Comment je suis devenu (et suis resté) un supporter du Racing Club de Lens - Ons Erfdeel
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Comment
je suis devenu
(et suis resté)
un supporter
du Racing Club
de Lens.
Essai d’autoanalyse d’une passion partisane.
Laurent Brassart
neder- Je suis né au football dans une cour de récréation de la fin des années
landse
versie 70. Ce n’était alors pour moi qu’un jeu – davantage qu’un sport – ,
p. xx
dont la pratique s’est poursuivie, sans brio, dans le petit club d’un
bourg de Picardie. Je me souviens alors que les maillots les plus portés à l’entraî-
nement par mes équipiers étaient ceux, verts de Saint-Etienne ou canari du FC
Nantes. Moi je n’en avais alors aucun de particulier.
Je suis tombé dans la séduction du football-spectacle un peu plus tard, au
cours de la tragédie nationale collective de cette chaude nuit sévillane d’une
demi-finale de coupe du monde en 1982 disputée entre une Carmen française
et un toréador allemand. Ce jour traumatisant joua le rôle d’une cérémonie
initiatique à la passion footballistique au moins pour toute ma génération. Mais,
depuis la Picardie, il n’évoluait aucun grand club régional sur lequel projeter la
passion naissante pour le football-spectacle. Certes la médiatisation croissante
du football dans les années 80 permettait bien des processus d’identification à
de brillantes équipes d’ailleurs : le FC Nantes, les Girondins de Bordeaux,
la Juve de Platini et Bonieck, le Milan de Gullitt et Van Basten ou le Naples de
Maradona. Je les aimais tous, ces équipes et ces joueurs, mais sans que naisse
pour autant un parti pris passionnel. Bref, rien n’était joué pour que je devienne
supporter d’un club et encore moins du RCL.
À la qualité du match sur le terrain s’ajouta au cours de cette décennie 80
si décisive la fascination de toute une génération de jeunes – la mienne – pour
le nouveau spectacle des tribunes et son corollaire, « la révolution du suppor-
2 térisme » telle qu’elle était apparue en Grande-Bretagne et en Italie dans lesannées 70. Ayons l’honnêteté de reconnaître que ni la tragédie du Heysel en
1985 ni celle de Hillsborough en 1989 n’ont entamé la curiosité parfois malsaine
de beaucoup d’entre nous pour les tribunes incandescentes. Aux punks de la
fin des années 70 qu’encore trop jeunes nous n’avions pu connaître succédait
un nouveau modèle de rebelle : l’ultra. D’un côté, la flamboyance des tribunes
italiennes, leur théâtralité servie par la chorégraphie de leurs tifos et de leurs
fumigènes, de l’autre les chœurs qui s’élevaient de ces terrace (tribunes debout)
anglaises bondées, exercèrent un incontestable pouvoir de fascination sur les
jeunes passionnés de football des années 80-90.
C’est dans ce contexte que le Racing Club de Lens fit irruption dans ma
vie et probablement dans celle de beaucoup d’autres jeunes, alors que nous
n’étions ni enfants, ni petits-enfants de mineurs, et pire encore, pas même natifs
ni résidents du bassin minier ! Sans le savoir, nous étions représentatifs de ce
nouveau public du RCL, issu des classes moyennes de Picardie, du Nord et du
Pas-de-Calais, parfois de Belgique, qui voisinerait en bonne intelligence avec sa
composante sociologique minière originale, au point de faire siens leur his-
toire et leur rapport au club.
Depuis a commencé une dépendance aux résultats hebdomadaires et
aux informations relatives au club, une relation qui dure depuis plus de vingt
ans. C’est à cette dépendance que je dois une de mes plus belles joies person-
nelles – la nuit du sacre du 9 mai 1998 –, c’est à cette dépendance également
que mes proches durent supporter des scènes tantôt cocasses tantôt gênantes.
3 Telle cette éructation de joie lâchée déchirant l’ambiance feutrée d’un dîner,
Supporters in de straten van Lens /
Supporters de Lens dans la rueaprès que la consultation discrète de mon smartphone m’a informé de l’inatten-
due victoire de « mon » équipe dans un match décisif. Pas facile ensuite pour
mon épouse d’expliquer aux convives que, non, son mari n’est pas atteint de la
maladie de Tourette, mais seulement un peu trop amoureux de son club de foot !
Un phénix !
Qu’avait donc le RCL pour nous séduire en ce début des années 90 ?
Qu’avait-il de plus que le LOSC (Lille) ou même le VAFC (Valenciennes)?
Certainement pas un palmarès glorieux, mais une aura quasi magique,
étroitement liée à la formidable ambiance de ses tribunes et plus encore aux
mobilisations symboliques que véhiculaient son équipe et ses supporters.
Car, faut-il le rappeler, en matière de passion, les émotions supplantent
largement la raison.
En effet, quitte à supporter une équipe du Nord, avouons que l’ennemi
honni des supporters lensois, le LOSC, disposait d’une carte de visite bien plus
séduisante. Le jeune club lillois, fondé en 1944, s’était imposé immédiatement
comme le grand club français de l’après-guerre et, de 1946 à sa relégation en D2
en 1955-56, il remplit avec efficacité et gourmandise une belle armoire à trophées
(champion de France en 1946 et 1954, quatre fois vice-champion de 1948 à 1951,
cinq fois vainqueur de la coupe de France de 1946 à 1955). Mais en ce début
des années 1990, le LOSC végète en championnat. Plombé par des problèmes
financiers qui lui interdisent toute ambition sportive, doté d’un stade vétuste
(Grimonprez-Jooris), il n’a guère d’atouts à faire valoir. En revanche, le Racing
Club de Lens a certes derrière lui une histoire aussi longue que son palmarès est
étriqué. Fondé en 1906, le club ne peut se prévaloir d’aucun titre majeur depuis
l’institutionnalisation du professionnalisme en France en 1931.
Au contraire du LOSC, le club sans titre et l’éternel Poulidor du football
français qu’était le RCL enclenchait une dynamique sportive renaissante. En
1991, une valeureuse équipe remonte en L1, bouscule les hiérarchies établies, se
classe 8e au classement et laisse augurer d’un avenir radieux – que confirmera
le premier titre de champion acquis le 9 mai 1998. L’ossature de l’équipe des
années 90 a tout pour plaire : des jeunes du coin, le plus souvent formés au club,
renforcés successivement au cours de la décennie par des joueurs qui adhèrent
aux valeurs d’humilité, d’abnégation et de combativité que le club est censé
incarner. Son équipe est celle de très bons joueurs en général mais d’aucune star
internationale en particulier. Réalité ou résultat d’une action marketing brillam-
ment menée, l’impression d’une égalité des joueurs dans la joie et la peine, dans
le vestiaire et sur le terrain, se dégage de cette équipe, héritière des équipes de
joueurs-mineurs du passé et symbole d’une région industrielle septentrionale en
voie de reconversion, fraternelle et laborieuse, qui gagne !
Car le RCL entame alors, avec sa nouvelle équipe dirigeante centrée autour
4 de l’entrepreneur Gervais Martel, un nouveau cycle de son histoire (1991-2008),le plus glorieux à ce jour. Le RCL ressemble à un phénix, qui aurait connu plu-
sieurs cycles de vie. De sa fondation en 1906 à son passage au professionnalisme
en 1934, le club répond d’abord à une stratégie de distinction sportive de la petite
bourgeoisie du centre de Lens vis-à-vis des nouvelles populations minières
toujours plus nombreuses à s’installer dans les corons de la périphérie de la ville.
En 1934, le club, désormais professionnel, passe sous l’égide de la Compagnie
des mines de Lens, bénéficie d’un nouvel écrin – le stade Bollaert – et devient
le club des « gueules noires », encadré par le paternalisme de la Compagnie des
mines. L’histoire du RCL est désormais liée à celle de la mine. En 1937, le RCL
accède pour la première fois de son histoire à la première division. Après la
guerre commence un troisième cycle : après un purgatoire en D2 de 1947 à 1948,
consécutif à la nationalisation de la Compagnie des mines et à la réduction de
son budget sportif, le Racing retrouve l’élite et s’y maintient jusqu’en 1968.
Le club et son stade sont désormais la propriété des Houillères, mais la munici
palité lensoise socialiste du docteur Schaffner le soutient financièrement de plus
en plus. La ville et les corons, les commerçants et les mineurs, les Houillères et la
municipalité, si opposées avant-guerre, se rapprochent progressivement autour
du club. Le RCL se transforme en « un agent de consensus », pour reprendre
l’expression pertinente de l’historienne Marion Fontaine1. Plus que jamais le
RCL a vocation à incarner à la fois la population de Lens et les gueules noires
du bassin minier : en 1955, son blason est désormais flanqué d’une lampe de
mineur. Sur le plan sportif, il écrit sa première grande belle page : deux fois vice-
champion de France (1956 et 1957), finaliste de la coupe de France en 1948 et
trois fois vainqueur de la coupe Charles Drago (1959, 1960, 1965). Mais avec la
fermeture progressive des mines, le désengagement financier des Houillères, les
meilleurs joueurs partent et l’équipe est rétrogradée en D2 à l’issue de la calami-
teuse saison 1967-68. En 1969, les Houillères cessent de financer leur club, qui se
municipalise, et le condamnent à abandonner le professionnalisme. Dès lors, un
quatrième cycle de vie du RCL se dessine, un cycle qui se caractérise essentielle-
ment par sa municipalisation et l’apparition d’une nouvelle culture du supporter.
Le maire de Lens, André Delelis, rachète pour un franc symbolique le stade
Bollaert (alors d’une capacité de 25 000 places) aux Houillères en 1976, travaille
à modifier l’image du club pour ne pas résumer l’identité du club à la seule
culture minière : en 1979, derrière la lampe de mineur du blason apparaît
l’armorial (une tour) de Lens2. À l’issue de la saison 1973-1974, le RCL retrouve
l’élite du football français jusqu’en 1989. L’engouement pour le RCL repart
sur des bases et surtout des pratiques totalement neuves. Aux traditionnelles
familles endimanchées se substitue le peuple des supporters, vêtus aux cou-
leurs du club tandis que les fanfares envahissent les travées. L’autocontrainte
disciplinaire de jadis est balayée par le théâtre de l’expression des passions
partisanes individuelles et collectives. Au stade Bollaert, le carnaval n’est plus
5 une réjouissance de saison mais bel et bien un rite permanent : dans un contextede désindustrialisation et
de chômage des jeunes,
la fête garantit la vitalité
du lien social. L’affluence
est considérable pour un
club français, entre 10
000 et 19 000 spectateurs
par match en moyenne,
de 1974 à 1988). Baptisé
« meilleur public de
France » (on ne saura
jamais qui est l’auteur
de cette flatteuse formule), Lens porte la capacité de son stade à 50 000 places
en 1984, en construisant trois nouvelles tribunes. Sur le terrain, l’équipe ravit
ses supporters : une finale de coupe de France perdue contre le grand Saint-
Etienne en 1976, un titre de vice-champion en 1977, des participations répétées
à la coupe d’Europe dont un mythique 6-0 infligé à Bollaert à la Lazio de Rome
le 2 novembre 1977. Le club se révèle une pépinière de jeunes prodiges et les
exploits du RCL agissent en palliatif du sinistre économique du bassin minier.
Mais endetté, mal adapté aux trop rapides transformations des modèles écono-
miques du football des années 80, le RCL sombre à nouveau à l’issue de la saison
1989/90. Gervais Martel, entrepreneur local, fils d’un ingénieur des mines,
reprend en main les destinées du club et, en partenariat avec le maire André
Delelis, impulse une nouvelle dynamique économique, sportive et symbolique.
Autour du club s’agrègent désormais beaucoup d’acteurs économiques du Nord-
Pas-de-Calais qui n’ont pas ou plus grand chose à voir avec le passé minier de
la région. La formation de jeunes joueurs est promue contre l’achat de « stars »
du ballon rond, en opposition avec le modèle triomphant de l’Olympique de
Marseille de Bernard Tapie qui empile alors succès, stars mondiales et pratiques
douteuses.
« Je » devient un « autre »
Le RCL et l’OM partagent cependant une véritable dimension de « club
populaire », notamment en maintenant l’abonnement à prix modéré en tri-
bunes populaires. Résultats sportifs aidant, les foules partisanes convergent
plus nombreuses que jamais vers Bollaert, qui voit exploser sa fréquentation
(jusqu’à 49 000 personnes lors du Lens/Marseille en février 1992). Malgré des
relégations successives à l’échelon inférieur depuis 2008, le RCL peut toujours se
targuer d’appartenir au cercle très fermé des 5-6 clubs disposant des plus fortes
affluences du championnat de France.
Et pour les nouveaux venus des années 1990, ceux qui, comme moi, ne sont
6 pas du bassin minier, la magie opère, d’autant mieux que Bollaert est devenu une
Trotse supporters van RC Lens /
Fiere d’etre lensoisplace forte de la nouvelle culture footballistique française.
Déjà, depuis les années 70, le peuple de Bollaert était en avance dans la
révolution du supportariat. Cela ne l’empêcha pas de se convertir aux nouvelles
formes anglaises et italiennes révélées au cours des années 80. Quand l’OM
regarde du côté transalpin, les supporters de Bollaert adoptent un modèle mixte.
Des Britanniques, ils ont massivement adopté la puissance des chants choraux
mais sans le hooliganisme. D’Italie et de Marseille arrive le modèle d’organisa-
tion en groupes d’ultras : en 1993 et 1994 apparaissent les Kop Sang et Or, les
Red Tigers et les North Devils, qui cohabitent, non sans frictions parfois, avec
les supporters traditionnels. Mais de ces cohabitations intergénérationnelles
au sein du kop entre vieux supporters lensois et jeunes ultras résulte probable-
ment cette relative capacité à éviter tout basculement vers le hooliganisme. Du
coup, Bollaert se colore de plus en plus de tifos spectaculaires et résonne de la
ferveur des chants lancés par le kop de la tribune Marek et repris en chœur par
les autres tribunes. Aller à Bollaert revient désormais à faire une expérience
sensible. C’est accepter de se livrer à une ambiance qui vous enveloppe, vous
retient et vous ensorcelle. Le « je » devient un « autre », capable d’exulter, de
vociférer et de partager une expérience avec son voisin de tribune qui devient
son alter ego éphémère, son frère d’un moment, ayant revêtu les mêmes oripeaux
(une écharpe le plus souvent) ou partageant le même chant. Ce « je » se fond
surtout dans un « nous », défini a minima comme « le peuple de Bollaert », le
« Lensois », un « nous » qui recouvre une fierté régionaliste, celle d’un grand
Nord industriel, populaire, festif et fraternel, d’un Nord façonné par des valeurs
ouvrières mythifiées dont Lens devient le paradigme. S’incorporer à ce « nous »
signifie faire sienne son histoire ou plutôt sa légende, croire en ses caractéris-
tiques sociologiques fantasmées, partager son dolorisme (titres perdus, injus-
tices arbitrales, etc.). Devenir supporter, c’est entrer en religion. C’est se lier avec
d’autres pourtant si différents de soi, c’est communier avec eux par la liturgie
des chants et des gestes dans la cathédrale du stade, c’est se reconnaître dans
un dispositif de symboles d’appartenance (l’écharpe, l’autocollant sur l’automo-
bile, etc), c’est aussi souffrir le martyre et éprouver parfois une transcendance
émotionnelle — je ne laisserai à personne le droit de contester que j’aie pu
atteindre un véritable orgasme footballistique le 9 mai 1998 avec le sacre de Lens
et, le 12 juillet suivant, avec celui de l’équipe de France. Être supporter c’est aussi
adorer collectivement une divinité païenne et quelque peu futile : un club, entité
permanente – davantage qu’une équipe, réalité trop humaine et trop éphémère
– de football.
Pour autant, ne faisons pas du supporter, un idiot qui aurait abdiqué toute
raison. Hors du stade et de la sociabilité supportariale, le supporter sait par-
faitement mettre sa passion à distance … au point d’essayer parfois de tenter
l’expérience de l’auto-analyse !
7 En revanche, pour se structurer, le « nous » lensois a besoin d’un « autre »répulsif. Et cet autre, il s’incarne dans le LOSC et le PSG. Du LOSC, le supporter
lensois, « forcément populaire », cultive l’image volontairement erronée d’un
club bourgeois, sans aucune assise populaire et donc finalement sans raison
d’être, en quelque sorte un Monaco du Nord détenu par de grands patrons (ainsi
de Michel Seydoux, héritier d’une puissante dynastie patronale du textile du
Nord). Le Lensois que je suis, se surprend à ricaner de mépris quand il constate
que pour remplir son stade le LOSC en est réduit en 2017-2018 à distribuer des
flyers sur les marchés et à projeter des spots publicitaires sur les écrans des
cinémas de la métropole lilloise. Hormis un incontestable noyau dur de suppor-
ters, le Losc peine à trouver son public. Quant à la détestation du PSG, elle tire
ses origines, là encore, d’un jeu de représentations plus ou moins mythifiées : le
PSG incarnerait l’arrogance de la capitale, le pouvoir corrupteur de l’argent et
sa toute puissance. Ce « nous » peut néanmoins être inclusif, en témoignent les
excellentes relations entretenues avec les supporters des autres clubs régionaux,
ceux du VAFC, de Calais ou de Boulogne, ou celui de Saint-Etienne, qu’unissent
au RCL un identique passé ouvrier et un présent caractérisé par le senti-
ment de déclassement économique et social face à leurs capitales régionales.
Déclassement d’autant plus mal vécu que, reflet de leur puissance économique
actuelle, Lyon et Lille ont connu depuis 2002 une renaissance spectaculaire de
leurs clubs de football !
La meilleure partisanerie de France
Confessons-le, cette autoconstruction du supporter ne repose que sur la
fabrication et l’entretien de quelques vérités mais aussi de beaucoup de mythes.
Les travaux du sociologue William Nuytens les ont pertinemment déconstruits
et ont démontré que le supporter lillois n’est pas plus bourgeois que le supporter
lensois d’aujourd’hui n’est exclusivement ouvrier3. La puissance performative
des mythes est d’autant plus efficace lorsque ces derniers sont relayés et colpor-
tés. En 2008, le succès du film Bienvenu chez les Ch’tis de l’Armentiérois Dany
Boon représente lui aussi le RCL et ses supporters un soir de match dans leur
tribune comme le symbole de cette région festive et accueillante. En 2010, un
opérateur de téléphonie organise une campagne publicitaire nationale intitulée
« le 12e homme », qui oppose deux images : sur une affiche, on voyait un sup-
porter lensois bonhomme avec sa grosse caisse au milieu de la rue d’un coron et
sur une autre les membres d’une grande famille bourgeoise dans son salon 1900,
tapis persan au sol, portraits des ancêtres aux murs, revêtus du maillot du Losc !
Le musée du Louvre-Lens ne fut pas en reste avec son exposition participative
« RC-Louvre, mémoires sang et or » en 2016.
Mais ces représentations, même mythiques, ne seraient rien sans la trans-
mission entre les générations. Quels parents supporters n’ont pas inculqué à
leur progéniture que l’amour d’un club était « une école de la fidélité » ? Venir
8 avec ses enfants au stade pour la première fois est un rituel que tout supporter,même assagi, n’a pu oublier. La transmission d’une communauté de valeurs
mythiques (« Lens c’est le Nord », sa culture, ses valeurs, « Lens, c’est une
famille ») explique la fidélité du public lensois. Comment comprendre autrement
que les jeunes soient encore si présents à Bollaert, eux qui n’ont pas connu à 20
ans l’extase du titre de 1998 ni les belles victoires en coupe d’Europe, eux qui
n’ont connu que les décevants résultats du RCL depuis dix ans et les turpitudes
de sa gestion financière ? Le RCL continue de plaire, plus pour ses nombreux
supporters et l’expression bruyante de l’amour passionnel qu’ils portent à leur
club, que pour le spectacle sur le terrain. Pas plus tard qu’en cette année 2017, la
performance documentaire théâtrale Stadium de Mohammed El-Khatib, centrée
sur l’expérience supportariale lensoise, qui ne convoque pas moins de soixante
supporters sur scène, a remporté un véritable triomphe au pourtant très branché
et très élitiste Théâtre de la Colline à Paris, dont une représentation fut même
honorée de la présence de l’ancien président François Hollande. Tout fonctionne
comme si l’idéal type du « supporter » populaire était le « Lensois », et cette
reconnaissance nationale irrigue la fierté lensoise.
On a beau savoir qu’à Lens le col blanc fréquente autant les tribunes que
le col bleu, que l’homme économiquement prospère assis dans un salon de la
tribune présidentielle Lepagnot assiste au même spectacle que le chômeur en
tribune populaire Marek ou Trannin, il n’empêche : Lens reste le club populaire
par excellence. On a beau savoir qu’un grand stade comme Bollaert mélange les
milieux sociaux, les générations, les sexes (encore que le stade reste majoritai-
rement masculin), il n’empêche : Lens reste un club d’ouvriers. On a beau savoir
que la violence et la bêtise peuvent aussi surgir, il n’empêche : Lens possède
le « meilleur public de France ». On a beau avoir pris conscience qu’à 18 ans
on braille dans le kop au milieu des fans les plus ardents, qu’à 25, une réussite
universitaire en poche, on migre sans regret vers les tribunes latérales plus fami-
liales et plus suivistes en terme d’ambiance, et qu’à la quarantaine venue, tenant
la main de ses enfants à qui l’on a soigneusement, dans un rituel d’initiation,
noué avec émotion leur première écharpe sang et or autour du cou, on ne refuse
plus de s’asseoir dans cette « tribune présidentielle » jadis tant honnie pour son
conformisme respectueux, il n’empêche. Toutes ces vérités sociologiques et his-
toriques, le supporter a beau les connaître, il les niera avec vigueur. Car chaque
supporter a fait sienne la dernière tirade du western de John Ford, L’homme qui
a tué Liberty Valance : « si la légende est plus belle que l’histoire, alors écrivez la
légende ».
Mais se pose alors une question cruciale : pourquoi préférer la légende à la
vérité, le mythe à la raison, le statut de supporter à celui de spectateur ?
Parce que le mythe rend le quotidien plus vivable, parce qu’il donne du
relief à la platitude, de la gaieté à l’ennui. Sans la passion partisane, le football
n’aurait aucune place dans l’économie dramatique du spectacle, il ne serait pas
9 l’un des meilleurs « drames exemplaires de notre époque » selon l’ethnologueChristian Bromberger ? Laissons-lui le dernier mot : « Si la recherche d’émotions
est un des ressorts essentiels du spectacle sportif, la partisanerie est la condition
nécessaire pour assurer le maximum d’intensité pathétique à la confrontation.
Elle est également indispensable pour éprouver pleinement le sentiment d’être
acteur d’une histoire incertaine qui se construit sous nos yeux et dont on pense,
dans les gradins, pouvoir infléchir le dénouement par une intense participation
vocale et corporelle. Contrairement au film ou à la pièce de théâtre, les jeux ne
sont pas ici déjà faits avant la représentation 4. »
Voilà pourquoi je suis devenu supporter et je le suis resté ! ■
NOTES
1 Sur l’histoire politique et sociale du RCL, cf.
Marion Fontaine, Le Racing Club de Lens et
les « gueules noires ». Essai d’histoire sociale.
Paris, Les Indes savantes, 2008.
2 Ibid.
3 Williams Nuyttens, La Popularité du football.
Sociologie des supporters à Lens et à Lille.
Arras, Artois presses université, 2004.
4 Christian Bromberger, Football, la bagatelle
la plus sérieuse du monde. Paris, Bayard, coll.
« Agora », 1998, p.30-31
10nederlandse versie
Hoe ik supporter van
Racing Club de Lens werd
(en ben gebleven).
Zelfanalyse van een partijdige passie
Laurent Brassart
Mijn voetbalkundig leven begon op een speelplaats aan
het eind van de jaren zeventig. Voetbal was daarmee voor
mij eerder een spel dan een sport, dat ik zonder noemens-
waardig succes voortzette in de kleine club in een stadje in Picardië. Ik herinner
me dat de meesten van mijn ploeggenoten tijdens de training voetbalshirts
droegen in de groene kleuren van Saint-Etienne of het kanariegeel van FC Nantes.
Indertijd had ik geen persoonlijke voorkeur.
Enige tijd later zwichtte ik definitief voor de charmes van het voetbal
spektakel, tijdens de collectieve nationale tragedie van die hete nacht in 1982 in
Sevilla waarbij een Franse Carmen het tegen een Duitse stierenvechter opnam
in de halve finale van de wereldbeker. Deze traumatische dag zou de rol van
inwijdingsceremonie spelen die de voetballiefde van in ieder geval heel mijn
generatie in één keer deed ontvlammen. In Picardië was er echter geen enkele
grote regionale club te vinden waarop ik mijn ontluikende passie kon richten.
Toegegeven, de groeiende aandacht in de media voor voetbal in de jaren tachtig
maakte het mogelijk veel briljante teams van elders te leren kennen: FC Nantes,
Girondins de Bordeaux, het Juve van Platini en Boniek, het Milan van Gullit en
Van Basten of het Napels van Maradona. Ik hield van al deze clubs en spelers,
maar zonder dat er sprake was van een daadwerkelijk gepassioneerde relatie.
Kortom, niets duidde erop dat ik supporter van een specifieke club zou worden
en al helemaal niet van Racing Club de Lens (RCL).
Na de “supportersrevolutie” in de jaren zeventig in Groot-Brittannië en Italië,
kreeg een gehele generatie Franse jongeren – de mijne – gedurende het cruciale
decennium van de jaren tachtig een ware fascinatie voor voetbal. Deze fascina-
tie had niet alleen betrekking op de kwaliteit van de wedstrijd, maar ook op het
nieuwe spektakel dat men op de tribunes aantrof en daaromheen. Laten we eer-
lijk zijn over het feit dat noch het Heizeldrama in 1985 noch dat van Hillsborough
in 1989 de soms ongezonde nieuwsgierigheid van velen onder ons voor verhitte
tribunes heeft geremd. Na de punker van de jaren zeventig, die we door onze
jonge leeftijd niet goed kenden, ontstond een nieuw soort rebel: de ultra.
Het flamboyante van de Italiaanse tribunes met de theatraliteit van hun tifo’s en
rookbommen enerzijds en de koren die klinken van de afgeladen Engelse terraces
(staantribunes) anderzijds, oefenen een onweerstaanbare aantrekkingskracht
uit op voetbalgekke jongeren in de jaren tachtig en negentig.
11 Dit was de context waarbinnen Racing Club de Lens mijn leven binnenkwam.Hetzelfde gold voor vele andere jongeren die noch kinderen, noch kleinkinderen
van mijnwerkers waren. Sterker nog: sommigen waren niet eens afkomstig uit
of bewoners van de mijnstreek! Zonder het te weten waren we representatief
voor dit nieuwe RCL-publiek, afkomstig uit de middenklasse van het Noord-
departement, Picardië, Pas-de-Calais of soms België. We onderhielden als buren
dusdanig goede banden met het oorspronkelijke bevolkingsdeel dat in de mijnen
werkzaam was, dat we ons hun geschiedenis en relatie met de club toe zouden
eigenen.
Sindsdien is er een verslaafdheid aan wekelijkse resultaten en clubgerela-
teerde informatie ontstaan, een situatie die al meer dan twintig jaar voortduurt.
Toch heb ik juist hieraan één van mijn mooiste momenten van persoonlijke
euforie te danken, de huldigingsnacht van 9 mei 1998. Het is echter eveneens
aan deze verslaafdheid te wijten dat mijn familieleden scènes hebben moeten
verdragen die nu eens grappig, dan weer ongemakkelijk waren. Zoals een plot-
selinge onbeschaamde uitbarsting van vreugde die de gezellige sfeer van een
etentje abrupt doorbreekt, nadat het discreet raadplegen van mijn smartphone
me op de hoogte heeft gebracht van de onverwachte overwinning van “mijn”
team in een beslissende wedstrijd. Geen sinecure voor mijn vrouw om de tafel
genoten vervolgens uit te leggen dat haar man niet aan de ziekte van Tourette
lijdt, maar slechts een tikje te verslingerd is aan zijn voetbalteam.
Een feniks!
Wat zorgde ervoor dat RCL ons zo aansprak in de vroege jaren negentig?
Wat had de club meer dan LOSC (Rijsel) of zelfs VAFC (Valenciennes)?
Zeker geen volle prijzenkast, maar wel een nagenoeg magische uitstraling
en aantrekkingskracht door de geweldige sfeer op de tribunes en de indruk
wekkende schare supporters die zich trouw mobiliseert voor hun team. Het
behoeft waarschijnlijk nauwelijks nadere toelichting, dat emoties de rede een-
voudig verdringen daar waar het ware passies betreft.
Laten we wel wezen, als je supporter van een team uit het noorden van
Frankrijk wilt zijn, dan kun je niet anders dan toegeven dat LOSC, de gehate
vijand van de Lens-supporters, een veel aantrekkelijker visitekaartje had. De
jonge club uit Rijsel, opgericht in 1944, vestigt zich onmiddellijk als dé grote
Franse club in de naoorlogse periode. LOSC vult van 1946 tot zijn degradatie naar
de eerste divisie in 1955-56, gretig en met grote efficiëntie een fraaie trofeeënkast
(Frans kampioen in 1946 en 1954, viermaal vice-kampioen tussen 1948 en 1951,
vijfvoudig winnaar van de Coupe de France van 1946 tot 1955). Begin jaren negen-
tig wil het echter maar niet lopen voor LOSC in de competitie. De club wordt
geconfronteerd met financiële problemen die iedere sportieve ambitie de kop
indrukken en speelt in een vervallen stadion (Grimonprez-Jooris); er is weinig
van de vroegere glorie over. Aan de andere kant heeft Racing Club de Lens een
12 clubhistorie die even lang is als de prijzenkast bescheiden in omvang. De in 1906opgerichte voetbalvereniging heeft geen enkele belangrijke titel gewonnen sinds
de professionalisering van het Franse voetbal in 1931.
In tegenstelling tot LOSC, weet RCL de eeuwige tweede van de Franse com-
petitie, de titelloze reeks echter in positieve zin om te buigen. In 1991 promoveert
een dapper elftal naar de eredivisie, waar het de gevestigde orde doorbreekt en
de achtste plaats inneemt. De toekomst ziet er rooskleurig uit, wat bevestigd
wordt door het veroveren van de eerste landstitel op 9 mei 1998. Het team van de
jaren negentig heeft werkelijk alles te bieden: zowel jong talent dat grotendeels
afkomstig is uit de jeugdopleiding van de club als spelers van buitenaf die in de
loop van het decennium het elftal versterken en die de centrale teamwaarden
van bescheidenheid, onbaatzuchtigheid en strijdlust delen. Het elftal bestaat
uit erg goede spelers, maar geen enkele internationale ster. Of het nu op waar-
heid berust of het resultaat is van een briljante marketingcampagne is ondui-
delijk, maar er ontstaat een beeld van een team dat eenheid en saamhorigheid
uitstraalt in voor- en tegenspoed, in de kleedkamer en op het veld. Een team dat
erfgenaam is van de voormalige ploegen van voetballende mijnwerkers, symbool
staat voor een zich heruitvindende noordelijke industriële regio, broederschap
en werklust hoog in het vaandel heeft staan, en wint!
Met het aantreden van een nieuw managementteam aangestuurd door
ondernemer Gervais Martel, gaat RCL een nieuwe fase van zijn geschiedenis
in (1991-2008), de meest glorieuze tot nu toe. De club doet denken aan een
feniks die verschillende levenscycli doorloopt. Van de oprichting in 1906 tot
de overgang naar professioneel voetbal in 1934 volgt de club in eerste instantie
een strategie waarbij de kleine bourgeoisie van het centrum van Lens in sportief
13
Feest in de straten van Lens in de nacht van 9 mei 1998 /
La fête pendant la nuit du 9 mai 1998 dans les rues de Lensopzicht gescheiden wordt van de mijnwerkers die zich in steeds groteren getale
vestigen in de mijnwerkersbuurten aan de rand van de stad. In 1934 komt de nu
professionele club in handen van de “Compagnie des Mines de Lens” met een
nieuw kroonjuweel – het Bollaert-stadion – en met als resultaat dat RCL de club
van en voor de “gueules noires” (mijnwerkers) wordt. Omlijst door het pater
nalisme van de mijnwerkersvereniging, zijn de geschiedenis van de voetbalclub
en die van de mijnen voortaan met elkaar verweven. In 1937 bereikt RCL voor het
eerst de eredivisie. Na de oorlog begint een derde cyclus: na twee jaar vagevuur
in de eerste divisie van 1947 tot 1948, het directe gevolg van de nationalisering
van de mijnwerkersvereniging en de vermindering van zijn sportbudget, vindt
Racing de weg terug naar de elite om daar tot 1968 stand te houden. De club
en het stadion zijn nu eigendom van de kolenmijnen, maar het socialistische
gemeentebestuur van Lens, onder de leiding van burgemeester Dr. Schaffner,
verleent steeds meer financiële steun. De stad en de mijnwerkersbuurten, de
handelaars en de mijnwerkers, de gemeente en de kolenmijnen waren voor de
oorlog sterk tegen elkaar gekant, maar slaan nu verenigd rondom de club lang-
zaam maar zeker de handen ineen.
RCL verandert in een “werktuig voor consensus” om de treffende uitdruk-
king van historica Marion Fontaine1 te gebruiken. Meer dan ooit beoogt RCL
zowel de inwoners van Lens als de werkers van het mijngebied te belichamen:
vanaf 1955 wordt het blazoen geflankeerd door een mijnwerkerslamp. Op
sportief gebied beschrijft de club zijn eerste grote mooie pagina: tweemaal
vice-kampioen van Frankrijk (1956 en 1957), finalist van de Coupe de France in
1948 en drievoudig winnaar van de Charles Drago Cup (1959, 1960, 1965). Maar
met de geleidelijke sluiting van de mijnen en het intrekken van de financiële
steun van de kolenmijnen, vertrekken de beste spelers en degradeert het team
naar de eerste divisie na het rampzalige seizoen 1967-68. In 1969 stoppen de
kolenmijnen definitief de financiering van hun club die vervolgens onder beheer
van de gemeente gebracht wordt en zo noodgedwongen de deelname aan de
professionele competitie staakt. Vanaf dat moment breekt een vierde levens-
cyclus van RCL aan, waarbinnen de transformatie tot een door de gemeente
beheerde club en het ontstaan van een nieuwe supporterscultuur centraal staan.
De burgemeester van Lens, André Delelis neemt in 1976 voor één symbolische
frank het Bollaert-stadion (met destijds een capaciteit van 25.000 plaatsen)
van de kolenmijnen over. Hij streeft ernaar het imago van de club te veranderen,
zodat de identiteit ervan niet langer uitsluitend berust op de mijnwerkerscultuur:
in 1979 verschijnt op het blazoen achter de mijnwerkerslamp het wapen (een
toren) van Lens2. Aan het einde van het seizoen 1973-74 vindt RCL opnieuw aan-
sluiting bij de top van het Franse voetbal, tot 1989. Het enthousiasme voor RCL
moet opnieuw worden aangewakkerd en dat bovendien voor een nieuw publiek
met compleet andere gebruiken. Supporters gekleed in de clubkleuren nemen
14 de plaats in van de traditionele families in zondagse kledij, terwijl fanfares detribunes veroveren. De vroegere zelfbeheersing wordt vervangen door het thea-
trale schouwspel van supporters die zowel individueel als in groepsverband de
liefde voor hun club betuigen. In het Bollaert-stadion is carnaval welbeschouwd
niet langer een seizoensgebonden feest, maar een voortdurend terugkerend
fenomeen. Binnen een context van de-industrialisering en jeugdwerkloosheid,
zorgt het feestgedruis ervoor dat de sociale cohesie behouden blijft. De opkomst
per wedstrijd is aanzienlijk te noemen voor een Franse club, met een gemiddeld
toeschouwersaantal dat van 1974 tot 1988 tussen de 10.000 en 19.000 ligt. De
Lens-supporters worden tot “beste publiek van Frankrijk” gekroond (hoewel we
nooit zullen weten wie deze fraaie benaming bedacht heeft) en RCL vergroot in
1984 de capaciteit van zijn stadion tot 50.000 plaatsen met de bouw van drie
nieuwe tribunes. Op het veld brengt het elftal zijn supporters in vervoering: een
Franse bekerfinale die wordt gewonnen van het grote Saint-Etienne in 1976, een
titel van vice-kampioen in 1977, herhaaldelijke deelname aan de Europa Cup,
inclusief een legendarische 6-0 overwinning op Lazio Rome, op 2 november 1977
in Bollaert. De club blijkt een kweekvijver voor jong toptalent te zijn en de presta-
ties van RCL werken als verzachtend middel tegen de economische neergang van
de mijnstreek. De club raakt echter in de schulden doordat hij slecht aangepast
is aan de te snelle ontwikkelingen van economische modellen van het voetbal
van de jaren tachtig en glijdt aan het eind van het seizoen 1989-90 af naar de
bodem van de competitie. Gervais Martel, een lokale ondernemer en zoon van
een mijningenieur, neemt als hierboven aangegeven in 1991 het lot van de club in
handen en geeft, in samenwerking met burgemeester André Delelis, een nieuwe
impuls aan diens economische, sportieve en symbolische dynamiek. Rondom
de club verzamelen zich nu veel economische actoren uit Nord-Pas-de-Calais
die weinig tot niets meer te maken hebben met het mijnverleden van de regio.
Het opleiden van jonge spelers wordt verkozen boven het aankopen van “voet-
balsterren”. Dit in tegenstelling tot het triomfantelijke model van het Olympique
de Marseille (OM) van Bernard Tapie dat successen, wereldsterren en dubieuze
praktijken opeenstapelt.
Het “ik” wordt een “ander”
RCL en OM delen daarentegen de status van echte “volksclub”, met name
doordat zij het abonnement tegen gereduceerd tarief voor de volkstribunes
blijven handhaven. Dankzij de sportieve prestaties, stromen steeds meer
supporters richting Bollaert, dat de opkomst explosief ziet stijgen (tot maar
liefst 49.000 mensen tijdens Lens-Marseille in februari 1992). Ondanks opeen
volgende degradaties naar de lagere regionen vanaf 2008 kan RCL er nog altijd
prat op gaan te behoren tot het zeer exclusieve gezelschap van de 5 à 6 voetbal-
clubs met de grootste opkomst van de Franse competitie.
En voor de nieuwkomers in de jaren negentig, degenen die net als ik
15 niet afkomstig zijn uit het mijnbekken, werkt de magie, vooral sinds Bollaertis uitgegroeid tot tempel van de nieuwe Franse
voetbalcultuur.
Al sinds de jaren 70 loopt het publiek van Bollaert
voorop in de revolutie van het voetbalsupporterschap,
maar dit weerhoudt het er niet van zich aan te pas-
sen aan de nieuwe Engelse en Italiaanse vormen die
gedurende de jaren tachtig hun intrede doen. Daar
waar OM zich baseert op aan de andere kant van de
Alpen gelegen clubs, nemen de fans in Bollaert een
gemengd model aan. Ze nemen massaal de kracht van de
Britse spreekkoren over, maar zonder hooliganisme. Vanuit
Italië en Marseille komt het model overgewaaid van ultra’s die zich
in groepsverband verenigen: in 1993 en 1994 verschijnen de “Kop Sang
et Or”, de “Red Tigers” en de “North Devils”, die zich, soms niet geheel zonder
frictie, onder de traditionele supporters mengen. Waarschijnlijk zorgt juist deze
intergenerationele vermenging op de sfeertribunes van oudere Lens-supporters
en jongere ultra’s ervoor dat iedere kentering richting hooliganisme voorkomen
wordt. Als gevolg hiervan kleuren steeds meer spectaculaire tifo’s de Bollaert-
tribunes en weergalmen de vurig ingezette spreekkoren van de Marek-tribune
die door de andere supporters worden overgenomen door het stadion. Naar
Bollaert gaan, wordt daarmee een emotionele en zintuiglijke totaalervaring
waarbij je niet anders kunt doen dan je overgeven aan de sfeer die je omwikkelt,
pakt en betovert. Het “ik” wordt een “ander”, juichend en uitbundig brullend
met de buurman op de tribune die kortstondig mijn alter ego wordt doordat hij
dezelfde kledij draagt (meestal een sjaal) en dezelfde liederen meezingt. Het “ik”
gaat vaak op in een “wij” dat bijvoorbeeld gedefinieerd wordt als “het publiek
van Bollaert” of “de Lensois”. Het gaat om een “wij” waarin de regionale trots
doorklinkt van een groot, industrieel, populair, feestelijk en broederlijk Noord-
Frankrijk. Lens wordt het ultieme voorbeeld van een regio gevormd door tot
mythe geworden waarden van de arbeidersbevolking. Om op te kunnen gaan
in dit “wij”, dient men zich een gemeenschappelijke historie of beter gezegd
legende eigen te maken, te geloven in de bijbehorende denkbeeldige sociologi-
sche kenmerken en te delen in het cultiveren van de collectieve smart (verloren
titels, scheidsrechterlijke onrechtvaardigheden, etc.). Supporter worden is het-
zelfde als intreden in het religieuze leven. Je bindt je aan andere geloofsbelijders
die nochtans sterk van jezelf verschillen, communiceert met hen via de liturgie
van liederen en gebruiken in de kathedraal die het stadion is. Verder herken je
jezelf in een exclusieve symboliek (sjaals, stickers op de auto, etc.), weet je wat
martelaarschap inhoudt en ervaar je soms momenten van emotionele trans-
cendentie – ik zal voor niemand verborgen houden dat ik een werkelijk voetbal-
kundig orgasme beleefde door het landskampioenschap van Lens op 9 mei 1998
16 en het wereldkampioenschap van het nationale elftal later dat jaar op 12 juli.
Logo RC LensSupporter zijn, impliceert ook het aanbidden van een heidense en tamelijk onbe-
duidende godheid: “de club” die als eeuwige entiteit de voorkeur krijgt boven het
maar al te menselijke en vergankelijke “team”.
Laten we de voetbalsupporter echter niet reduceren tot een idioot die los is
geraakt van iedere werkelijkheid. Buiten het stadion en het supportersleven weet
hij perfect zijn passie van zich af te zetten… zelfs zodanig, dat hij zich soms aan
een zelfanalyse van zijn supporterschap waagt.
Ter completering van de “wij”-identiteit van Lens, is het noodzaak een
“ander” te vinden waartegen men zich kan afzetten. In het onderhavige geval
wordt deze “ander” gevonden in LOSC en PSG. De supporters van de typische
volksclub RCL creëren opzettelijk een sterk karikaturaal beeld van LOSC als
bourgeoisclub zonder werkelijke binding met het volk, zonder échte trouwe ach-
terban en daarmee welbeschouwd zonder bestaansrecht. LOSC wordt weggezet
als een soort Monaco van het noorden dat bestuurd wordt door grote bedrijfs-
magnaten als Michel Seydoux, afkomstig uit een invloedrijke familie van textiel-
baronnen in Noord-Frankrijk. Als echte Lens-supporter kan ik met moeite een
minachtende grijns onderdrukken, zodra ik hoor dat LOSC in 2017-18 zijn stadion
niet gevuld krijgt en zich moet verlagen tot het verspreiden van flyers op de markt
en het tonen van reclamespots in bioscopen van de Rijselse metropool. Afgezien
van een onbetwistbare harde kern van supporters, heeft LOSC moeite om een
vast publiek te vinden. De afkeer van PSG vindt eveneens zijn oorsprong in het
creëren van een min of meer karikaturaal beeld van de club als verpersoonlijking
van hoofdstedelijke arrogantie en de corrumperende werking van geld. Met sup-
porters van andere regionale clubs, hebben RCL-fans daarentegen uitstekende
verhoudingen, bijvoorbeeld met VAFC (Valenciennes), Boulogne of Saint-Etienne.
Deze voetbalclubs hebben eveneens een arbeidersverleden en delen dezelfde
frustratie in het hedendaagse voetbal in economisch en sociaal opzicht achter-
gesteld te zijn aan de clubs uit de grootste steden in hun respectieve regio’s. Dit
minderwaardigheidsgevoel wordt nogmaals versterkt door het feit dat Lyon en
Rijsel sinds 2002 spectaculair zijn opgebloeid dankzij hun aanzienlijke financiële
middelen!
De beste aanhang van Frankrijk
Laten we eerlijk zijn, de identiteit van een groep supporters berust op een
aantal waarheden, maar ook op het fabriceren en cultiveren van een flink aantal
mythen. In zijn werk ontkracht de socioloog William Nuytens deze mythen
zorgvuldig en toont hij aan dat de hedendaagse supporter van Rijsel net zomin
burgerlijk is als dat de Lens-supporter zogenaamd uitsluitend uit de arbeiders-
klasse afkomstig zou zijn3. De overtuigingskracht van mythen is des te effectiever
als deze door anderen worden overgenomen en verspreid. In zijn succesvolle
film Bienvenu chez les Ch’tis uit 2008, gebruikt de uit Armentiers afkomstige
17 regisseur Dany Boon RCL en zijn supporters als symbool voor de feestelijke engastvrije regio. In 2010 voert een telefoonprovider een landelijke reclamecam-
pagne, getiteld “de 12e man”, waarin verschillende soorten supporters tegenover
elkaar geplaatst worden. Op één van de reclameposters zien we een goedmoe-
dige Lens-fan met een grote trommel midden op straat staan in een mijnwer-
kersbuurt. Een andere poster toont een grote bourgeoisfamilie in een klassieke
pronkkamer met de portretten van de voorouders aan de muur, een Perzisch
tapijt op de vloer en alle familieleden uitgedost in LOSC-tenue. Het Louvre-Lens
museum kan uiteraard niet achterblijven en organiseert in 2016 een participa-
tieve tentoonstelling “RC-Louvre, herinneringen aan bloed en goud”.
Maar dit beeld van de RCL-supporter zou niets betekenen zonder de over-
dracht van generatie op generatie. Welke voetbalgekke ouder heeft zijn kinderen
niet geleerd dat ware clubliefde een kwestie van “loyaliteit en trouw” is? En het
eerste stadionbezoek met de kinderen is zelfs voor de gematigde voetbalfans
een onvergetelijke gebeurtenis. Juist de intergenerationele overdracht van de
supporterscultuur en bijbehorende mythische waarden (“Lens, c’est le Nord”,
“Lens c’est une famille”) verklaart de loyaliteit van het RCL-publiek. Hoe valt
anders te begrijpen dat er nog steeds zoveel jong publiek naar het Bollaert-
stadion komt, ondanks het feit dat deze jongeren met hun twintig jaar noch de
extase van de landstitel van 1998 hebben meegemaakt, noch de mooie behaalde
overwinningen in de Europa Cup. Zij kennen slechts de teleurstellende resulta-
ten en het kwakkelende financieel beleid van de club van de afgelopen tien jaar.
RCL heeft een blijvende aantrekkingskracht die niet zozeer gebaseerd lijkt te zijn
op de prestaties op het veld, als wel op de fanatieke schare supporters en de
indrukwekkende wijze waarop deze fans hun liefde voor de club betuigen. In 2017
behaalt het documentaire theaterstuk Stadium van Mohammed El-Khatib, een
ware triomf in het nochtans zeer elitaire en eigentijdse Théâtre de la Colline in
Parijs. In het stuk staat de RCL-supportersbeleving centraal en verschijnen maar
liefst zestig Lens-fans op het toneel. Een van de opvoeringen werd zelfs vereerd
met een bezoek van oud-president François Hollande. Dit alles draagt bij aan de
beeldvorming van de Lens-supporter als ideale voetbalsupporter en deze lande-
lijke erkenning voedt de trots van de Lensois.
Het mag dan wel zo zijn dat er evenveel witte als blauwe boorden in het
publiek te vinden zijn en dat de gegoede supporter op de Lepagnot-eretribune
precies dezelfde wedstrijd bekijkt als de werkloze fan op de Marek of Trannin-
volkstribunes: desalniettemin blijft Lens de volksclub bij uitstek. Een groot
stadion als Bollaert mag dan een smeltkroes zijn van verschillende sociale klas-
sen, leeftijdsgroepen, mannen en vrouwen (ondanks een nog steeds mannelijke
meerderheid): Lens is en blijft een voetbalclub voor de werkende klasse. Geweld
en domheid kunnen op ieder moment de kop opsteken, maar: Lens heeft “het
beste publiek van Frankrijk”. Op achttienjarige leeftijd zingen we op de sfeer-
tribune mee met de meest fervente supporters. Als we vijfentwintig zijn en een
18 universitair diploma op zak hebben, verplaatsen we ons zonder spijt naar dekalmere, meer familiale zijtribunes. En als veertiger, hand in hand met de kinde-
ren die in een initiatieritueel vol emotie hun eerste roodgele sjaal omgeknoopt
hebben gekregen, zijn we ineens niet zo vies meer van de eretribune die we ooit
zo verguisden om diens conformisme. En toch… De voetbalsupporter mag al
deze sociologische en historische waarheden dan kennen, hij zal ze halsstar-
rig ontkennen. Iedere supporter heeft zich namelijk de beroemde laatste regels
eigengemaakt van John Fords western The Man Who Shot Liberty Valance: “als
de legende de waarheid overtreft, kies dan voor de legende”. Hier dringt een cru-
ciale vraag zich op: waarom de legende verkiezen boven de waarheid, de mythe
boven de rede, de status van supporter boven die van toeschouwer?
Omdat de mythe het dagelijkse leefbaarder maakt, reliëf verleent aan plati-
tudes en verveling plaats doet maken voor vrolijkheid. Zonder partijdige passie
zou voetbal enorm aan theatrale waarde inboeten en zou waarschijnlijk niet lan-
ger een van de grootste “typische spektakels van onze tijd” zijn, om met Christian
Bromberger te spreken. Laten we hem het laatste woord geven: “Als het zoeken
naar emoties een van de cruciale drijfveren voor sportspektakel is, is partijdig-
heid de noodzakelijke voorwaarde om een maximale hartstochtelijke intensiteit
te kunnen garanderen bij sportieve confrontaties. Deze partijdigheid is ook
noodzakelijk om het gevoel te krijgen onderdeel te zijn van een nog ongewisse
geschiedenis die zich voor onze ogen ontvouwt en die we rechtstreeks vanaf
de tribune denken te kunnen beïnvloeden door een intense vocale en fysieke
bijdrage te leveren. In tegenstelling tot de film of het theater, is de uitkomst hier
niet reeds voorafgaand aan de voorstelling bepaald4. Dat is waarom ik supporter
werd en ben gebleven! ■
N O T E N
1 Sur l’histoire politique et sociale du RCL, cf.
Marion Fontaine, Le Racing club de Lens et
les « gueules noires ». Essai d’histoire sociale.
Paris, Les Indes savantes, 2008.
2 Ibid.
3 Williams Nuyttens, La popularité du football.
Sociologie des supporters à Lens et à Lille.
Arras, Artois presses université, 2004.
4 Christian Bromberger, Football, la bagatelle la
plus sérieuse du monde. Paris, Bayard, coll.
19 « Agora », 1998, p.30-31Vous pouvez aussi lire
