CH Jolimont: des solutions - contre l'alcoolisme - Belgian Association of Hospitals
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
Officieel tijdschrift van de Belgische Vereniging der Ziekenhuizen / Revue officielle de l'Association Belge des Hôpitaux
# 2 Vol. 16
avril > juin 2018
april > juni 2018
Trimestriel Driemaandelijks
Afgiftekantoor: Brussel X - Hospitals.be - Goedkeuringsnummer: P910197
AZG stelt mobiele
chirurgische eenheid voor
Bureau de dépôt: Bruxelles X - Hospitals.be - n° d'agréation: P910197
CH Jolimont: des solutions
contre l’alcoolisme
2
U vindt alle artikelen en meer op
Retrouvez les articles et plus sur
www.hospitals.be Revue officielle de l'Association Belge des Hôpitaux
#
Officieel tijdschrift van de Belgische Vereniging der Ziekenhuizen
ISSN: 1379-7786
Vol. 16
Membre de la Fédération internationale des Hôpitaux
Lid van de Internationale Federatie der Ziekenhuizen
Membre de la Fédération de la Presse périodique de Belgique
Lid van de Federatie van de Periodieke Pers van België
avril > juin 2018 / april > juni 2018 ABH/BVZ
L'Association Belge des Hôpitaux est une association sans but
lucratif, conformément à la loi du 27 juin 1921. D'après ses statuts
(art. 3): «L'Association a pour objet de contribuer au développe-
ment et au progrès de la science hospitalière, et spécialement
à l'étude des problèmes de gestion et d'organisation interne et
externe des établissements de soins, notamment par la diffusion
Voorwoord 04 05 de publications, l'organisation de réunions d'études et de
Édito conférences, etc. Elle peut représenter ses membres dans tous
groupements et/ou instances publiques et/ou privées concernées
Michèle Morret-Rauis par le domaine médico-hospitalier, médico-social et sanitaire».
De Belgische Vereniging der Ziekenhuizen is een vereniging zon-
der winstoogmerk, volgens de wet van 27 juni 1921. Artikel 3 van
haar statuten luidt: "Het doel van de Vereniging is het bijdragen tot
de ontwikkeling en bevordering der ziekenhuiswetenschappen en
in het bijzonder tot de studie van de interne en externe beheers- en
06 11 organisatieproblemen in de gezondheidzorginstellingen, o.a. door
het verspreiden van publicaties, het organiseren van studiedagen,
Innovatie in de mobiele conferenties, enz. Ze mag haar leden vertegenwoordigen in alle
groeperingen en/of openbare en/of privé-instanties die zich bezi-
chirurgische hulpverlening ghouden met ziekenhuis-, medico-sociale en gezondheidstaken".
Michelle Cooreman Président/Voorzitter:
Willy Heuschen, e-mail: willy@heuschen.be
Begin maart stond op het Rogierplein in Brussel een nieuwe Secrétaire général/Secretaris-generaal:
mobiele chirurgische eenheid van Artsen Zonder Grenzen, de Dirk Thielens, e-mail: dirk.thielens@iris-hopitaux.be
MUST2 (Mobile Unit Surgical Trailer). Een rondleiding met Secrétariat/Secretariaat:
Rue Dejoncker 46 Dejonckerstraat, Bruxelles 1060 Brussel
dr. Bart Janssens, operationeel directeur, en dr. Catherine Van Tel.: 02/543.78.19 – Internet: www.hospitals.be
Overloop, adjunct medisch directeur.
AVIS/BERICHT
La reproduction, même partielle, des articles de la revue
Hospitals.be est interdite sans autorisation préalable.
Les articles publiés n'engagent que la responsabilité
de leurs auteurs.
12 16
Artikels uit dit tijdschrift mogen worden overgenomen
na toestemming van de redactie; bronvermelding is verplicht.
Innovation dans l’assistance De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikels.
chirurgicale mobile RÉDACTION/REDACTIE
Éditeur responsable/Verantwoordelijke uitgever: Willy Heuschen
Michelle Cooreman Rédacteur en chef/Hoofdredacteur: Daniel Désir,
Le MUST2, la nouvelle unité chirurgicale mobile de place Arthur Van Gehuchten 4 Arthur Van Gehuchtenplein
Bruxelles 1020 Brussel
MSF, sera utilisé dans des zones de conflit pour les e-mail: daniel.desir@chu-brugmann.be
premiers soins aux blessés de guerre, mais convient Rédactrice en chef adjointe/Adjunct-hoofdredactrice:
aussi pour les catastrophes naturelles qui provoquent Hildegard Hermans
Coordination de la rédaction/Redactiecoördinatie:
un grand nombre de blessés traumatisés, comme Michelle Cooreman
dans le cas d’un tremblement de terre. Secrétariat de rédaction/Eindredactie: Claudine De Kock
Comité de rédaction/Redactiecomité:
Guy Durant, Françoise Weil, Johny Van der Straeten
RÉALISATION ET PRODUCTION/
ONTWERP EN UITVOERING
18 22
Rue Rodenbach 70 Rodenbachstraat, Bruxelles 1190 Brussel
Tel.: 02/640.49.13 – Fax: 02/640.97.56
Iridium Kankernetwerk: e-mail: info@vivio.com – Internet: www.vivio.com
met vallen en opstaan Maquette: Marie Bourgois
Mise en pages/Lay-out: Catherine Harmignies
Michelle Cooreman Photos/Foto's: Albert Masias - AZG-MSF, D.R./V.R., Groupe
Jolimont , Thinkstock
Dankzij Iridium is er nu één radiotherapiedienst Photo de couverture/Coverfoto: Albert Masias - AZG-MSF
in Groot-Antwerpen en het Waasland met meer Impression/Druk: Artoos
dan 5400 indicaties per jaar. Maar wat zal de PUBLICITÉ/RECLAMEREGIE
toekomst brengen nu de belangen door andere Publiest
ziekenhuisnetwerkvormingen onder druk staan? Chaussée de Haecht 547 Haachtsesteenweg
Bruxelles 1030 Brussel
Tel.: 02/245.47.74 - Fax: 02/245.44.63
e-mail: paulmeyer@publiest.be
ABONNEMENT
24 30 Solutions en prisme contre e-mail: belgian.hospitals@gmail.com
l’alcoolisme
Angelika Zapszalka
Sensible à la problématique alcoolique, le Groupe
Jolimont a étoffé son offre de soins au fil des ans. Jusqu’à
parvenir, aujourd’hui, à un maillage de services qui
fournit une prise en charge multiple et complète du
patient alcoolo-dépendant.
Hospitals.be / 2018 n°2
03
VOORWOORD
EUTHANASIE IN BELGIË IN CIJFERS
16 jaar gedeeltelijke
depenalisering
van euthanasie:
een balans
28 mei 2002: België kreeg er een wet bij die euthanasie gedeelte-
lijk uit het strafwetboek haalde. Ons land werd daardoor het
tweede land (na Nederland) waar deze praktijk toegelaten was
binnen een bepaald kader. Twee andere wetten werden tege-
lijkertijd uitgevaardigd: de ene rond palliatieve zorg, de andere
omtrent de rechten van de patiënt.
Michèle Morret-Rauis WAT ZEGT DE WET? de vier werkdagen. Deze commissie die bestaat uit juristen,
Ondervoorzitter van Er zijn drie essentiële voorwaarden om euthanasie artsen en personen die betrokken zijn bij de problematiek van
de Association pour le in de praktijk te kunnen brengen: het levenseinde. Op basis van de verklaringen, moet de com-
Droit de Mourir dans la - een ernstige en ongeneselijke medische aandoening, missie controleren of de wettelijke procedure correct werd
Dignité (ADMD) - aanhoudend en ondraaglijk fysiek en/of psychisch lijden opgevolgd. Ze stelt om de twee jaar een evaluatierapport op.
02 502 04 85 dat niet gelenigd kan worden en dat het gevolg is van deze De wet van 2002 werd in 2014 uitgebreid tot 'oordeelsbe-
info@admd.be aandoening, kwame' minderjarigen, onder nog beperktere voorwaarden
www.admd.be - een vrijwillig, overwogen en herhaaldelijk verzoek tot (terminale fase, alleen fysiek lijden, akkoord van de ouders).
euthanasie door een handelingsbekwame patiënt.
Om het dossier overeenkomstig de vereisten van de wet
te valideren, voorziet de procedure in de bevestiging door HUIDIGE BALANS
een - zij het twee - onafhankelijke arts(en), naargelang het Eind 2017 werden 16.998 gevallen van euthanasie
overlijden op afzienbare termijn wordt verwacht of niet. (waarvan drie bij minderjarigen) aangegeven, 80% in het
Nederlands, 20% in het Frans. Bijna 60% van de gevallen
In 60% van de gevallen
werd thuis uitgevoerd of in een rust(- en verzorgingste)huis.
Minder dan 2% van de gevallen van euthanasie werd verkre-
gen op basis van een aanvraag vooraf. Het overlijden was in
was het lijden zowel 85% van de gevallen verwacht binnen afzienbare termijn.
fysiek als psychisch GEEN OVERHEERSING VAN HET
TYPE
De meeste mensen behoorden tot de leeftijds-
Euthanasie kan worden verkregen op basis van een vooraf groep 60 tot 89 jaar. De ziekten die aan de basis van de
gedane aanvraag, in de veronderstelling dat de aanvrager aanvraag lagen, waren in de eerste plaats kanker, polipa-
aan de wettelijke voorwaarden voldoet, maar niet in staat thologieën en neurodegeneratieve ziekten. Psychiatrische
zou zijn om zich uit te drukken wegens een onomkeerbare aandoeningen vertegenwoordigden ongeveer 2% van de
toestand van bewusteloosheid. gevallen. In bijna 60% van de gevallen was het lijden zowel
De euthanasie moet worden aangegeven bij de Federale fysiek als psychisch. In ongeveer 5% van de gevallen ging het
Controle- en Evaluatiecommissie voor euthanasie binnen uitsluitend om psychisch lijden.
2018 n°2 / Hospitals.be
04
ÉDITO
L’EUTHANASIE EN BELGIQUE EN CHIFFRES
16 années de dépéna
lisation partielle
de l’euthanasie:
quel bilan?
Le 28 mai 2002, la Belgique se dotait d’une loi dépénalisant Michèle Morret-Rauis
partiellement l’euthanasie. Le législateur faisait de notre pays Viceprésidente de
l’Association pour le
le deuxième (après les Pays-Bas) à en autoriser et encadrer Droit de Mourir dans la
Dignité (ADMD)
la pratique. Deux autres lois ont été promulguées concomi- 02 502 04 85
tamment: l’une relative aux soins palliatifs, l’autre aux droits info@admd.be
du patient.
www.admd.be
QUE DIT LA LOI? BILAN ACTUEL
Trois conditions essentielles sont nécessaires Fin 2017, 16.998 euthanasies (dont 3 concernant
pour admettre la pratique d’une euthanasie: des mineurs) avaient été déclarées, 80% en néerlandais et
- une affection médicalement grave et incurable, 20% en français. Près de 60% d’entre elles ont été réali-
- une souffrance physique et/ou psychique constante, sées à domicile ou en MR(S). Moins de 2% des euthanasies
insupportable et inapaisable consécutive à cette affection, ont été obtenues sur base d’une déclaration anticipée. Le
- une demande volontaire, réfléchie et répétée, émise par décès était attendu à brève échéance dans 85% des cas.
un patient compétent.
Pour valider que le dossier du patient est conforme
aux exigences de la loi, la procédure prévoit la
confirmation par un – voire deux – médecin(s) Dans près de 60% des cas,
les souffrances étaient
indépendant(s), selon que le décès est attendu à
brève échéance ou non.
L’euthanasie peut être obtenue sur base d’une
demande anticipée, dans l’hypothèse où le requé-
rant répondrait aux conditions légales, mais serait physiques et psychiques
incapable de s’exprimer en raison d’un état d’in-
conscience irréversible.
L’euthanasie doit être déclarée à la Commission
Fédérale de Contrôle et d’Évaluation de l’Euthanasie, dans
les quatre jours ouvrables. Cette commission, constituée de PAS DE PRÉDOMINANCE DE
juristes, médecins et personnes impliquées dans la problé- GENRE
matique de fin de vie, est chargée de contrôler, sur base des La tranche d’âge la plus représentée s’étendait
déclarations, le respect de la procédure légale. Elle établit de 60 à 89 ans. Les pathologies à la base de la demande
un rapport d’évaluation tous les deux ans. étaient prioritairement le cancer, les polypathologies et
La loi de 2002 a été étendue en 2014 aux mineurs «dotés les maladies neurodégénératives. Les affections psychia-
de discernement», moyennant des conditions plus restric- triques représentaient environ 2% des cas. Dans près de
tives (phase terminale, souffrance physique uniquement, 60% des cas, les souffrances étaient à la fois physiques et
accord des parents). psychiques. Elles étaient uniquement psychiques dans
environ 5% des cas.
Hospitals.be / 2018 n°2
05
RAMPENGENEESKUNDE
ARTSEN ZONDER GRENZEN
Innovatie in de mobi
hulpverlening
Begin maart stond op het Rogierplein in Brussel een nieuwe mobiele chirur-
gische eenheid van Artsen Zonder Grenzen, de MUST2 (Mobile Unit Surgical
Trailer). Zo kon het grote publiek kennismaken met deze innoverende vorm
van specifieke dringende hulpverlening. Voor het departement logistiek van
AZG was het meteen ook een oefening om het geheel op te zetten in barre
weersomstandigheden, het was die dagen immers ijzig koud en er stond een
strakke wind. We vlogen en gleden naar binnen voor een rondleiding met
dr. Bart Janssens, operationeel directeur, en dr. Catherine Van Overloop,
adjunct medisch directeur.
Michelle Cooreman
H
et scenario waar iedereen het eerst aan denkt
bij mobiele chirurgie, is een groot oorlogsgebied
met veel gewonden, waar de frontlijnen bewegen
of waar op korte afstand van de conflictgebieden
– voor de veiligheid van het personeel – ruimte nodig is om
de gewonden snel levensreddende zorgen te kunnen toedie-
nen. "Deze mobiele chirurgische eenheid zal worden ingezet
in conflictzones voor de eerste behandeling van oorlogsge-
wonden, maar is ook geschikt voor natuurrampen waar een
groot aantal traumagewonden vallen, zoals bij een aardbe-
ving", legt dr. Janssens uit. "Gebaseerd op onze ervaring van
de laatste vijf tot tien jaar met ziekenhuisinterventies voor
grote urgenties en specifiek voor traumatologisch-chirurgi-
sche noden, zijn we tot deze opstelling gekomen."
OPGEBOUWD UIT CONTAINERS
De MUST2 voldoet aan vier principes tegelijk.
- Kwaliteitsvolle chirurgie bieden: de kwaliteit van het ope-
ratiekwartier is vergelijkbaar met het niveau van de opera-
tiekwartieren in de Belgische ziekenhuizen.
- De eenheid is mobiel: op 12 uur tijd kan de hele opera-
tie-eenheid worden opgebouwd/afgebroken om elders
opnieuw te worden opgesteld.
- Ze is eveneens flexibel vermits ze op alle mogelijke ter-
reinen kan worden neergezet; specifieke hijswerktuigen
(kriks) kunnen zich aanpassen aan elk terrein.
- Tot slot ze is volledig autonoom: generatoren zorgen voor
elektriciteit, onder de containers zitten tanks voor de
© Albert Masias AZG-MSF
watervoorziening en alles is aanwezig om extern aange-
voerd water te zuiveren.
"Om een normaal ziekenhuis, dat chirurgische kwaliteit kan
leveren, te (her)installeren is meestal heel veel tijd nodig,
terwijl men de volledige MUST2 in één dag kan verplaatsen
en opnieuw operationeel kan maken. Dat is het hele concept.
2018 n°2 / Hospitals.be
06
ele chirurgische
Daarenboven hebben we met 50 bij 50 meter genoeg ruimte
om de basiseenheid op te stellen. De basiseenheid bestaat
uit twaalf uitklapbare containers voor één operatiekwartier
en vier bedden voor postoperatieve intensieve zorg (vier
containers met technische en acht met medische uitrus-
ting). Ze kan desnoods worden uitgebreid tot zestien contai-
ners, die dan twee operatiekwartieren en twaalf bedden voor Bart Janssens
postoperatieve zorg omvatten, waardoor het volume patiën- Operationeel directeur
ten dat de eerste zorgen kan krijgen, zo goed als verdubbelt." AZG
De MUST2 kan worden
ingezet in conflictzones
en bij natuurrampen met
veel traumagewonden
UITKLAPBAAR
Het specifieke aan de containers is dat ze uit-
klapbaar zijn. Dichtgevouwen hebben ze de vorm, grootte
en breedte van een klassieke container, maar de wanden
kunnen aan twee kanten uitschuiven, zodat de complete
ruimte beschikbaar wordt en technisch voorzien is. Een
eerste versie van deze eenheid werd door AZG gebruikt
tijdens de slag om Mosoel in 2017. Toen werd nog gewerkt
op basis van de breedte van een normale container, maar
"dat was een beetje krap en met de lessen die we daar
leerden, hebben we dit model uitgewerkt", weet dr. Van
Overloop. Dat gebeurde in nauwe samenwerking met een
extern Duits bedrijf, Zeppelin Mobile Systeme, een doch-
teronderneming van Zeppelin. Een team met medische
en technisch-logistieke experten werkte negen maanden
samen met plaatselijke ingenieurs en technici om het
project te doen slagen.
Catherine
Alle kasten zitten vast aan de wanden en het materiaal Van Overloop
wordt in kits, in grote plastic dozen, binnen in de contai-
ner opgeslagen voor het vervoer. Alle dozen zijn gemerkt en Adjunct medisch
directeur
hebben hun vaste plaats, opdat het materiaal in de juiste
AZG
kasten kan worden overgebracht. Qua medisch materiaal
is de basiseenheid van de MUST2 (met één operatiemo- delphine.van.durme
dule) zo samengesteld dat ze zeven dagen autonoom kan @brussels.msf.org
werken. Dr. Van Overloop: "De zeven dagen autonomie www.msf-azg.be
is berekend op 700 triagepatiënten, van wie we schatten
dat een honderdtal een ernstige chirurgische ingreep zal
moeten krijgen." Gemiddeld mag een operatie anderhalf
Hospitals.be / 2018 n°2
07
RAMPENGENEESKUNDE
kunnen zowel verwarmen als verkoelen. "De ventilatie-
systemen voldoen aan hogere technische standaarden dan
eigenlijk vereist is voor de traumachirurgie die we hier aan-
bieden. Zo werken we met hoogkwalitatieve HEPA-filters …
Je weet immers nooit waar we verzeild geraken," legt dr. Van
Overloop uit.
Na de ingreep komt de patiënt in de postoperatieve zone
terecht: een container die tegelijk ontwaakzaal en inten-
sieve zorgeenheid is. "Bij de volledige opschaling hebben
we op het einde van de gang twee volledige containers
beschikbaar, met acht bedden voor postoperatieve inten-
sieve zorg. De eerste container met vier recoverybedden,
het dichtst bij de operatiezaal gelegen, wordt als ontwaak-
zaal gebruikt. De postoperatieve zone leidt naar de uitgang.
Ofwel naar een eraan gekoppelde ziekenhuistent in afwach-
ting van verder transport, ofwel naar een ziekenwagen die
de patiënt rechtstreeks naar een ander ziekenhuis brengt,"
voegt dr. Janssens eraan toe.
AUTONOOM FUNCTIONEREN
Er is uiteraard nog meer logistieke uitrusting
nodig om een mobiele chirurgische eenheid te laten func-
tioneren. Een goed georganiseerde farmaciestock vult één
volledige container. Aan de andere kant bevindt zich een
container met de sterilisatiemodule. De vuile kant netjes
gescheiden van de propere. Hoewel de ruimte wat krap is,
worden de chirurgische plateaus hier weer samengesteld
© AZG-MSF
en klaar voor gebruik opgeborgen.
Ook voor de interne schoonmaak heeft al het op maat
De sterilisatiemodule
neemt de ruimte in van gemaakte materiaal zijn plaats, vuil materiaal altijd
één container. gescheiden van proper, zoals het hoort.
"Elke container heeft een eigen waterreserve. Onder de
uur duren. Door de klok rond te draaien, zijn dan veertien container is een grote watertank bevestigd, van waaruit het
ingrepen per dag mogelijk. Met twee operatiemodules kan water kan worden opgepompt. Daardoor is de werking voor
het aantal operaties worden verdubbeld tot dertig per dag." een bepaalde hoeveelheid water autonoom. Buiten staan
generatoren die dag en nacht elektriciteit kunnen opwek-
ken, naast een speciale container die water kan zuiveren,
EEN RONDLEIDING verzachten en demineraliseren. In het slechtste geval
Zoals gebruikelijk bij de medische opvang van kunnen we echt water uit de rivier halen en gebruiksklaar
patiënten tijdens een grote ramp, komt elke patiënt binnen maken."
via een triagezone, die zo nodig nog kan worden gekop- Niet alleen schorten en maskers, ook lakens bestaan uit
peld aan een grotere triagezone buiten de tent. Van daaruit wegwerpmateriaal. Voor dit wegwerpmateriaal en voor het
komen we in de eerste containerunit: de zone voor preope- biologische en organische afval moeten lokale oplossingen
ratieve zorg, waar de patiënten worden gestabiliseerd en worden gezocht.
voorbereid voor chirurgie. Hier worden de patiënten indien
nodig gewassen, met de focus op de wonden (dus plaatse-
lijk): de kleding wordt weggeknipt en de wonden worden
gespoeld/ontsmet. De eenheid is (nog) niet voorzien op het Chirurgie bij
behandelen van chemische wonden, omdat daar specifiek
materiaal voor is vereist.
Artsen Zonder Grenzen
Met gangstukken gaan we naar de volgende container. Elke
vierkante centimeter is benut. Alle dozen zijn opgebouwd In 2016 voerden de teams van Artsen Zonder Grenzen op het terrein
als kits met een precieze inhoud. De wasbak voor het 106.500 chirurgische interventies uit bij 671.700 in het ziekenhuis
schrobben van de handen staat centraal. Dat klinkt voor opgenomen patiënten De belangrijkste plaatsen waar chirurgie
sommigen raar, maar is in deze context minder belangrijk, werd uitgevoerd, zijn:
want handen wassen met alcohol voor het binnengaan van • Jemen: 16.400 • Burundi: 3200
het operatiekwartier is hier de regel. • Haïti: 15.000 • Nigeria: 2600
Het operatiekwartier neemt ook een volledige container
• Centraal-Afrikaanse • Jordanië: 1800
in. Het is uitgerust volgens de normen van een Belgisch
Republiek: 9400 • Mali: 1200
operatiekwartier. De ruimte is helemaal ingenomen met
de operatietafel, verlichting, anesthesiebenodigdheden … • Afghanistan: 5500
Alles is degelijk vastgehecht aan de wanden. Het materiaal Meer info over de andere activiteiten van AZG:
kan buitentemperaturen verdragen van ongeveer -30°C tot http://activityreport2016.msf.org/2016-in-figures/
+50°C. Binnen is ventilatie voorzien en de airconditioners
2018 n°2 / Hospitals.be
08
RAMPENGENEESKUNDE
© AZG-MSF
De kwaliteit van de
uitrusting is vergelijkbaar
met die van een Belgisch
ziekenhuis.
LOGISTIEK PROBLEEM: om met of zonder opleggers te vertrekken. De eenheid kan
HET VERVOER trouwens operationeel zijn terwijl ze op de opleggers blijft
Dit concept is ook volledig uniek in de zin dat het staan. En dan is er één klein verschil: vanaf de ingang zit alles
de essentiële componenten die niet ter plaatse beschikbaar 1,3 meter hoger. Om de patiënten tot op het niveau te brengen
zijn, brengt waar ze nodig zijn. De opzet was dan ook om de waar ze kunnen worden behandeld, is er een patiëntenlift.
minimale ontplooiing in één vliegtuig te kunnen vervoe- Om het geheel te verhuizen, moet alleen nog een vracht-
ren. Het transport van de eenheid kan overigens ook via het wagen worden aangekoppeld. Die vrachtwagen moet ter
water of het land. plaatse worden gevonden, maar dat is in principe bijna
De containers kunnen op opleggers worden vastgemaakt en nergens een probleem.
die kunnen desnoods mee worden opgestuurd per vliegtuig, Kunnen de twee operatiekwartieren ook apart op verschil-
al geeft dat extra gewicht. Daarom bestaat de mogelijkheid lende locaties worden opgezet? "Er is wel wat flexibiliteit. Om
het volledige potentieel te kunnen gebruiken, hebben we alle
containers nodig. Maar als er ter plaatse nog een bestaand
ziekenhuis actief is, kunnen we er mits wat aanpassingen wel
Artsen Zonder een operatiekwartier aan koppelen en de rest van de eenheid
Grenzen in België elders gebruiken", zegt de operationeel directeur.
AZG is een internationale medische hulporganisatie, met honder- OVER PERSONEEL, VEILIGHEID
den projecten in meer dan zestig landen. Haar teams zetten zich in EN SOORT INGREPEN
voor slachtoffers van oorlogen, rampen en epidemieën. Het opzetten en operationeel klaarmaken van
AZG is neutraal en volledig onafhankelijk van alle politieke, eco- de volledig eenheid is mogelijk door zes getrainde AZG-
nomische, militaire of religieuze machthebbers. Haar financiering medewerkers met kennis van zaken, plus een dertigtal
komt voor 99% van particulieren. Op die manier kan de organisatie lokale mensen.
zelf beslissen hoe ze hulp verleent. Voor het operationeel houden van een basismodule zijn
minimum zeven medische personeelsleden vereist: een
Sinds haar oprichting in 1980 is Brussel een van de belangrijkste ope- chirurg, een anesthesist en een verpleegkundige voor de
rationele centra van AZG. Op de hoofdzetel in Brussel zijn vandaag operatiezaal, een verpleegkundige voor de postoperatieve
440 werknemers en 45 vrijwilligers actief, maar de organisatie en een voor de preoperatieve zorg, en een arts en een ver-
werkt ook met 950 internationale en 10.000 lokale medewerkers op pleegkundige voor de triage. Tel daarbij drie personen met
het terrein. In België wordt AZG ondersteund door 389.000 private ondersteunende functies (referenties opnemen, sterili-
schenkers, die de onafhankelijkheid van de organisatie garanderen. satie, apotheek). Om de module 24/24 uur draaiende te
houden, zijn deze aantallen 3-maal nodig.
2018 n°2 / Hospitals.be
10Het is de bedoeling om patiënten binnen het uur van de zoals familieleden, te mobiliseren en de compatibiliteit te
plaats waar ze gewond raakten, tot in de mobiele chirurgi- testen, maar dat moet apart van de eenheid worden geor-
sche eenheid te krijgen. "Dan kun je nog echte stabilisa- ganiseerd. Op drie plaatsen in de containers staan er koel-
tiechirurgie realiseren. Hoe dichter bij de plaats van het ruimtes om bloed op te slaan: in de preoperatieve ruimte, in
conflict/de ramp, hoe beter, maar dat hangt van de lokale de operatiekamer en in de farmaciestock.
situatie af. We hebben speciale teams ter plaatse die de
juiste plaats bepalen. Sommige oorlogsgebieden zijn insta-
biel en gevaarlijk. Het moet dus sowieso een plaats zijn waar ACUTE NOOD LENIGEN
we onze eigen veiligheid kunnen voorzien. Bij het begin van "Het is niet de bedoeling om deze mobiele chi-
het conflict in Mosoel bijvoorbeeld, zaten we met de mobiele rurgische eenheid voor een lange termijn ergens te instal-
eenheid op 10 km, dat was minder dan een halfuur." leren. Het is echt voor de acute fase van een urgentie.
Hoewel de capaciteit ook volledige traumachirurgie toelaat, Daarom wordt ze nu in België opgeslagen en als zich ergens
is ze in de eerste plaats gemaakt voor stabilisatiechirurgie, een acute nood voordoet, kan ze voor één of twee maanden
zowel orthopedisch als abdominaal, waarna de patiënten ter plaatse worden opgesteld, tot de situatie zich wat stabili-
worden doorverwezen voor definitieve chirurgie. Het pro- seert en er andere hulpverlenende mogelijkheden zijn. We
bleem is dat oorlogswonden altijd heel agressieve wonden willen ze ook niet achterlaten: ze wordt altijd opnieuw inge-
zijn. Zo hebben 'high velocity' schotwonden een kleine pakt en naar België gebracht, waar ze wordt klaargemaakt
intrede- en een grote uittredeverwonding, meestal met voor de volgende missie", sluit dr. Janssens af.
grote gebieden van weefseltrauma, necrose en uitgebreide Er is evenwel nog een voorwaarde om de MUST2 te gebrui-
inwendige bloedingen, die een onmiddellijke chirurgische ken en dat is toegankelijkheid. Zo kan AZG momenteel
interventie vergen. Stabilisatie en fixatie van gebroken niet in Syrië werken, omdat de organisatie geen toegang
ledematen kan eveneens, maar voor orthopedische chirur- krijgt tot de gebieden die de regering controleert. Werken
gie (interne fixatie …) is dit type mobiele eenheid momen- in gebieden onder controle van de oppositie is dan weer te
teel niet geschikt. Dat zou mits aanpassing wel kunnen, onveilig. De noden zijn er wel, maar de omstandigheden
maar die ingrepen zijn in principe nooit urgent. om de eenheid te gebruiken niet. AZG is wel in Syrië actief,
Het bloed dat de patiënten nodig hebben, wordt ter maar met de MUST2 kunnen ze er niet heen. Intussen is het
plaatse verzameld. AZG is ermee vertrouwd om donors, wachten op de allereerste missie …
Hospitals.be / 2018 n°2
11MÉDECINE DE CATASTROPHE
MÉDECINS SANS FRONTIÈRES
La nouvelle unité de chirur-
gie mobile de Médecins Sans
Frontières, la MUST2 (Mobile Innovation
chirurgicale
Unit Surgical Trailer) a été
déployée début mars 2018 sur
la place Rogier à Bruxelles. Le
grand public a pu y découvrir
cette forme innovante d’assis-
tance urgente spécifique. Pour
le département de logistique
de MSF, l’exercice de montage
de l’ensemble affrontait aussi
des conditions météorolo-
giques rigoureuses: il régnait
en effet un froid polaire sur la
capitale à ce moment.
Nous avons bénéficié d’une
visite guidée en compagnie
du Dr Bart Janssens, direc-
teur des opérations et du
Dr Catherine Van Overloop,
directrice médicale adjointe.
Michelle Cooreman
© AZG-MSF
2018 n°2 / Hospitals.be
12dans l’assistance
mobile
L
e scénario auquel tout le monde pense immédia-
tement quand il s’agit de chirurgie mobile est une
grande zone de conflit armé avec de nombreux
blessés, où les frontières bougent: à une courte dis-
tance des zones de combat (pour la sécurité du personnel),
un espace est nécessaire pour administrer rapidement aux
blessés des soins vitaux. «Cette unité chirurgicale mobile Bart Janssens
sera utilisée dans des zones de conflit pour les premiers
soins aux blessés de guerre, mais convient aussi pour les Directeur des
catastrophes naturelles qui provoquent un grand nombre opérations
MSF
de blessés traumatisés, comme dans le cas d’un tremble-
ment de terre», explique le Dr Janssens. «Nous sommes
arrivés à cette configuration sur base de notre expérience
de ces 5 à 10 dernières années en matière d’interventions
hospitalières pour de grandes urgences spécifiques pour
les besoins chirurgico-traumatologiques.»
UNE UNITÉ COMPOSÉE
DE PLUSIEURS CONTENEURS
La MUST2 satisfait à quatre principes en même
temps.
- Offrir une chirurgie de qualité: la qualité du bloc opéra-
toire est comparable à celle des hôpitaux belges.
- L’unité est mobile: en 12 heures il est possible de monter/
démonter toute l’unité afin de l’installer ailleurs.
- Elle est flexible: elle peut être installée sur n’importe
quel terrain, les équipements de levage (crics) spéci-
fiques peuvent s’adapter à n’importe quelle configuration
géographique. Catherine
- Enfin, elle est autonome: des générateurs fournissent Van Overloop
l’électricité, sous les conteneurs sont logés des réservoirs Directrice médicale
pour l’approvisionnement en eau, et elle dispose d’un adjointe
équipement pour purifier l’eau provenant d’une source MSF
extérieure.
delphine.van.durme
«Pour (ré)installer un hôpital normal qui puisse fournir @brussels.msf.org
une qualité chirurgicale, on a généralement besoin d’énor-
mément de temps, alors que la totalité de la MUST2 peut www.msf-azg.be
être déplacée et être à nouveau opérationnelle en un seul
jour. C’est tout le concept. De plus, 50 x 50 m suffisent pour
installer l’unité de base. Celle-ci se compose de 12 conte-
neurs pour un seul bloc opératoire et quatre lits de soins
intensifs postopératoires (4 conteneurs avec l’équipement
technique et 8 avec l’équipement médical). Elle peut, si
nécessaire, être étendue à 16 conteneurs, qui accueillent
Le MUST2 au complet: 16 conteneurs avec 2 blocs alors 2 blocs opératoires et 12 lits pour les soins postopéra-
opératoires et 12 lits pour les soins postopératoires, toires, si bien que le volume de patients qui peuvent rece-
et des tentes pour le triage et l’attente de transfert.
voir les premiers soins est doublé.»
Hospitals.be / 2018 n°2
13MÉDECINE DE CATASTROPHE
© AZG-MSF
Le matériel est stocké
en kits dans des
caisses en plastique
dans le conteneur pour
le transport.
DES CONTENEURS REPLIABLES VISITE GUIDÉE
La spécificité des conteneurs est qu’ils sont Comme c’est l’usage lors de la prise en charge
repliables. Repliés, ils ont la forme, la taille et la largeur médicale des patients en cas de grande catastrophe, chaque
d’un conteneur classique, mais les parois peuvent se patient entre via une zone de triage, qui, si nécessaire, peut
déployer sur deux côtés de façon à ce que tout cet espace encore être couplée à une plus grande zone de triage en
devienne disponible et soit équipé techniquement (voir dehors de la tente. De là, nous arrivons dans la première
photo). Une première version de cette unité a été utilisée unité conteneur: la zone des soins préopératoires où les
par MSF pendant la bataille de Mossoul en 2017. À l’époque, patients sont stabilisés et préparés pour la chirurgie. Ici, les
on travaillait encore sur base de la largeur d’un conteneur patients sont lavés, si nécessaire, avec un focus sur les bles-
normal, mais «c’était un peu juste et, avec les leçons que sures (donc localement): les vêtements sont découpés et les
nous avons tirées de cette expérience là-bas, nous avons blessures rincées/désinfectées. L’unité n’est pas (encore)
élaboré le modèle actuel», explique le Dr Van Overloop. équipée pour le traitement des blessures chimiques, étant
Cette conception s’est concrétisée en étroite collabora- donné qu’un matériel spécifique est requis dans ce cas.
tion avec une société externe basée en Allemagne,
Zeppelin Mobile Systeme, une filiale de Zeppelin.
Une équipe d’experts médicaux et logistiques a col-
laboré 9 mois avec les ingénieurs et les techniciens L’objectif est d’amener
allemands pour faire aboutir ce projet.
Toutes les armoires sont fixées aux parois, et le maté-
riel est stocké en kits, dans de grandes caisses en
les patients dans l’heure
plastique, dans le conteneur pour le transport. Toutes
les caisses sont marquées et ont leur place fixe pour
dans l’unité mobile
que le matériel puisse être transféré dans les bonnes
armoires. Pour le matériel médical, l’unité de base de
la MUST2 (avec un seul module opératoire) est com-
posée de façon à fonctionner en autonomie pendant 7 jours. Via des éléments de couloirs, nous nous rendons dans le
Le Dr Van Overloop poursuit: «L’autonomie de 7 jours est conteneur suivant. Le moindre cm² est mis à profit. Toutes
calculée sur 700 patients de triage, dont nous évaluons les caisses sont structurées en kits au contenu bien défini.
qu’une centaine va devoir recevoir une intervention chirur- L’évier pour le récurage des mains occupe une position cen-
gicale grave.» En moyenne, une opération peut durer une trale. Cette disposition pourra paraître bizarre à certains,
heure et demi. En tournant 24h/24, 14 interventions sont mais ce design est moins important dans ce contexte: se
possibles chaque jour. Avec deux modules opératoires, le laver les mains à l’alcool avant d’entrer dans le bloc opéra-
nombre d’opérations peut doubler à 30 par jour.» toire est ici la règle.
2018 n°2 / Hospitals.be
14Après l’intervention, le patient est amené dans la zone post-
opératoire: un conteneur sert à la fois de salle de réveil et
d’unité de soins intensifs. «Dans la configuration étendue,
nous avons à la fin du couloir deux conteneurs entiers de
disponibles avec 8 lits de soins intensifs postopératoires.
Le premier conteneur avec 4 lits de soins intensifs, situé
le plus près de la salle d’opération, est alors utilisé comme
salle de réveil. La zone postopératoire mène à la sortie:
soit à une tente hôpital qui y est rattachée en attente d’un
transfert, soit à une ambulance qui amène le patient direc-
tement à un autre hôpital», ajoute le Dr Janssens.
UN FONCTIONNEMENT
AUTONOME
Bien entendu, il faut encore plus d’équipements
logistiques pour faire fonctionner une unité de chirurgie
mobile. Une pharmacie bien organisée occupe tout un conte-
neur. De l’autre côté se trouve un conteneur avec le module
de stérilisation. Le côté sale est bien séparé du côté propre.
Bien que l’espace soit un peu étriqué, c’est ici que les plateaux
de chirurgie sont recomposés et rangés prêts à l’emploi.
Pour le nettoyage interne aussi, tout le matériel, fabriqué
sur mesure, a sa place, avec le sale séparé du propre comme
il se doit.
«Chaque conteneur dispose de sa propre réserve d’eau. Sous
© AZG-MSF
le conteneur est fixé un grand réservoir d’eau, d’où l’eau
peut être pompée. De ce fait, le fonctionnement est auto-
nome pour une certaine quantité d’eau. À l’extérieur sont
placés des générateurs qui peuvent produire de l’électricité
24h/24 et un conteneur spécial qui peut purifier, adoucir
et déminéraliser l’eau. Dans le pire des cas, nous pouvons
Le bloc opératoire occupe aussi tout un conteneur. Il est puiser de l’eau à la rivière et la rendre prête à l’emploi.»
équipé selon les normes d’un bloc opératoire belge. Tant les tabliers que les masques, mais aussi les draps sont
L’espace est entièrement pris par la table d’opération, en matériel jetable. Pour ce matériel jetable et pour les
l’éclairage, l’équipement d’anesthésie… Tout est solide- déchets biologiques et organiques, des solutions doivent
ment fixé aux parois. Le matériel peut supporter des tempé- être trouvées sur place.
ratures extérieures de -30°C à +50°C environ. À l’intérieur,
une ventilation est prévue. Les appareils de conditionne-
ment d’air peuvent autant chauffer que refroidir. «Les sys- PROBLÈME LOGISTIQUE:
tèmes de ventilation satisfont à des standards techniques LE TRANSPORT
plus élevés qu’exigé pour la chirurgie traumatologique que Ce concept est unique dans le sens qu’il amène
nous proposons ici: nous travaillons avec des filtres HEPA les composants essentiels qui ne sont pas disponibles sur
de haute qualité… On ne sait en effet jamais où on peut se place là où on en a besoin. Le but était donc de transporter
trouver!», explique le Dr Van Overloop. la configuration minimum dans un seul avion. Le transport
de l’unité peut aussi se faire par bateau ou par la route.
Les conteneurs peuvent être fixés sur des semi-remorques,
qui peuvent être envoyés si nécessaire par avion, mais
La chirurgie chez en créant un poids supplémentaire. C’est la raison pour
Médecins Sans Frontières laquelle il existe la possibilité de partir avec ou sans semi-
remorques. L’unité peut d’ailleurs être opérationnelle tout
en restant sur les semi-remorques. Et dans ce cas, il y a une
En 2016, les équipes de Médecins Sans Frontières ont réalisé sur le seule petite différence: dès l’entrée, tout est 1,3 m plus
terrain 106.500 interventions chirurgicales et pris en charge 671.700 haut. Pour amener les patients au niveau où ils peuvent être
patients hospitalisés. Voici les contextes principaux où ces interven- traités, un ascenseur pour patients est installé.
tions ont été pratiquées: Pour déménager l’ensemble, il faut encore atteler un
• Yémen: 16.400 • Burundi: 3.200 camion, qu’il faut trouver sur place, mais la disponibilité de
• Haïti: 15.000 • Nigeria: 2.600 camions ne pose généralement pas de problème.
Les deux blocs opératoires peuvent-ils être déployés sépa-
• République centrafricaine: • Jordanie: 1.800
9.400
rément dans des endroits différents? «Il y a bien un peu de
• Mali: 1.200 flexibilité. Pour utiliser tout le potentiel, nous avons besoin
• Afghanistan: 5.500 de tous les conteneurs. Mais si sur place un hôpital existant
Vous trouverez de plus amples informations sur les autres activités est encore actif, nous pouvons moyennant des adaptations
de MSF sur http://activityreport2016.msf.org/2016-in-figures/. y associer un bloc opératoire et utiliser ailleurs le reste de
l’unité», précise le directeur des opérations.
Hospitals.be / 2018 n°2
15MÉDECINE DE CATASTROPHE
Médecins Sans
Frontières en Belgique
MSF est une organisation d’aide médi-
cale internationale, avec des centaines
de projets dans plus de soixante pays. Ses
équipes se mobilisent pour les victimes de
guerres, catastrophes et épidémies.
MSF est neutre et complètement indé-
pendant de toute autorité, qu’elle soit
politique, économique, militaire ou reli-
gieuse. Son financement provient à 99% de
particuliers. De cette façon, l’organisation
peut décider elle-même où elle apporte
son aide.
Depuis sa fondation en 1980, Bruxelles
est l’un des plus importants centres opé-
rationnels de MSF. Au siège de Bruxelles
travaillent aujourd’hui 440 salariés et
45 bénévoles, mais l’organisation travaille
aussi avec 950 collaborateurs internatio-
© © Albert Masias/MSF
naux et 10.000 collaborateurs locaux sur le
terrain. En Belgique, MSF est soutenu par
389.000 donateurs privés, qui garantissent
l’indépendance de l’organisation.
50 x 50 m suffisent
pour installer l’unité
de base.
étendues, qui exigent une intervention chirurgicale immé-
LE PERSONNEL, LA SÉCURITÉ ET diate. La stabilisation et la fixation des membres fracturés
LE TYPE D’INTERVENTIONS est aussi possible. Pour la chirurgie orthopédique (fixation
Il est possible de monter et de rendre opération- interne…), ce type d’unité mobile ne convient pas pour
nelle l’unité complète avec 6 collaborateurs MSF entraînés l’instant. Une extension du rôle serait possible moyennant
et spécialisés, plus une trentaine de personnes sur place. une adaptation, mais ces interventions ne sont en principe
Pour le maintien en opération, il faut au minimum jamais urgentes.
7 membres du personnel médical: un chirurgien, un anes- Le sang nécessaire à ces patients est collecté sur place.
thésiste et un infirmier pour la salle d’opération, un infir- MSF a l’habitude de mobiliser des donneurs, comme les
mier pour les soins postopératoires et un pour les soins membres de la famille, et de tester la compatibilité, mais la
préopératoires, un médecin et un infirmier pour le triage. banque de sang doit être organisée à part de cette unité. À
Ajoutez trois personnes ayant des fonctions de support trois endroits dans les conteneurs sont logées des chambres
(prendre les références, stérilisation, pharmacie). Pour faire froides pour stocker le sang: dans l’espace préopératoire,
tourner le module 24h/24, il faut multiplier ces chiffres par dans la salle d’opération et dans le stock de la pharmacie.
3. L’objectif est d’avoir dans l’heure les patients de l’endroit
où ils ont été blessés à l’unité de chirurgie mobile. «Dans ce
cas vous pouvez encore effectuer une véritable chirurgie sta- DES PRÊTS POUR BESOIN AIGU
bilisatrice. Plus nous sommes proche du lieu de conflit/de «Le but n’est pas d’installer quelque part à long
catastrophe, mieux c’est, mais chaque configuration dépend terme cette unité de chirurgie mobile. Elle est conçue pour la
de la situation locale. Nous avons des équipes spéciales phase aiguë d’une urgence. Elle est actuellement stockée en
sur place qui déterminent le bon emplacement. Certaines Belgique. Si un besoin aigu se manifeste, elle peut être instal-
zones de guerre sont instables et dangereuses. Notre choix lée sur place pendant un ou deux mois jusqu’à ce que la situa-
doit donc être tourné de toute façon vers un emplacement tion se stabilise et que d’autres possibilités d’aide existent.
où nous pouvons veiller à notre propre sécurité. Au début Nous ne voulons pas non plus la laisser sur place: elle est tou-
du conflit à Mossoul par exemple, nous étions avec l’unité jours démontée et ramenée en Belgique, où elle est préparée
mobile à 10 km, à moins d’une demi-heure du front.» pour la mission suivante», conclut le Dr Janssens.
Bien que la capacité permette aussi une chirurgie trauma- Une dernière condition est liée à l’utilisation de la MUST2:
tologique totale, elle est en première instance faite pour la l’accès. Pour l’instant, MSF ne peut pas travailler en Syrie,
chirurgie stabilisatrice, tant orthopédique qu’abdominale, par exemple, parce qu’il n’a pas accès aux zones contrôlées
après quoi les patients sont envoyés pour une chirurgie par le gouvernement et travailler dans des zones sous le
définitive. Les blessures de guerre sont toujours des bles- contrôle de l’opposition est trop dangereux. Les besoins
sures très agressives. Les lésions par balles «High velocity» sont là, mais les conditions d’utilisation de cette unité ne
par exemple présentent une petite blessure d’entrée et une sont pas réunies. MSF est bien actif en Syrie, mais ne peut
grande blessure de sortie, généralement avec de grandes pas y aller avec la MUST2. Il ne reste plus qu’à attendre la
zones de trauma tissulaire, nécrose, hémorragies internes toute première mission…
2018 n°2 / Hospitals.be
16Van deskundig
naar expert.
De spécialiste
à expert.
Medical Select: rekrutering Medical select : recrutement
van hoogopgeleide medische de professionnels médicaux
profielen. hautement formés.
Medische specialisten vinden is … La recherche de spécialistes médicaux est un
specialistenwerk. Via Medical Select, de travail de… spécialistes ! Par l’intermédiaire
specialisatie van Express Medical, zijn we de Medical Select, la spécialisation d’Express
al 30 jaar actief in de boeiende markt van Medical, nous sommes actifs depuis 30 ans
verpleegkundigen, zorgkundigen en artsen. We dans le marché passionnant du personnel
weten als geen ander wat de behoeften zijn van infirmier, soignant et des médecins.
onze klanten.
Vous recherchez des professionnels pour votre
U zoekt professionals voor uw zorginstelling? établissement de soins ? Pour le recrutement et
Schakel ons dan in. Voor de rekrutering en la sélection des profils médicaux et scientifiques,
selectie van medische en wetenschappelijke Medical Select dispose de toute l’expertise
profielen heeft Medical Select alle expertise nécessaire. Nous proposons des solutions.
in huis. Zowel voor een vaste betrekking Tant pour un contrat fixe que pour un projet
als voor een specifiek project. Zowel voor spécifique. Tant pour des fonctions critiques
knelpuntfuncties als voor specialisten. que pour des spécialistes.
Hoe werkt Medical Select en wat zijn Comment travaille Medical Select et
de voordelen voor jou? que pouvons-nous signifier pour vous ?
Surf naar www.expressmedical.be of contacteer Consultez notre site web www.expressmedical.be
Evelyne Lambrecht : 0477 795 009 of ou contactez Evelyne Lambrecht : 0477 795 009
evelyne.lambrecht@expressmedical.be. ou evelyne.lambrecht@expressmedical.be.
Uw partner in de zorg. Votre partenaire en soins de santé.NETWERKEN
RADIOTHERAPIE IN GROOT-ANTWERPEN EN HET WAASLAND
Iridium
Kankernetwerk:
met vallen en
opstaan
© V.R.
2018 n°2 / Hospitals.be
18Officieel opgericht op 5 december 2006, met de initiële
bedoeling een hecht partnership uit te bouwen voor de zorg
programma's medische oncologie, hematologie en vooral
radiotherapie in de Antwerpse regio, bestaat het Iridium
Kankernetwerk nu meer dan tien jaar. Tijd om een balans op
te maken met dr. Didier Verhoeven (Medische Oncologie, AZ
Klina Brasschaat), een van de initiatiefnemers en medeau
teur van een artikel over kankernetwerking in Europees
perspectief1.
Michelle Cooreman
I
n 2009 lanceerde het European Partnership for
Action Against Cancer (EPAAC), opgericht door de
Europese Commissie, een oproep om kankernet-
werken te bevorderen. Een Schotse ervaring enkele
jaren eerder (2001) had getoond dat netwerking een
beter gebruik van de (toen) schaarse klinische middelen
mogelijk maakte, de coördinatie tussen diensten kon ver-
sterken en de patiënten meer toegang gaf tot diensten en
klinische studies. Het EPAAC publiceerde een eerste ver-
gelijkend rapport over de Europese kankernetwerken in Didier Verhoeven
2014, dat nog verder diende te worden uitgediept. "In het Medisch Oncoloog
kader van dat Europese project, gecoacht door prof. Borras AZ Klina, Brasschaat
uit Barcelona, nam ik in 2013 deel aan een eerste overleg
Voorzitter
dat moest uitzoeken welke typen netwerken er in Europa gemeenschappelijk
al waren, hoe we die in kaart konden brengen en de voor- medisch comité Iridium
en nadelen konden analyseren. Toen kwamen een 20-tal Kankernetwerk
experten uit een 8-tal netwerken samen. Daar bleven er
www.iridiumkanker-
uiteindelijk maar twee van over om het artikel1 te schrijven:
netwerk.be
het Institut Català d'Oncologia in Catalonië, Spanje, en het
Iridium kankernetwerk in Antwerpen", zegt dr. Verhoeven. secretariaat@iridium-
"Ik stelde daar het Iridium Kankernetwerk voor." kankernetwerk.be
02 443 39 90
VANUIT DE BASIS
"De start van het Iridium Kankernetwerk werd
eigenlijk al gegeven in 1993 op basis van persoonlijke
connecties tussen artsen van Sint-Augustinus, prof. Van
Oosterom van het UZA en ikzelf als beginnend oncoloog
in AZ Klina. Patiënten die radiotherapie nodig hadden,
werden dan van AZ Klina naar Sint-Augustinus gestuurd en
niet meer naar Sint-Vincentius of Middelheim", herinnert
dr. Verhoeven zich. Er bestond toen immers een morato-
rium op de radiotherapie. Je mocht alleen radiotherapie
doen waar de voorzieningen al aanwezig waren. Toestellen
1. Prades J. , Morando V.,
bijplaatsen was niet toegestaan. Dat moratorium werd in Tozzi V., Verhoeven D.,
2011 door de toenmalige minister opgeheven met de bedoe- Germa J. and Borras
ling de behandelingen dichter bij de patiënt te kunnen J.; Managing cancer
care through service
aanbieden. "Toestanden zoals in Londen met belangrijke delivery networks:
transportproblemen moesten worden vermeden. Ook daar the rol of professional
collaboration in
werd recent een 45-minutenregel (transporttijd) voorge- two European
steld (prof. Patricia Price, Imperial College Londen), zeker cancer networks.
aangezien de huidige technologie decentralisatie mogelijk Health Serv Manage
Res 2017, January.
maakt." Daar waar het in het begin dus niet mogelijk was DOI:10.1177/095148481
om overal radiotherapie toe te passen en de patiënten bij- 7745219.
gevolg moesten worden doorgestuurd naar een centrum
Hospitals.be / 2018 n°2
19NETWERKEN
Iridium in cijfers
Aantal bestralingsreeksen in 2017: 5400
17 stafleden radiotherapie-oncologie
11 lineaire versnellers, vanaf 2019 op
4 plaatsen
2 Big Bore CT's voor simulatie
5 erkende borstklinieken waarvan
twee met EUSOMA-accreditatie (GZA en
Borstkliniek Voorkempen), goed voor
1.500 nieuwe borstkankerpatiënten per
jaar
dat wel een erkenning voor radiotherapie had, werd het
nadien ijveren om zelf radiotherapie aan te bieden. Zo werd
radiotherapie mogelijk in Genk en kwam er een tweede
centrum in Aalst. "AZ Maria Middelares in Sint-Niklaas,
in de provincie Oost-Vlaanderen – intussen een belangrijk
ziekenhuis in het Iridium Kankernetwerk – en AZ Klina in
Brasschaat hadden eveneens interesse. Zo is het netwerk
stilaan opgebouwd geworden. Nadien zijn we gaan pleiten
om ook AZ Sint-Jozef Malle in het netwerk op te nemen
en om samen te werken op het gebied van radiotherapie,
hematologie en oncologie."
In 2006 werd de eerste officiële associatie opgericht. Het
Iridium Kankernetwerk bestond toen uit Sint-Augustinus
Wilrijk, Sint-Vincentius Antwerpen, AZ Klina Brasschaat,
AZ Monica (Antwerpen, Deurne) en AZ Middelares te Sint-
Niklaas. Nadien zijn er de fusies gekomen met het ontstaan
van GZA en AZ Nikolaas. "In de initiële statuten van de vzw,
© V.R.
gepubliceerd in het Staatsblad, staat dat we de zorgpro-
gramma's voor medische oncologie, hematologie en vooral Een netwerk kan
bedoeld zijn om
radiotherapie op elkaar gingen afstemmen. Dat staat nu kennis te delen of
nog steeds op het briefhoofd. Maar in de huidige praktijk is om bijkomende
vooral de samenwerking voor radiotherapie overgebleven. intussen al een sterk radiotherapienetwerk was geworden." behandelfaciliteiten te
Een lichtpuntje is dan weer de start van het ziekenhuis- Toen de samenwerking tussen UZA en ZNA voor radiothe- scheppen.
overschrijdend netwerk voor het uitvoeren van NGS in de rapie afsprong, heeft het UZA een aanvraag gedaan aan
Antwerpse regio." Iridium om samen te werken. Sinds 2015 maakt het UZA,
dat hierdoor geen dienst radiotherapie meer had, deel uit
van het Iridium Kankernetwerk. Aangezien ZNA toen alleen
VRIEND EN VIJAND stond en de radiotherapie alleen niet rendabel was, heeft
Na de start van Iridium hebben deelnemende zij uiteindelijk ook gevraagd om aan te sluiten. Allemaal vrij
ziekenhuizen partners gezocht en is het netwerk gegroeid. verwarrend en zonder veel maatschappelijke visie. De toe-
Ondertussen werd in 2011 een ziekenhuisovereenkomst treding van ZNA tot Iridium werd nadien bekrachtigd door
gesloten tussen GZA, AZ Klina en AZ Sint-Jozef: 'Met minister Vandeurzen op 13 januari 2016.
zorg verbonden', om de ziekenhuizen meer op elkaar af "Het Iridium Kankernetwerk van vandaag is voor de radio-
te stemmen buiten de oncologie om. "Plots werd dan in therapie een voordeel, want er is één dienst radiotherapie in
2012 een fusie aangekondigd tussen AZ Klina en AZ Jan heel het Antwerpse en het Waasland, met een moedercen-
Palfijn, in Merksem, dat deel uitmaakt van ZNA (voor trum in GZA en verschillende afdelingen in AZ Nikolaas, AZ
alle onduidelijkheid: enkele jaren voordien was dit ook al Klina, ZNA Jan Palfijn en ZNA Middelheim. Alleen is er dat
eens gebeurd). – ZNA was toen wat radiotherapie betreft, voor minister Vandeurzen eentje te veel en de radiothera-
de 'concurrent' in het Antwerpse. ZNA had radiotherapie pie in ZNA Middelheim moet de deuren sluiten eind 2018.
in AZ Middelheim en was na de start van de Universitaire Een beetje onlogisch, want van geen radiotherapie in het
Radiotherapie Antwerpen (URA) met het UZA in 2011 noorden van Antwerpen, zijn er nu ineens twee met enkel
ook gestart met radiotherapie in AZ Jan Palfijn, als satel- GZA als moedercentrum in het zuiden", stelt dr. Verhoeven.
liet. Ziekenhuisbreed overleg bestond blijkbaar niet in Door de toetreding van het UZA – dat de plaats innam van
Antwerpen. – De fusie met AZ Jan Palfijn is uiteindelijk niet de KU Leuven, de vroegere universitaire partner – is de
doorgegaan, maar het protest en het juridische getouwtrek positie van Iridium als medisch wetenschappelijk kanker-
heeft anderhalf jaar geduurd tot de directie en artsen de netwerk versterkt. Translationeel onderzoek, klinische
knoop hebben doorgehakt. Gelukkig, want anders zou het studies en allogene transplantaties konden verder worden
gedaan zijn geweest met het Iridium Kankernetwerk dat uitgebouwd. Contracten werden getekend en geschrapt.
2018 n°2 / Hospitals.be
20Vous pouvez aussi lire
