
« Leningrad » car interprétée comme deux ou trois instruments jouent, est-
une ode à Leningrad assiégée, ce de la musique de chambre ou pas ?
ne correspond aucunement à ce Chostakovitch est un compositeur
qu’aurait vraiment voulu composer particulièrement complet, qui est passé
Chostakovitch ? Indépendamment des par une diversité impressionnante de
réponses que l’on voudrait donner, on genres musicaux, qui n’hésite pas à
constate que le personnage ne peut se mélanger les attentes et qui est toujours
réduire à une voix muette cachée sous resté intéressant, quel que soit le format.
un voile officiel.
Dès lors, Chostakovitch fait montre
Outre le contenu, la forme-même d’une utilisation personnelle des
des œuvres de Chostakovitch mérite règles qui lui permet de manipuler ses
Babi Jar © Alamy d’être analysée. Parler de « musique obligations. En effet, s’il emploie des
de chambre » et de « musique formes très figées comme le quatuor
symphonique » ne suffit pas à englober à cordes ou le trio avec clavier, s’il se
toute sa production. Typiquement, on fait respecter en tant que compositeur
entend par « musique de chambre » du réalisme socialiste (l’esthétique
toute musique instrumentale en solo officielle du régime communiste),
ou en petit ensemble, avec un accent cela ne l’empêche pas de s’exprimer
particulier donné sur le contact entre à travers ces contraintes, et de
musiciens (si ce n’est pas un solo), développer une manière d’écrire dont
sur l’intimité de la performance, et lui seul a le secret.
potentiellement sur la connexion avec Musicalement, Chostakovitch s’est
le public. Des œuvres évidentes comme toujours exprimé dans un langage
les quatuors à cordes, les trios pour globalement tonal, ce qui n’est pas
16 17le cas de tous les compositeurs du Mais bien au-delà de ces libertés « prolétaires ». Peu à peu s’est dégagée Chostakovitch dépassent aussi
XXe siècle. Suite à Schoenberg, les formelles, on remarque une utilisation l’idée que les œuvres devaient être régulièrement la simple citation d’une
techniques de sérialisme et l’atonalité productive, si pas dramatique, de ces positive, donc avoir une fin heureuse mélodie. Des formes d’humour, textuel
de manière générale monopolisaient écarts à la règle. Ainsi, les mélodies à tout prix. Chostakovitch est donc ou musical, des rythmes de style
la plus grande partie de la création chez Chostakovitch ne sont pas devenu maître dans l’utilisation de klezmer, certaines caractéristiques
musicale dans le monde occidental. seulement utilisées, mises en contraste, fins faussement positives. Ensuite, d’instrumentation, bref, tout un
Ces langages, outre le fait qu’ils étaient développée et finalement réexposée, il a été décidé que les mélodies ensemble de paramètres musicaux sont
interdits par le régime communiste, comme dans une forme sonate utilisées devaient être inspirantes, pris en compte, de sorte que le résultat
ne plaisaient pas particulièrement à classique de Mozart ou Beethoven. et provenir du patrimoine prolétaire devienne plus que la somme de ses
Chostakovitch. La modernité de celui- Ici, les transformations subies par (chant révolutionnaire, traditionnel, parties. Grâce à cela, Chostakovitch
ci se trouve plutôt dans son exploitation les mélodies dépassent largement etc.). De nouveau, Chostakovitch donne un sens particulier à sa musique,
des traditions classiques, et dans les usages, au point où on peut accepte cette règle à sa manière, qui reste sienne tout en témoignant de
le dépassement et la recréation de véritablement parler de moment de en incluant très régulièrement des tout son respect pour la culture juive.
celles-ci. Dans ses symphonies, genre « crises » dans le traitement mélodique. mélodies issues de traditions juives
classique par excellence, il demande à Le mouvement final du Trio n° 2, op. 67 ashkénazes. Ce choix, techniquement Chostakovitch crée ainsi son propre
chaque fois une section de percussions en est un bon exemple. Les thèmes juste, n’en était pas moins audacieux langage à la frontière des genres
très active, et il intègre dès sa première principaux, inspirés de la musique vu l’antisémitisme présent en URSS, classiques, des exigences du parti,
symphonie le piano à l’effectif traditionnelle juive, y sont malmenés, surtout sous les dernières années mais tout en y infusant sa personnalité
orchestral. Certaines demandent une déplacés et transformés dans des du régime stalinien. Chostakovitch par une multitude de moyens musicaux.
orchestration particulièrement fournie, contextes hautement dissonants. Il n’y lui-même n’était pas juif. Néanmoins, Le style musical qui en ressort est
dans la lignée de Mahler (comme dans a pas de réel retour à un équilibre, et son utilisation massive d’éléments certainement l’un des plus originaux du
la Symphonie n° 4, op. 43), d’autres une la fin du mouvement, si elle est calme, musicaux yiddish dans sa production panorama de la musique du XXe siècle.
orchestration restreinte respectant la ne semble pas pour autant sereine. musicale témoigne d’une sensibilité Espérons qu’il restera longtemps un
norme romantique (Symphonie n° 9, La composition et la création de cette particulière à la situation des juifs à classique parmi les modernes, et un
op. 70). Indépendamment de la taille, œuvre datant de 1944, il est facile d’y son époque. Beaucoup ont argumenté moderne parmi les classiques.
Chostakovitch exploite toujours des entendre les affres de la Seconde qu’il voyait dans leur condition le
combinaisons singulières d’instruments Guerre mondiale. même type de difficultés qu’il pouvait Ruben Goriely
à toute échelle, n’hésitant pas à faire ressentir sous le régime communiste, à
taire tout l’orchestre sauf l’un ou l’autre Ce happy end factice provient devoir minimiser ses vrais sentiments,
intervenant pendant une longue également de l’autre source de servir ses oppresseurs, etc. Quelle que
période. Même dans des genres a régulation de Chostakovitch, le régime soit sa vraie opinion sur la question,
priori moins malléables, comme le communiste. L’esthétique promue Chostakovitch a régulièrement utilisé
trio à clavier et le quatuor à cordes, il par celui-ci, le réalisme socialiste, sa position privilégiée dans le monde
délaisse régulièrement le nombre de est un ensemble nébuleux de règles musical soviétique pour soutenir des
mouvements traditionnel, qui serait de idéologiques décidées par quelques collègues juifs. Le compositeur juif
trois ou quatre. On compte alors des puissants de la nomenklatura. Y polonais Mieczysław Weinberg par
œuvres en un seul mouvement (Trio adhérer était cependant vital pour les exemple lui était très proche, et a
n° 1, op. 8, Quatuor à cordes n° 13, artistes qui couraient un danger de profité de son aide à de nombreuses
op. 138), des œuvres avec sept mort s’ils avaient le malheur de mal reprises. Réciproquement, Weinberg
mouvements distincts (Quatuor appliquer les vagues indications qui a vraisemblablement beaucoup aidé
à cordes n° 11, op. 122), et toutes leur étaient imposées. Musicalement, il et inspiré Chostakovitch dans sa
les combinaisons de nombres de était d’autant plus compliqué de définir découverte de la musique yiddish.
mouvements qui existent entre. ce qu’étaient des caractéristiques Les éléments musicaux juifs chez
18 19Sergei Prokofiev,
Dmitri Shostakovich &
Aram Khachaturian, 1945
© www.bridgemanart.com
20 21Conférence Concert
25 Feb.’22 - 18:30 25 Feb.’22 - 20:00
Ruben Goriely Belgian National Orchestra
Chostakovitch après Staline : Hugh Wolff, muzikale leiding ∙ direction musicale
La musique entre idéologie et libéralisation Lucas Debargue, piano
Leo Wouters, trompet ∙ trompette
Mikhail Petrenko, bas ∙ basse
Le contraste entre le Concerto d’une Symphonie n° 9 de Beethoven.
Octopus Choir
FR
pour piano, trompette et orchestre Sous le prisme de ces deux œuvres
à cordes, et la Symphonie n° 13 emblématiques mais atypiques, nous Bart Van Reyn, koorleiding ∙ direction du chœur
permet d’approcher la musique aurons alors l’occasion de donner
de Chostakovitch dans toute sa sens aux résultats des nombreuses
complexité. D’un côté, une œuvre recherches musicologiques sur le Dmitri Shostakovich
joyeuse d’un compositeur encore compositeur russe.
jeune, écrite pour solistes et orchestre Concerto voor piano, trompet en strijkers nr. 1 in c ∙
à cordes ; de l’autre, une symphonie Au-delà de la biographie politique de Concerto pour piano, trompette et cordes n° 1 en do mineur, op. 35
immense par son effectif et son poids Chostakovitch, c’est donc sa musique (1933)
symbolique, d’un compositeur déjà en tant que telle que nous allons
rongé par la maladie. Pourtant, si interroger. Comment s’intègre-t-elle ✓Allegretto
différentes qu’elles puissent paraître, dans le panorama de l’histoire de la ✓
Lento
chacune laisse transparaître à sa musique ? Que nous apporte-t-elle ✓ Moderato
manière l’originalité de leur compositeur, aujourd’hui, et comment pouvons-nous ✓ Allegro con brio
et l’intérêt que celui-ci peut susciter l’écouter et la comprendre au mieux ?
à l’heure actuelle. Le Concerto pour pauze ∙ pause
piano, trompette et orchestre à cordes Ruben Goriely est chercheur au
redéfinit la dynamique du concerto CERMUS (Centre de recherches Symfonie nr. 13 in bes ∙ Symphonie n° 13 en si bémol mineur,
pour soliste en impliquant un troisième en Musicologie de l’UCLouvain) et op. 113, “Babi Yar” (1962)
acteur, la trompette, aux entrées assistant en Musicologie à la Faculté
toujours inattendues. La Symphonie de Philosophie, Arts et Lettres (FIAL/ ✓ Babi Yar
n° 13, elle, dépasse les définitions UCLouvain). Ses recherches portent ✓ Humor ∙ L’Humour
de la symphonie classique, tout en plus particulièrement sur les questions ✓ In de winkel ∙ Au magasin
s’inscrivant, par l’ajout de chœurs et de vocalité et d’orchestration de la ✓ Angsten ∙ Peurs
d’un soliste, dans la lignée historique musique des XIXe et XXe siècles. ✓ Carrière ∙ Une carrière
De gezongen teksten zijn te vinden in een aparte publicatie ·
Les traductions des textes chantés font l’objet d’une publication spécifique
steun ∙ soutien
22 23NL
Sjostakovitsj’ Concerto voor uitgestoken voor de joodse zaak, vatte FR
Le Concerto pour piano, trompette encore les victimes. Chostakovitch,
piano, trompet en strijkers is een als geëtableerde Sovjetkunstenaar et orchestre à cordes de Chostakovitch qui avait défendu la cause juive à
bijzonder vrolijke en humoreske een stoutmoedig besluit en zette est une œuvre particulièrement joyeuse plusieurs reprises au cours des
compositie, geschreven in 1933 toen de beschuldigende verzen samen et humoristique, qu’il a composée années précédentes, prit une décision
de componist 27 jaar oud was en nog met enkele andere gedichten van en 1933, à l’âge de 27 ans, alors qu’il courageuse pour un artiste soviétique
niet in aanvaring was gekomen met Jevtoesjenko op muziek. ne subissait pas encore l’opposition établi : il décida de mettre en musique
het Sovjetregime. Het dubbelconcerto du régime soviétique. Ce double ces vers accusateurs et quelques
telt vier bewegingen, citeert de meest Het resultaat, zijn Dertiende Symfonie concerto se compose de quatre autres poèmes de Evtouchenko.
diverse muziek (eigen composities, voor bassolist, mannenkoor en groot mouvements et regorge de citations
sonates van Beethoven en Haydn, zowel orkest, kan gelezen worden als een (à des compositions personnelles, aux Le résultat, sa Symphonie n° 13 pour
als volksdeuntjes) en vereist heel wat van Sjostakovitsj’ meest politieke sonates de Beethoven et de Haydn, ou voix basse, chœur d’hommes et grand
virtuositeit. Steeds weer onderbreekt werken. Sommige stemmen beweren encore à des chansons de rue). orchestre, peut être considérée comme
de trompet het passagewerk van de dat Sjostakovitsj niet alleen met l’une de ses œuvres les plus politiques.
piano met sardonisch plezier. veel orkestraal geweld sluimerend L’œuvre exige une très grande D’aucuns affirment qu’il n’a pas
antisemitisme veroordeelt, maar ook virtuosité. La trompette n’a de cesse seulement condamné l’antisémitisme
Na heel wat turbulente jaren onder andere problematische aspecten d’interrompre avec un malin plaisir rampant à grands coups de violence
Stalin volgde de zogenaamde ‘dooi van van het Sovjetleven: de vergeefse les passages au piano. Après de orchestrale, mais qu’il y a aussi dénoncé
Chroesjtsjov’: een meer ontspannen poging van tirannen om humor te nombreuses années de tourmente d’autres aspects problématiques de
periode waarin terug enige zaken beteugelen, Sovjetvrouwen die sous Staline, l’arrivée de Khrouchtchev la vie en Union soviétique : la vaine
mogelijk werden. In een krant las elke dag uren moeten wachten om amorce un dégel : une période de tentative des tyrans de brider l’humour,
Sjostakovitsj in 1961 het gedicht voedselrantsoenen af te halen, relative détente durant laquelle les femmes soviétiques qui font la file
Babi Jar, geschreven door de jonge het terreurbewind van Stalin en de surgissent de nouveaux possibles. En pendant des heures pour recevoir
en controversiële dichter Jevgeni corruptie die leidinggevenden steeds 1961, Chostakovitch découvre dans leurs rations alimentaires, la Grande
Jevtoesjenko. De tekst klaagde aan dat weer aan de dag leggen. Feit is dat deze un journal le poème Babi Jar, écrit par Terreur sous Staline et la corruption
er in Babi Jar, een ravijn nabij Kiev waar symfonie na de première meteen werd le jeune poète controversé Evgueni de plus en plus manifeste à laquelle
de nazi’s meer dan honderdduizend gecensureerd en dat Sjostakovitsj zich Evtouchenko. Le texte dénonce le se livrent les dirigeants. Le fait est que
mensen (overwegend joden) hadden na dit werk nooit meer met dichters zou massacre de Babi Jar, un ravin près cette symphonie a été censurée juste
doodgeschoten, zoveel jaar na inlaten die zo subversief waren als de de Kiev où les nazis ont abattu plus de après sa création, et que Chostakovitch
datum nog altijd geen monument jonge Jevgeni Jevtoesjenko. cent mille personnes (principalement n’allait plus jamais se frotter à des
stond. Sjostakovitsj, die de afgelopen des juifs) et le fait qu’après tant poètes aussi subversifs que le jeune
jaren al meermaals zijn hoofd had d’années, aucun monument n’honore Evgueni Evtouchenko.
24 25Concert NL
De Katerina Ismailova Suite is FR
La Suite « Katerina Ismailova » réunit
een bundeling van vier actes uit des extraits instrumentaux desquatre
Sjostakovitsj’ opera Lady MacBeth actes de l’opéra Lady Macbeth du
26 Feb.’22 - 20:00 uit het district Mtsenk. Dit brutaal- district de Mtsensk. Cet opéra d’un
expressionistische werk vertelt het expressionnisme brutal raconte l’histoire
Orchestre Philharmonique Royal de Liège verhaal van een eenzame vrouw, d’une femme esseulée, Katerina Ismailo-
Katerina Ismailova, die verliefd wordt va, qui tombe amoureuse d’un employé
Marko Letonja, muzikale leiding ∙ direction musicale op een arbeider die werkt voor haar qui travaille pour son mari, un homme
Evgeny Nikitin, bas ∙ basse rijke man. Al vlug wordt ze verleid door aisé. Katerina ne tarde pas à caresser
enkele Shakespeareaanse moorden. l’idée de commettre des meurtres aux
Aanvankelijk werd Sjostakovitsj’ opera dimensions shakespeariennes. Très bien
goed onthaald, maar na een anonieme accueilli à sa création et lors de ses pre-
Dmitri Shostakovich recensie in de Pravda (door Stalin zelf mières représentations, l’opéra de
Katerina Ismailova, suite, op. 114a (1962) geschreven, zo beweren sommigen) Chostakovitch fut interdit pendant près
mocht het werk bijna 30 jaar lang niet de 30 ans, à la suite d’une critique non
Modest Mussorgsky meer worden opgevoerd. signée parue dans la Pravda (qui aurait
Liederen en dansen van de dood ∙ Chants et danses de la mort été écrite par Staline lui-même selon
(1875-1877; orch. Chostakovitch, 1962) Een van de meest geniale composities certains).
van Modest Moessorgski is de
✓ Wiegelied ∙ Berceuse liedcyclus Liederen en dansen van de Le cycle des Chants et danses de la
✓ Serenade ∙ Sérénade dood voor zangstem en piano. Dmitri mort – des chants lyriques pour voix
✓ De Trepak ∙ Trépak Sjostakovitsj orkestreerde dit vierdelige solo et piano – est l’une des compo-
✓ De veldheer ∙ Le chef d’armée werk in 1962. In het eerste lied komt de sitions les plus géniales de Modeste
dood een baby halen, in het tweede lied Moussorgski. Dmitri Chostakovitch a
De gezongen teksten zijn te vinden in een aparte publicatie. ·
Les traductions des textes chantés font l’objet d’une publication spécifique.
een jonge vrouw, in het derde lied een orchestré ce cycle de quatre mélodies
dronken boer en in het vierde lied een en 1962. Dans le premier lied, la Mort
pauze ∙ pause bende soldaten. vient chercher un bébé, dans le
deuxième, une jeune fille, dans le troi-
Symfonie nr. 15 in A ∙ Symphonie n° 15 en la majeur, op. 141 (1971) Hoogtepunt van de avond is een sième, un paysan ivre et dans le qua-
uitvoering van Dmitri Sjostakovitsj’ trième, une troupe de soldats.
✓ Allegretto Vijftiende (en laatste) Symfonie. Na vier
✓ Adagio – Largo – Adagio – Largo (attacca) symfonieën met koor en/of zangsolisten Le clou de la soirée est sans conteste
✓ Allegretto (namelijk de symfonieën Nr. 2, 3, 13 la Symphonie n° 15 de Dmitri
✓ Adagio – Allegretto – Adagio – Allegretto en 14) is de Vijftiende Symfonie terug Chostakovitch. Après quatre
een louter instrumentaal werk. In deze symphonies avec chœur et/ou voix
compositie maakt Sjostakovitsj de solo(s) (à savoir les symphonies n° 2, 3,
steun ∙ soutien partner · partenaire
balans op van zijn leven. Daarbij citeert 13 et 14), cette quinzième et dernière
hij in de verschillende bewegingen niet symphonie du Russe signe son retour
alleen zichzelf, maar ook muziek van à une œuvre exclusivement instrumen-
Rossini (Guillaume Tell) en Wagner tale. L’occasion pour le compositeur de
(Tristan und Isolde en Der Ring des dresser le bilan de sa vie et de multiplier
Nibelungen). les citations, de sa propre musique
met de steun van de Tax Shelter van de Belgische Federale Overheid · comme de celles de Rossini (Guillaume
avec le soutien du Tax Shelter du Gouvernement fédéral de Belgique Tell) et de Wagner (Tristan und Isolde et
Der Ring des Nibelungen).
26 27Essay
Sjostakovitsj na Stalin:
muziek tussen ideologie en liberalisering
Dmitri Sjostakovitsj behoort tot de kleine de interesse. De vraag of we zijn
groep kunstenaars uit de voormalige werk moeten horen als aanklacht,
Sovjetunie, waarvan het werk zijn tijd en als dissidentie, of als een loyale
context overleefde. In het domein van uiting van de waarden van de sovjet
de muziek doen weinigen het hem na. ideologie blijft actueel. Na een tijd van
Componisten die toen prominent waren gepolariseerde standpunten lijkt een
overleven nauwelijks op de internationale periode van bezinning aangebroken.
podia. De blijvende erfenis van de Er is geen beter uitgangspunt voor een
sovjetmuziek laat zich samenvatten hernieuwde kennismaking dan de late
in Prokofjev en Sjostakovitsj, met symfonieën die het Belgian National
sporadische zijsprongen naar Orchestra, Bozar en het Orchestre
Chatsjatoerjan. De recente ontdekking Philharmonique Royal de Liège
van Mieczyslaw Weinberg opent bundelen in het festival Shostakovich:
misschien perspectieven op een the other revolutionary. Het festival
genuanceerder beeld, maar het is nog te gaat verder dan de tot de verbeelding
vroeg om van een definitieve doorbraak sprekende oorlogssymfonieën. De
te spreken. De componisten van de muziek uit de periode na Stalin is
laatste generatie hebben de overgang immers even rijk en intens. Sjostakovitsj
meegemaakt naar de postsovjet fase: schreef de symfonieën 11, 13 en 15 op
Arvo Pärt, Alfred Schnittke en Sofia het toppunt van zijn officiële erkenning.
Goebajdoelina. Van de componisten De tegenkanting die de Dertiende
waarvan leven en werk samenvielen met Symfonie oogstte was volledig te wijten
de geschiedenis van de Sovjetunie staat aan de teksten van de jonge dichter
Sjostakovitsj op eenzame hoogte. Jevgeni Jevtoesjenko. Het incident had
weinig impact op de onaantastbare
Sjostakovitsj was tijdens zijn leven status van de componist.
al een gevierde internationale
componist. Zijn reputatie ging niet
mee ten onder met de staat die hij Wat ging eraan vooraf?
levenslang had gediend. Ze nam zelfs
een extra vlucht na de historische val Een goed begrip van de meest
van de Sovjetunie. Muziekliefhebbers succesvolle fase in Sjostakovitsj’
gingen zijn muziek horen als een creatieve loopbaan vraagt enig inzicht
geheim dagboek van het leven onder in de periode die eraan voorafging.
Shostakovich
het sovjetregime. Geruchten dat hij
geheime dissidente boodschappen Sjostakovitsj kreeg een eerste officiële
verwerkte in zijn composities voedden tik op de vingers in 1936. Een anoniem
28 29editoriaal in de Pravda maakte elite, maar niet bij het sovjet volk. arbeiders.” Hij noemde zijn nieuwe van het werk. Het aura van mysterie en
brandhout van zijn succesvolle opera Sjostakovitsj was intussen voorbereid symfonie een weergave van de ziel van geheimspraak was doorslaggevend voor
Lady Macbeth uit het district Mtsensk op hoe hij moest omgaan met officiële het volk dat de weg bereidde naar het zijn internationale succes. Vergeleken
(1932). Vooral het seksuele naturalisme censuur. Hij legde zich toe op de socialisme. De revolutionaire liederen met de Elfde doet de Twaalfde Symfonie,
moest het ontgelden. De componist compositie van werken die alle criteria vormden de kern, zowel in de vorm van een vergelijkbaar werk over de revolutie
kreeg de niet mis te verstane boodschap konden afvinken: de cantates Lied citaten als in de geest van het geheel. van 1917, het opmerkelijk slechter. Ze
dat hij zich moest heroriënteren. De van de wouden, De zon schijnt over draagt geen aura van dissidentie en
brute censuur kwam in een tijd van ons moederland, en scores voor Sjostakovitsj voltooide de symfonie mysterie met zich mee.
beruchte schijnprocessen, waarmee propagandafilms. Zijn reputatie was op 4 augustus 1957. Het officiële
Stalin de politieke en culturele elite spoedig hersteld. De goede Sjostakovitsj enthousiasme was zo groot dat de Uit de getuigenissen van Sjostakovitsj
elimineerde. Levensbedreigend was de was terug en was zo mogelijk nog première in de hoofdstad Moskou blijkt dat de compositie van de Elfde
aanval op Sjostakovitsj nochtans niet. Hij beter dan ooit. Hij bleef werken aan moest plaatsvinden. Natan Rachlin meer was dan de vervulling van een
kreeg de kans om zich te rehabiliteren. transcendente composities, maar hield dirigeerde op 30 oktober 1957 het officiële plicht. Om haar kwaliteiten
De Vijfde Symfonie (1937) kreeg al een deze voorlopig achter voor uitvoering. Staatssymfonieorkest van de USSR. in te schatten horen we haar het
officiële goedkeuring voordat er een De symfonie scoorde zowel bij best tegen de achtergrond van de
noot had geklonken. Toen ontstond officiële instanties als bij het publiek. echte ceremoniële werken die eraan
het beeld van Sjostakovitsj dat hij De Dooi Sjostakovitsj kreeg er in 1958 de voorafgingen. Sjostakovitsj kondigde
zijn verdere carrière zou meedragen. Leninprijs voor. aan dat de Elfde geen herhaling zou
Voortaan was hij een componist met De dood van Stalin in 1953 wijzigde worden van Lied van de wouden. De
twee identiteiten: de goede en de het speelveld en leidde de periode in Rond de Elfde Symfonie heeft zich persoonlijke toon en de oprechte liefde
slechte Sjostakovitsj. De goede zou van de Dooi onder Chroesjtsjov. Voor een mythe gesponnen over haar voor de geciteerde historische liederen
spoedig officiële hulde krijgen om de de appreciatie van Sjostakovitsj was diepere betekenis. Sjostakovitsj zou verheffen haar boven de directe
Leningrad Symfonie (1941), de slechte de ambigue ontvangst van de Tiende haar niet hebben bedoeld als een propaganda. Het suggestieve eerste
keerde terug in de Achtste en Negende Symfonie (1953) de laatste oprisping hulde aan de revolutie van 1905, deel - de winterochtend op het plein
symfonieën (1943, 1945). van het Stalinistische systeem. In maar als een verborgen protest tegen voor het Winterpaleis voor de bloedige
1957 beëindigde het Congres van de sovjetinterventie in Hongarije in confrontatie op 9 januari 1905 - is
De volle aanval op de slechte de Componistenbond de officiële 1956. De dissidente lezing vond zijn terecht beroemd als een atmosferisch
Sjostakovitsj zou nog komen. In ban op het formalisme. Sjostakovitsj weg in Testimony (1979) van Solomon gedicht in tonen.
1948 moest hij het ontgelden in een sprak zich onomwonden uit tegen Volkov en ging sindsdien de wereld
resolutie van het Congres van de politieke strategieën om componisten rond. Voor de afwijkende interpretatie De jonge cellist Mstislav Rostropovitsj
Componistenbond. De resolutie op ideologische gronden in diskrediet bestaat geen hard bewijs. Interpreten behoorde tot de grootste virtuozen die
veroordeelde elke vorm van formalisme. te brengen. Voor de viering van de hebben hardnekkig gepoogd aan te de Sovjetunie heeft voortgebracht.
Hieronder werd muziek om de muziek veertigste verjaardag van de Revolutie tonen dat Sjostakovitsj de historische Anders dan bij pianisten en violisten
verstaan, muziek die geen ideologisch bereidde hij een werk voor dat het revolutionaire liederen overdrachtelijk kampte hij met een gebrek aan
doel diende. Sjostakovitsj was niet het officiële middle brow ideaal op een had bedoeld. De afwijkende interpretatie waardevol repertoire voor cello en
enige doelwit. Prokofjev, Mjaskovski, nieuw creatief niveau zou tillen. wijst naar het groeiende belang van orkest. De combinatie vormt een
Chatsjatoerjan; Sjebalin en Popov dissidente stemmen in de periode bijzondere uitdaging omdat de cello
deelden in de klappen. Ze werden Sjostakovitsj koos de mislukte revolutie onder Chroesjtsjov. Dissidentie was doorgaans in hetzelfde register speelt
tijdelijk uit hun functies ontzet. van 1905 uit als thema voor zijn hulde een bijproduct van de voorzichtige als het orkest. Rostropovitsj adviseerde
Het officiële ideaal kan je het best aan het socialisme. Zijn gehechtheid liberalisering. Eens de teugels gevierd, Sergej Prokofjev bij de omwerking
omschrijven als middle brow muziek: aan die historische tijd staat boven kwam er ruimte voor tegenstanders van zijn eerste celloconcerto tot zijn
muziek die technisch kunnen koppelt alle twijfel: “ik hou van die periode in om zich te organiseren en ideeën te nieuwe vorm in de gedaante van een
aan brede toegankelijkheid. Aan dit de geschiedenis van ons moederland, verspreiden. De legende van de geheime Symfonie-Concerto. Hij had bovendien
ideaal voldeed Sjostakovitsj niet. Zijn die een heldere uitdrukking vond boodschap in de Elfde Symfonie bij Nina Varzar, de eerste vrouw van
muziek oogstte interesse bij de sovjet in de revolutionaire liederen van de behoort daarom tot de geschiedenis Sjostakovitsj, gepolst naar zijn kansen
30 31Vous pouvez aussi lire
