LES MUFFATTI LONDON CALLING 20 OCT. '18 - VALER SABADUS & XAVIER SABATA, CONTRATENOREN CONTRE-TÉNORS GROTE ZAAL HENRY LE BŒUF GRANDE SALLE ...

La page est créée Franck Roche
 
CONTINUER À LIRE
CENTRE FOR FINE ARTS
     BRUSSELS

                       LES MUFFATTI
                       LONDON CALLING
MUSIC

                                    20 OCT. ’18
                               VALER SABADUS & XAVIER SABATA,
                                      CONTRATENOREN ·
                                       CONTRE-TÉNORS
                                GROTE ZAAL HENRY LE BŒUF ·
                                GRANDE SALLE HENRY LE BŒUF

  PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
  BRUSSEL
  PALAIS DES BEAUX-ARTS
  BRUXELLES
“Cor ingrato, ti rammembri,
             E non scoppii di dolor?
            Ma se stupido rassembri,
             Ti risvegli il mio furor!”

         “Ondankbaar hart, herinner je je
              niet te sterven van pijn?
            Maar als je ingeslapen blijft,
    dat mijn woede je moge wakker schudden!“

           « Cœur ingrat, tu te souviens
          Et ne meurs point de douleur?
           Mais si tu demeures interdit,
           Que ma fureur te réveille ! »

         Georg Friedrich Händel, Rinaldo

         Programma ∙ Programme, p. 2
                Toelichting, p. 6
               Clé d’écoute, p. 11
         Biografieën · Biographies, p. 16
     Gezongen teksten · Textes chantés, p. 20

1
VALER SABADUS & XAVIER SABATA, contratenoren · contre-ténors

                     LES MUFFATTI
       RACHAEL BEESLEY, artistieke leiding, concertmeester ·
               direction artistique, Konzertmeister
         MARIE HAAG, CATHERINE MEEÙS, BIRGIT GORIS,
                   eerste viool · premier violon
    MARRIE MOOIJ, LAURENT HULSBOSCH, INGRID BOURGEOIS,
        JORLEN VEGA GARCIA, tweede viool · second violon
       MANUELA BUCHER, JULIE VERMEULEN, altviool · alto
     MARIAN MINNEN, CORENTIN DELLICOUR, cello · violoncelle
        BENOÎT VANDEN BEMDEN, contrabas · contrebasse
            BERNARD ZONDERMAN, aartsluit · archiluth
              BART NAESSENS, klavecimbel · clavecin
       VINCIANE BAUDHUIN, eerste hobo · premier hautbois
       KASIA SOKOLOWSKA, tweede hobo · second hautbois                                          William Hogarth,
                                                                                                The Enraged
                 ISABEL FAVILLA, fagot · basson                                                 Musician, 1741

                         LONDON CALLING

                                        John Vanderbank, karikatuur van Händels Flavio
                                       met Senesino (links), Francesca Cuzzoni (centrum)
                                                         en Gaetano Berenstadt (rechts).

                                        John Vanderbank, Caricature de Flavio de Händel,
                                              avec Senesino à gauche, Francesca Cuzzoni
                                                au centre et Gaetano Berenstadt à droite.

2                                                                                           3
AGOSTINO STEFFANI                                              NICOLA FRANCESCO HAYM
1654-1728                                                      1678-1729
Sinfonia, uit · extr. Tassilone (1707)                         Duo (Pyrrhus & Demetrius) “Her Lovely Face”,
                                                               uit · extr. Pyrrhus & Demetrius (1708)
Duo “Begl’occhi, oh Dio, non più”, uittreksel · extrait
                                                               GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                                         Recitativo & Aria (Giustino) “Se parla nel mio cor”
1685-1759                                                      uit · extr. Giustino, HWV 37 (1737)**
Aria (Poro) “Risveglia lo sdegno”,
uit · extr. Poro, re delle Indie, HWV 28 (1731)**              Aria (Rinaldo) “Cor ingrato ti rammembri”,
                                                               uit · extr. Rinaldo, HWV 7 (ca. 1717)*
ANTONIO CALDARA
1670-1736                                                      GIUSEPPE SAMMARTINI
Aria (Calliope) “Vive l’immagine vostra”,                      1695-1750
uit · extr. Le Lodi d’Augusto (1734)*                          Ouverture voor strijkers, in F · Ouverture pour cordes, en fa majeur, op. 10/7

GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                                         GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
Overture, uit · extr. The Alchemist (1710),                    Recitativo & Aria (Guido) “Rompi e lacci”
naar · d’après Rodrigo, HWV 5 (1707), uittreksels · extraits   uit · extr. Flavio, re de’ Longobardi, HWV 16 (1723)**

ANTONIO LOTTI                                                  PIETRO CASTRUCCI
1667-1740                                                      1679-1752
Aria (Ottone) “Di lago o fonte il molle argento”,              Concerto grosso op. 3/4 (1736), uittreksels · extraits
uit · extr. Teofane (1719)**
                                                               NICOLA PORPORA
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                                         Aria (Aci) “Dolci fresche aurette”, uit · extr. Polifemo (1735)*
Aria (Teseo) “Qual tigre e qual Megera Teseo”,
uit · extr. Teseo, HWV 9 (1713)*                               GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
                                                               Duo (Andronico & Tamerlano) “Coronata di giglie di rose”,
Aria (Andronico) “Cerco in vano di placare”,                   uit · extr. Tamerlano (1719)
uit · extr. Tamerlano, HWV 18 (1719)**

REINHARD KEISER                                                * Valer Sabadus
1674-1739                                                      ** Xavier Sabata
Ouverture, uit · extr. Der lächerliche Prinz Jodelet (1726)

GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                                         22:00
Aria (Nireno) “Chi perde un momento”,                          einde van het concert · fin du concert
uit · extr. Giulio Cesare, HWV 17 (1724)*

GIOVANNI BONONCINI
1670-1747
                                                               steun · soutien
Duo (Prenesto & Turno) “Con/Senza speme di farmi contento”,
uit · extr. Il Trionfo di Camilla (1696)
                                                               Gelieve uit respect voor de artiesten en de muziek de stilte te bewaren. Schakel je gsm of elektronisch
                                                               uurwerk uit en hoest niet onnodig. Het is verboden te fotograferen, te filmen en opnames te maken.
                                                               Pour les artistes et la musique, merci de respecter le silence. Veillez à éteindre téléphones portables,
pauze · pause                                                  montres électroniques et à réprimer les toux. Il est interdit de photographier, filmer et enregistrer.

4                                                              5
TOELICHTING

                                                                                           was van de frustraties waartoe het puri-    componist en diplomaat (ambassadeur
                       LONDON CALLING                                                      tanisme van Oliver Cromwell (1653-1658)     in Brussel in 1696), en zelfs spion. Händel
                                                                                           had geleid.                                 had zijn succes in Rome bij kardinaal
  In de prille 18e eeuw, een paar jaar         nieuwe instelling schreef leningen uit en       De eerste inwijkelingen, voornamelijk   Ruspoli, die de jonge componist inzette
  na het overlijden van Henry Purcell          stelde zo de fondsen beschikbaar die        Italianen, waren niet alleen begenadig-     tijdens de onderhandelingen tussen
 in 1695, vonden de eerste Italiaanse          nodig waren om de Britse waterwegen         de vertolkers, maar ook getalenteerde       het pausdom en het Heilige Duitse Rijk
 muzikanten ook de weg naar Londen,            bevaarbaar te maken en een geduchte         componisten die de partituren hadden        van de Habsburgers in het kader van
 nadat ze de Duitse hoven en steden            maritieme vloot uit te bouwen. Die Royal    meegenomen van hun collega’s en             de Spaanse Successieoorlog, overigens
  hadden afgeschuimd. In een brief             Navy zou in amper een tiental jaar tijd     vrienden die over heel Europa waren         deels te danken aan Steffani.
 gericht aan zijn vriend Nicola Cosimi,        alle wereldzeeën gaan overheersen.          uitgezwermd. Vermoedelijk kreeg een             Steffani was in 1724 verkozen tot le-
   een Romeinse violist die in maart           Tegelijkertijd ontwikkelde zich ook         anonieme arrangeur op die manier in         venslang erevoorzitter van de Academy
   1701 in Londen was aangekomen,              de British East India Company (Britse       1710 de muziek van een zekere Georg         of Ancient Music, een ensemble dat
  vroeg componist Luigi Mancia hoe             Oost-Indische Compagnie, opgericht          Friedrich Händel (1685-1759) te pak-        zich toelegde op de uitvoering van de
   het Engelse publiek de Italiaanse           in 1600). Dankzij flink wat lobbywerk       ken en kon hij die bewerken tot het         ‘oude’ muziek (een paar jaar was al vol-
 muziek onthaalde. Hij was gebleven            bij het Britse parlement kon ze het mo-     intermezzo voor het toneelstuk The          doende om die status te genieten). Uit
    aan het hof van de paltsgraven             nopolie dat haar bij haar oprichting was    Alchemist van Ben Jonson (1572-1637).       erkentelijkheid schonk hij de instelling
   van Düsseldorf en vermeldde de              toegekend in stand houden. Zo werd de       De kans is klein dat Händel daar ooit       een manuscript van zijn Stabat Mater
 uitzonderlijke reputatie die Engeland         Compagnie de invoerder van een brede        zijn toestemming voor heeft gegeven.        en madrigalen. De twee componisten
  genoot op het Europese vasteland,            waaier aan goederen, zoals katoen, zijde,   Vermoedelijk werd hij ook niet betaald      zouden elkaar voor het laatst in 1727
 dat hij il Paradiso terrestre noemde.         indigo, zout, peper, specerijen, salpeter   voor het gebruik van de ouverture van       weerzien in Rome.
                                               (waarmee buskruit werd gemaakt en           de opera Rodrigo, die in 1707 in Firenze
                                               dat als meststof diende), opium, thee       is opgevoerd, of voor de daaropvol-
           Een uitdijende stad                 en koffie. De coffeehouses, waar vurige     gende publicatie van die opera door                    De opera: tussen
                                               religieuze en politieke discussies werden   een Londense uitgever. De succesvolle              importproduct en erfgoed
In die tijd telde Londen al een half miljoen   gevoerd, waren overigens de favoriete       werken van veel Italiaanse componis-
inwoners. Daarmee was het, op de voet          ontmoetingsplek van de vele kooplui en      ten werden bovendien op maat van            Al op 24 februari 1711 bracht Händel in
gevolgd door Parijs, de grootste stad van      makelaars. Zij hebben Londen prominent      de Londense scène bewerkt en in het         het Queen’s Theatre zijn Rinaldo, op een
Europa. Londen wierp zich ook op als           op de financiële kaart gezet en er een      Engels vertaald. Denk daarbij maar aan      libretto van Giacomo Rossi. Zoals veel
het belangrijkste handelscentrum van de        aantrekkelijke plek voor ondernemers        de opera’s van Alessandro Scarlatti en      werken uit die tijd was ook deze opera
nieuwe eeuw. Na de herroeping van het          van allerlei slag van gemaakt.              Giovanni Bononcini.                         gebaseerd op een van de stanza’s van
Edict van Nantes in 1685 stroomden de                                                          Zo kwam de meest Italiaanse van alle    het epische gedicht Jeruzalem Verlost
hugenoten er massaal toe in hun zoek-                                                      Duitse componisten voorafgegaan door        van Tasso. Dit is meteen ook de eerste
tocht naar godsdienstvrijheid. Ze namen                  Het populaire Italië              zijn reputatie in november of decem-        Italiaanse opera die specifiek voor het
hun intrek in de oostelijke wijken van de                                                  ber 1710 aan in de Britse hoofdstad,        Londense toneel is geschreven, hoewel
stad, waar de adel na de grote brand van       Voor muzikanten die op zoek waren naar      nadat zijn nieuwe werkgever, George I       het publiek niet onbekend was met
1666 was vertrokken. De meeste huge-           nieuwe avonturen – omdat ze daar zin        Lodewijk van Hannover, hem een jaar         het genre. De meeste voorstellingen
noten waren ambachtslui en leverden            in hadden, of omdat hun ster in de loop     verlof had toegekend. Nadat Händel een      waren theaterstukken waarvoor heel wat
een actieve bijdrage aan de economi-           der jaren was getaand – bood deze ont-      aantal jaar had doorgebracht in Italië,     componisten toneelmuziek, of incidental
sche groei van de stad. Ze blonken uit in      wikkeling tal van nieuwe mogelijkheden:     waar hij zich had verdiept in de muziek     music, schreven die als ouverture en tus-
de productie van zilverwerk, porselein,        het publiek wou wat graag concerten         die toen opgeld deed in Firenze, Napels,    sen de bedrijven in werd gespeeld. Toch
glaswerk, horloges en zijden weefsels.         bijwonen, de muziekindustrie bloeide        Venetië en, vooral, Rome, werd hij op       werden er vanaf het einde van de 17e
Mede dankzij hen groeide Londen uit tot        als nooit tevoren en, belangrijker nog,     uitdrukkelijke aanbeveling van Agostino     eeuw pogingen ondernomen om opera’s
de Europese textielhoofdstad en werden         veel edellieden en de gestaag groeiende     Steffani (1654-1728) benoemd tot ka-        (of semi-opera’s) op de planken te
de Franse steden Tours en Lyon van de          bourgeoisie wilden privémuzieklessen        pelmeester aan het hof van Hannover.        brengen. De bekendste van die werken
troon gestoten.                                volgen. Een belangrijke kanttekening        Steffani zelf was kapelmeester gewor-       zijn The Fairy Queen en King Arthur van
    In 1695 werd de Bank of England            hierbij is dat die grote honger naar        den in 1688, en was bovenop zijn functie    Purcell. Dido and Aeneas, tegenwoordig
boven de doopvont gehouden. De                 ontspanning en luister vooral het gevolg    van apostolisch vicaris ook nog eens        het bekendste werk Purcell, kende dan

       6                                                                                          7
weer niet zo’n succes bij zijn tijdgenoten:     te brengen. In Dresden, de Europese              Ook het vermelden waard is het          nist dan weer het hoofd op hol brengen
de enige opvoering vond in 1689 plaats          hoofdstad van de opera, hoorde hij voor      bijzondere geval van Reinhard Keiser        om daarna te trouwen met Johann
in een meisjespensionaat in Chelsea.            het eerst Teofane van Antonio Lotti, de      (1674-1739), componist van Der lächer-      Adolf Hasse, zijn grootste concurrent
    Aan het begin van de 18e eeuw               opera die later de basis zou worden voor     liche Prinz Jodelet (1726) waarvan de       en hervormer van het genre die haar in
hoorde een culturele initiatiereis door         zijn eigen Ottone (1723).                    ouverture voorkomt in het instrumentale     zijn bekende Cleofide haar grootste rol
Europa bij de opvoeding van elke jonge              In Teofane nam Giovanni Bononcini        gedeelte van het programma. Als toon-       aanbood. Vanaf de eerste opvoering, die
gentleman. Een verplichte halte daarbij         (1670-1757) de cellopartij voor zijn         aangevende componist van de opera           waarschijnlijk is bijgewoond door Bach
was het Italiaanse schiereiland. Die            rekening (vermoedelijk was hij de voor-      van Hamburg werd Reinhard Keiser            die op dat moment in Dresden was, werd
‘Grand Tour’, waarvan later het woord           naamste continuospeler). Bononcini en        sterk gewaardeerd door Händel, die in       die opera een enorm succes.
‘tourist’ is afgeleid, wakkerde bij verschil-   Händel zouden collega’s worden aan           het begin van zijn carrière onder diens
lende generaties Britten de passie voor         de Royal Academy of Music, maar later        leiding speelt. Händel zou later overi-
de opera aan. Hun opleiding zette de            gingen ze voor concurrerende huizen          gens veel muziek van Keiser verwerken            In het hart van de controverse
jonge aristocraten er bij hun terugkeer         werken en werden ze elkaars grootste         in zijn eigen composities. Keiser op zijn
uit Italië toe aan om in hun herenhuis          rivalen. De opera Il Trionfo di Camilla      beurt integreerde dan weer aria’s van       De Opera of the Nobility is gegroeid
of in het theater potpourri’s en bewer-         (1696) van Bononcini had een paar jaar       Händel in zijn later opera’s.               uit een oude vete tussen de koning van
kingen te laten uitvoeren van Italiaanse        eerder al de Londense muziekwereld               Maar Händel slaagde er vooral in om     Engeland en zijn opvolger en beli-
opera’s die ze op het Europese vasteland        weten te bekoren, en werd tussen 1706        gerenommeerde zangers naar Londen           chaamde de adel die zich ophield in
hadden gezien.                                  et 1709 liefst vierenzestig keer gebracht.   te laten verkassen, zoals Francesco         de entourage van Frederick, Prins van
    Händel was in juni 1711 nog maar                Händel plukte ook violist Pietro         Bernardi (1686-1759) die bekender is        Wales. Het bizarre aan die politiek-socia-
pas terug in Hannover toen hij alweer           Castrucci (1679-1752), die hij in Rome al    onder de naam Senesino. De Italiaanse       le vete is dat ze werd uitgevochten in de
naar Engeland wou vertrekken. In de             had ontmoet, weg bij zijn werkgever en       castraat had de reputatie een erg slech-    opera. Händel werd door die behoorlijk
herfst van 1712 liet hij de keurprins van       benoemde hem tot konzertmeister van          te acteur te zijn, maar dat werd hem        liberalistische adel beschouwd als een
Hannover in de steek en ging hij er             de Academy. Die functie zou hij meer         vergeven zodra hij zijn mond opende.        traditionalistische conservatief met een
definitief wonen. Toen Queen Anne op            dan twintig jaar lang vervullen. Later zou   In de meeste werken van Händel die          stijl die haaks stond op de opkomen-
1 augustus 1714 overleed, ging de troon         Castrucci ook karikaturaal worden afge-      in Londen werden opgevoerd, was             de rococo van Hasse, Porpora, Vinci
naar niemand anders dan diezelfde               beeld op de ets The Enraged Musician         Senesino de primo uomo, tot hij in 1730     en Veracini. Als gevolg van de nauwe
keurprins. Hij besteeg de Engelse troon         van William Hogarth (zie p. 3).              het gezelschap van de Sakser inruilde       banden tussen Händel, koning George II
als George I. De koning nam ook vijf                Tot de instrumentalisten die             voor de Opera of the Nobility.              en diens eerste minister Robert Walpole
banden met aria’s en drie bundels               Händel in Londen opzocht en bij de               Nog in Dresden rekruteerde Händel       werden de componist en zijn werk gere-
kamerduetten van Agostino Steffani              Academy onderbracht, behoorden ook           ook Margherita Durastanti als prima         kend tot het establishment waartegen
mee naar zijn nieuwe land. Die worden           Nicola Francesco Haym (1678-1729)            donna. Hoewel ze blijk gaf van een grote    het huis van prins Frederick zich afzette.
tegenwoordig bewaard in de bibliotheek          en Giuseppe Sammartini (1695-1750).          loyauteit aan Händel moest ze haar plaats   De twee operahuizen boden elkaar het
van Buckingham Palace.                          Haym, een Romein met Duitse roots die        afstaan aan diva’s die na haar in Londen    hoofd in een behoorlijk politiek geladen
                                                zich al in 1701 in Londen had gevestigd,     waren aangekomen, meer bepaald aan          arena: Covent Garden, met Händel en
                                                was niet alleen een beslagen vioolspeler,    Francesca Cuzzoni en Faustina Bordoni       de aanhangers van een vreedzame
      In de entourage van Händel                maar ook een productieve componist,          die respectievelijk in 1723 en 1726 hun     belastinghervorming gestoeld op sociale
                                                ook al heeft hij de geschiedenisboeken       opwachting maakten in de Britse hoofd-      gelijkheid, en King’s Theatre dat de adel
In 1719 werd Händel op een Europese             enkel gehaald als librettist van de          stad. De twee operazangeressen, die         minder belastingen wou laten betalen
tournee gestuurd door een groep                 werken van Händel en Bononcini.              elkaar zowel qua talent als qua extrava-    en zich wou inmengen in de restrictieve
edellieden die met de Royal Academy of          Giuseppe Sammartini was dan weer de          gantie naar de loef staken, zouden een      en oorlogszuchtige Europese politiek.
Music een vast en hoogstaand Italiaans          oudere broer van de bekende Giovanni         onmiskenbare invloed uitoefenen op de       De strijd tegen Händel/Walpole bereikte
operagezelschap wilden oprichten.               Battista. Ook hij was componist, maar        muziekwereld van hun tijd. La Cuzzoni       in 1733 een hoogtepunt met de crisis
Dat avontuur zou in drie etappes                maakte vooral naam als hobospeler, niet      zou de inspiratiebron worden van een        rond de accijnzen (op luxegoederen
verlopen en tot in 1737 duren. Zijn             alleen in zijn geboortestad Milaan, maar     paar van de grootste aria’s en persona-     en ingevoerde producten, zoals tabak
missie bestond erin de beste zangers            ook in Londen toen hij er omstreeks 1727     ges van Händel (Cleopatra, Rodelinda,       en rum) en met de opvoering van de
en instrumentalisten van Europa samen           ging wonen.                                  Adelaide …). La Bordoni zou de compo-       opera Orlando van Händel die met

       8                                                                                            9
CLÉ D’ÉCOUTE

zijn libretto de behoudsgezinde adel         David Heinichen te zingen. Ondanks
rechtstreeks in het vizier nam. De Opera     de partituur, die doorspekt was met                                 LONDON CALLING
of the Nobility verwelkomde met de           pareltjes, zouden de twee castraten
castraat Carlo Broschi (1705-1782), ofwel    naar verluidt, en tot grote ontzetting       Au tournant du XVIIIe siècle, quelques        fonds nécessaires pour rendre navigable
Farinelli, dan weer een van de grootste      van de keurhertog van Saksen, slaags         années après la mort de Henry Purcell         le réseau des rivières anglaises et
vedetten uit die tijd. Met de aanstelling    geraakt zijn met de componist. Händel       en 1695, les premiers musiciens italiens,      pour construire une flotte maritime
van Nicola Porpora (1686-1768) aan           hield er een hartelijke relatie opna met         après avoir écumé les différentes         importante, la Royal Navy, qui réussira à
het hoofd van de instelling, en met de       Nicolò Grimaldi (1673-1732), of Nicolini,    cours et villes germaniques, trouvent         s’imposer sur toutes les mers du globe
opname van de meeste leden van het           die in de jaren 1710 een bekende zanger        leur chemin vers Londres. Dans une          en une dizaine d’années. La British
oude gezelschap van Händel, wou de           was en rollen vertolkte in Rinaldo,             lettre adressée à Nicola Cosimi, un        East India Company (Compagnie des
Opera of the Nobility het hof overtui-       Teseo en Amadigi. Zijn relatie met            violoniste romain arrivé à Londres en        Indes orientales, fondée en 1600) se
gen van zijn avantgardistische aard en       Senesino verliep dan weer veeleer               mars 1701, son ami le compositeur          développe également, qui, grâce à
prestige. Een maat voor niets, want in       stormachtig en ging steeds meer               Luigi Mancia, resté à la cour palatine       son entreprise de lobbying auprès du
1737 versmolt de instelling met die van      verzuren. Na Senesino’s overstap naar           de Dusseldorf, s’informe du succès         parlement anglais, a réussi à conserver
Händel en dreigde het bankroet, omdat        het concurrerende gezelschap nam                 que recueille la musique italienne        le monopole octroyé à sa création. La
het geld ongebreideld over de balk           Händel andere beroemdheden in dienst,       auprès du public anglais. Il y mentionne       Compagnie importe en Angleterre des
werd gegooid.                                zoals Giovanni Carestini (1705-ca 1760)      aussi l’extraordinaire réputation dont        denrées aussi variées que le coton, la
                                             die door de componist een ezel werd              jouit l’Angleterre sur le continent,      soie, l’indigo, le sel, le poivre, les épices,
                                             genoemd nadat hij geweigerd had de            décrite comme il Paradiso terrestre.         le salpêtre (utilisé pour la fabrication de
        Broedertwist in het land             sublieme aria Verdi prati te zingen.                                                       la poudre à canon ou comme engrais),
           van de castraten                      Onder het mom van een veeleer                                                          l’opium, le thé et le café. C’est d’ailleurs
                                             banale intrige die typisch was voor                     Une ville en expansion             dans les coffeehouses, lieux d’intenses
Op het einde van de 17e eeuw stond           de barokke opera’s – een strijd tussen                                                     discussions religieuses et politiques,
Giovanni Francesco Grossi (1653-1697),       twee vrienden om de gunsten van een         Londres, à cette époque, est déjà la           que les différents marchands et agents
ofwel Siface, op de planken in Londen.       vrouw, met het bijbehorende verraad         plus grande ville européenne, avec un          de change se rencontrent. Ils font de
Hij was zowat de eerste gerenommeerde        en de kenmerkende ontgoochelingen,          demi-million d’habitants, devançant            Londres une place financière de toute
castraat die voet op Britse bodem zette.     wraakoefeningen en spijtbetuigingen –       Paris de peu. Elle se profile aussi comme      première importance, attractive pour les
Purcell was in de ban van de stem van        laten we u vanavond vooral kennismaken      le centre de commerce le plus important        entrepreneurs de tout poil.
de castraat en dat zette hem ertoe aan       met een veel ruimere context. De            du siècle naissant. La révocation de
met Sefauchi’s Farewell een van zijn         concurrentie tussen de zangers, de          l’édit de Nantes en 1685 provoque une
allermooiste stukken voor klavecimbel        rivaliteit tussen de componisten die        arrivée massive de huguenots cherchant                      L’Italie en vogue
te schrijven. De operahuizen van Londen      wereldfaam genieten of intussen in          la liberté religieuse. Ils prennent
breidden hun activiteiten steeds meer        de vergetelheid zijn geraakt, hun           possession des quartiers de l’est de la        Pour les musiciens en quête de
uit. De behoefte aan prestigieuze            vriendschappen en hun onenigheden,          ville, désertés par les nobles après le        nouvelles aventures, soit par goût, soit
kunst groeide en de hulp van de              en de politieke verdragen of conflicten     grand incendie de 1666. Artisans pour          parce que leur position s’est dégradée
castraten werd ingeroepen. De komst          die zich op het hoogste niveau              la plupart, ils participent activement         au fil des années, un tel développement
van Senesino ging niet ongemerkt             afspeelden, vonden soms zelfs hun           à l’expansion économique de la ville,          offre de nombreuses opportunités :
voorbij. Senesino en zijn collega Berselli   weg naar de planken van het theater.        excellant dans l’argenterie, la porcelaine,    le public se presse pour écouter les
hadden in 1719 overigens het einde           De uiteenlopende passies van de             la verrerie, l’horlogerie et la soierie. Ils   concerts, le commerce de l’édition
van het operagezelschap van Dresden          menselijke ziel worden veruitwendigd        contribuent d’ailleurs à faire de Londres      musicale y est florissant et surtout,
ingeluid, amper enkele maanden               door de retoriek, het centrale element      la capitale européenne du textile,             de nombreux nobles et une classe
voor Händel Senesino naar Londen             van de barokkunst.                          supplantant les villes françaises de Tours     moyenne bourgeoise en constante
liet overkomen. De twee wispelturige                                                     et de Lyon.                                    expansion cherchent à recevoir des
en zelfingenomen castraten hadden                          Benoît Vanden Bemden,              C’est en 1695 qu’est créée la             leçons particulières de maîtres de
namelijk geweigerd Flavio Crispo, het        met de gewaardeerde medewerking van         Banque d’Angleterre. Cette nouvelle            musique. Il est important de noter que
laatste werk van componist Johann                               Pedro Ottavio Diaz       institution permet d’emprunter les             cette frénésie pour le divertissement

       10                                                                                       11
et les fastes est surtout due aux           diplomate (ambassadeur à Bruxelles          Purcell. Dido and Æneas, l’œuvre             et instrumentistes d’Europe. C’est à
frustrations infligées par le puritanisme   en 1696), voire d’espion, en plus de ses    aujourd’hui la plus connue de Purcell, ne    Dresde, grand pôle européen d’opéra,
d’Oliver Cromwell (1653-1658).              fonctions de vicaire apostolique. Il ne     l’est pas de ses contemporains : sa seule    qu’il entend Teofane d’Antonio Lotti, qui
    Les premiers arrivés, italiens pour     serait d’ailleurs pas étranger au succès    présentation a lieu dans un pensionnat       l’inspirera plus tard pour Ottone (1723).
la plupart, emmènent avec eux non           que Händel a recueilli à Rome auprès        pour jeunes filles à Chelsea en 1689.             Giovanni Bononcini (1670-1757)
seulement leur art d’interprètes, mais      du cardinal Ruspoli, se servant du jeune         Au tournant du XVIIIe siècle,           y tient la partie de violoncelle (il est
aussi leurs talents de compositeurs         compositeur pour les négociations           l’éducation de tout jeune gentleman          probablement le continuiste principal).
et des malles bien remplies des             entre la papauté et le Saint-Empire         passe par un tour culturel et initiatique    Celui-ci deviendra un collègue
partitions de leurs collègues et amis       germanique des Habsbourg dans               de l’Europe, avec un passage obligé          compositeur de Händel à la Royal
disséminés dans l’Europe entière. C’est     le cadre de la guerre de succession         par la péninsule italienne. Ce « Grand       Academy of Music et plus tard son
probablement ainsi qu’un arrangeur          espagnole.                                  Tour », à l’origine du terme « touriste »,   principal rival lorsqu’ils travailleront pour
anonyme peut utiliser en 1710 la                Élu en 1724 président honoraire à       fait naître la passion de l’opéra chez       des maisons concurrentes. Il Trionfo
musique d’un certain Georg Friedrich        vie de l’Academy of Ancient Music, un       plusieurs générations de Britanniques.       di Camilla (1696) de Bononcini a déjà
Händel (1685-1759) pour l’intermède à la    ensemble dédié à l’interprétation de la     Grâce à cette formation, à leur retour       séduit la scène londonienne quelques
pièce de théâtre The Alchemist de Ben       musique « ancienne » (quelques années       d’Italie, les jeunes aristocrates font       années auparavant, ayant été joué pas
Jonson (1572-1637). Il est peu probable     d’ancienneté à peine suffisent alors pour   représenter des pastiches et des             moins de soixante-quatre fois entre
que Händel ait jamais donné son             obtenir ce statut), Steffani témoigne       adaptations d’opéras italiens créés          1706 et 1709 !
autorisation, ni même qu’il ait été payé    sa reconnaissance à l’institution en lui    sur le continent, soit dans leurs hôtels          Le violoniste Pietro Castrucci (1679-
pour l’utilisation de l’ouverture de son    faisant cadeau d’un manuscrit de son        particuliers, soit dans les théâtres.        1752), que Händel a déjà rencontré à
opéra Rodrigo, créé à Florence en 1707,     Stabat Mater et de madrigaux. Les deux           À peine rentré à Hanovre en juin        Rome, est également débauché par ce
ou pour la publication de celle-ci dans     compositeurs se reverront une dernière      1711, Händel ne pense qu’à retourner en      dernier pour devenir le Konzertmeister
la foulée chez un éditeur londonien. En     fois à Rome en 1727.                        Angleterre et s’y installe définitivement    de l’Academy, position qu’il assurera
outre, nombre de compositeurs italiens                                                  à l’automne 1712, faisant faux bond au       durant plus de vingt ans. Castrucci sera
voient certains de leurs succès remaniés                                                prince-électeur de Hanovre. À la mort        d’ailleurs caricaturé par William Hogarth
et traduits en anglais pour la scène                 L’opéra : entre produit            de la reine Anne, le 1er août 1714, son      dans sa gravure The Enraged Musician
londonienne ; c’est notamment le cas                   importé et héritage              successeur n’est autre que le prince-        (voir p. 3).
d’opéras d’Alessandro Scarlatti et de                                                   électeur de Hanovre, qui devient roi              Parmi les instrumentistes que Händel
Giovanni Bononcini.                         Le 24 février 1711 déjà, Händel présente    d’Angleterre sous le nom de George Ier.      fréquente à Londres et implique dans
    C’est donc précédé de sa réputation     au Queen’s Theatre son Rinaldo, sur un      Le nouveau roi prend dans ses malles         l’Academy figurent également Nicola
que le plus italien des compositeurs        livret de Giacomo Rossi, inspiré comme      cinq volumes d’arias et trois de duos        Francesco Haym (1678-1729) et Giuseppe
allemands débarque en novembre ou           beaucoup d’ouvrages de l’époque d’un        de chambre d’Agostino Steffani,              Sammartini (1695-1750). Le premier, un
en décembre 1710 dans la capitale           épisode de La Jérusalem délivrée du         aujourd’hui conservés à la bibliothèque      Romain d’origine allemande, déjà arrivé
britannique, ayant reçu un congé            Tasse. Il s’agit du premier opéra italien   de Buckingham Palace.                        à Londres en 1701, est un violoncelliste
d’un an de son nouvel employeur,            spécifiquement écrit pour la scène                                                       accompli et un compositeur prolifique,
Georg Ludwig de Hanovre. En effet,          londonienne, bien que le genre ne soit                                                   même si l’histoire ne se souviendra de
après plusieurs années passées en           pas inconnu du public. Même si une                Dans l’entourage de Händel             lui que comme librettiste des œuvres
Italie, s’imbibant de la musique en         majorité des spectacles sont des pièces                                                  de Händel et de Bononcini. Giuseppe
vogue à Florence, à Naples, à Venise        de théâtre pour lesquelles de nombreux      En 1719, Händel est envoyé en tournée        Sammartini, quant à lui, frère aîné du
et principalement à Rome, Händel a          compositeurs ont écrit des musiques         européenne par un groupe de nobles           célèbre Giovanni Battista, est également
obtenu le poste de maître de chapelle       de scène – incidental music – jouées en     souhaitant créer une troupe d’opéra          compositeur, mais excelle surtout
à Hanovre, sur la recommandation            ouverture et entre les actes, différentes   italien permanente et du plus haut           comme hautboïste, non seulement
expresse d’Agostino Steffani (1654-         tentatives d’opéras (ou de semi-opéras)     niveau, la Royal Academy of Music,           dans son Milan natal, mais aussi dès son
1728). Celui-ci, en place depuis 1688       sont faites dès la fin du XVIIe siècle,     une aventure qu’il mènera en trois           arrivée à Londres vers 1727.
comme maître de chapelle, combine           les plus connues de ces œuvres étant        épisodes jusqu’en 1737. Sa mission                Citons également le cas particulier
des talents de compositeur à ceux de        The Fairy Queen et King Arthur de           est d’engager les meilleurs chanteurs        de Reinhard Keiser (1674-1739),

       12                                                                                      13
dont l’ouverture de Der lächerliche          retentissant dès sa création, à laquelle        des membres de l’ancienne troupe de          de s’envenimer d’année en année. Après
Prinz Jodelet (1726) figure dans la          Johann Sebastian Bach, alors présent à          Händel, l’Opera of the Nobility veut faire   le départ de Senesino pour la troupe
partie instrumentale du programme.           Dresde, assiste probablement.                   preuve à la cour de son côté avant-          concurrente, Händel engagera d’autres
Compositeur de premier plan à l’opéra                                                        gardiste et de son prestige. Hélas, à        célébrités comme Giovanni Carestini
de Hambourg, Reinhard Keiser est fort                                                        partir de 1737, cette institution fusionne   (1705-ca 1760), que le compositeur
apprécié de Händel, qui joue sous sa                Au cœur de la controverse                avec celle de Händel et la banqueroute       traitera d’âne lorsque celui-ci refusera le
direction au début de sa carrière. Ce                                                        pointe son nez, ses dépenses                 sublime air Verdi prati.
dernier empruntera d’ailleurs beaucoup       Issu de la querelle ancestrale entre le         extravagantes n’ayant aucune limite.             Sous le prétexte d’une intrigue
de musique de son aîné pour ses              roi d’Angleterre et son héritier, l’Opera                                                    plutôt banale mais typique des opéras
propres compositions. En retour, Keiser      of the Nobility est un parangon de cette                                                     baroques – une querelle entre deux
inclut des arias de Händel dans ses          noblesse gravitant dans l’entourage de            Lutte intestine au pays des castrats       amis pour les faveurs amoureuses d’une
opéras tardifs.                              Frédéric, prince de Galles. Ce qui est                                                       femme, avec son lot de trahisons, de
    Mais c’est principalement des            curieux dans cette querelle politico-           C’est à la fin du XVIIe siècle qu’un         déceptions, d’actes de vengeance et
chanteurs de haut vol que Händel             sociale, c’est que la tribune est l’opéra.      castrat de renom foule le sol britannique    de regrets –, c’est surtout à une mise
réussit à emmener à Londres, à               Händel est considéré par cette noblesse,        pour la première fois (ou presque),          en contexte beaucoup plus large
commencer par Francesco Bernardi             assez libérale, comme un conservateur           lorsque Giovanni Francesco Grossi            que nous vous convions ce soir. La
(1686-1759), plus connu sous le nom          passéiste et dont le style est en               (1653-1697), dit Siface, se produit à        concurrence entre les chanteurs, entre
de Senesino. Ce castrat italien a la         contradiction avec le rococo naissant           Londres. La voix du castrat fascine          les compositeurs célébrissimes ou
réputation d’être un très mauvais acteur,    de Hasse, de Porpora, de Vinci et de            Purcell et lui inspire l’une de ses plus     aujourd’hui oubliés, leurs amitiés et
défaut qui lui est pardonné dès qu’il        Veracini. La proximité entre Händel, le         belles pièces de clavecin, Sefauchi’s        leurs disputes, les tractations ou conflits
ouvre la bouche. Il est le primo uomo        roi George II et son premier ministre           Farewell. Quand l’activité des maisons       politiques au plus haut niveau de l’État
de la plupart des ouvrages de Händel à       Robert Walpole assimile le compositeur          d’opéra de Londres se développe et           s’invitent parfois jusque sur la scène du
Londres, jusqu’à son départ de la troupe     et son œuvre à l’establishment                  nécessite des éléments artistiques           théâtre. Le tout avec l’expression des
du Saxon en 1730, lui préférant l’Opera      contre lequel la maison du prince               de prestige, les castrats sont appelés       différentes passions de l’âme humaine
of the Nobility.                             Frédéric se bat. Deux maisons d’opéra           en renforts. L’arrivée de Senesino fait      par le biais de la rhétorique, élément
    C’est aussi à Dresde que Händel          s’affrontent sur un terrain finalement          grand bruit. Senesino et son collègue        central de l’art baroque.
recrute Margherita Durastanti comme          assez politique : Covent Garden, avec           Berselli sont d’ailleurs à l’origine de la
prima donna. Bien qu’elle témoigne           Händel et les tenants d’une réforme             fin de la troupe d’opéra de Dresde en                        Benoît Vanden Bemden,
d’une grande fidélité à Händel, elle doit    fiscale égalitaire et pacifiste, et le King’s   1719, à peine quelques mois avant que           avec l’aimable collaboration de Pedro
laisser sa première place à d’autres         Theatre, qui cherche à réduire l’impôt          Händel n’engage Senesino à Londres.                                       Ottavio Diaz
divas arrivées plus tard à Londres, à        pour la noblesse et à intervenir dans           En effet, les deux castrats capricieux
savoir Francesca Cuzzoni en 1723 puis        une politique européenne coercitive             et orgueilleux ont refusé la dernière
Faustina Bordoni en 1726. Ces deux           et belliqueuse. Le sommet de la                 œuvre du compositeur Johann David
cantatrices, rivales dans le talent comme    contestation anti-Händel/Walpole est            Heinichen, Flavio Crispo. Malgré une
dans l’extravagance, auront un impact        atteint en 1733, avec la crise de la taxe       partition truffée de bijoux, les deux
indéniable dans la création musicale         d’accise (sur les produits de luxe et           castrats, dit-on, en sont venus aux mains
de leur époque. La Cuzzoni inspirera         d’importation, tels le tabac et le rhum)        avec le compositeur, ce qui a horrifié
certains des plus grands airs et rôles       et l’opéra Orlando de Händel, qui               le duc-électeur de Saxe. Händel, après
de Händel (Cleopatra, Rodelinda,             vise directement, avec son livret, une          avoir entretenu une relation assez
Adelaide…) et la Bordoni envoûtera           noblesse hostile à la réforme. L’Opera of       cordiale avec Nicolò Grimaldi (1673-
le compositeur pour ensuite épouser          Nobility accueille une des plus grandes         1732), dit Nicolini, chanteur célèbre
son principal rival et réformateur du        vedettes de l’époque, le castrat Carlo          dans les années 1710 et créateur des
genre, Johann Adolf Hasse, qui lui offrira   Broschi (1705-1782), dit Farinelli. En          rôles de Rinaldo, de Teseo et d’Amadigi,
son plus grand rôle dans son célèbre         nommant Nicola Porpora (1686-1768) à            entretient une relation plutôt orageuse
Cleofide. Cet opéra connaît un succès        la tête de l’institution et avec la plupart     avec Senesino, relation qui ne cessera

       14                                                                                           15
BIOGRAFIEËN · BIOGRAPHIES

                                                             Accademia Bizantina en de Akademie                                                                 opgevoerd in het Gran Teatre del Liceu
                                                             für Alte Musik Berlin. In het operagenre                                                           in Barcelona. Xavier Sabata is ook
                                                             zal Valer Sabadus in januari opnieuw                                                               geboeid door het liedrepertoire. Zo zong
                                                             de titelrol van Xerxès voor zijn rekening                                                          hij afgelopen mei de Winterreise van
                                                             nemen in de Deutsche Oper am Rhein.                                                                Schubert in L’Auditori in Barcelona. Zijn

                                   © Schneider Photography
                                                             Zijn soloalbum Hasse Reloaded (Oehms,                                                              passie voor dramatische kunsten leeft

                                                                                                                                               © Michal Novak
                                                             2012) leverde hem de prijs van de Duitse                                                           hij niet alleen uit als theateracteur, maar
                                                             platenkritiek op, terwijl Le belle immagini                                                        ook op televisie.
                                                             (Sony, 2014), met aria’s van Gluck, gelau-
                                                             werd werd met de ECHO Klassik 2015.                                                                FR Révélé au public en 2005 par le biais
                                                                                                                                                                du Jardin des voix de William Christie,
                                                             FR Valer Sabadus a révélé sa voix claire                                                           Xavier Sabata est un contre-ténor
                                                             et cristalline au public international en                                                          admiré pour l’expressivité et la fraîcheur
                                                             2012 à travers son interprétation remar-                                                           de son jeu. Il a collaboré avec de
                                                             quable de Semira dans l’opéra Artaserse                                                            nombreux ensembles renommés, tels
                                                             de Leonardo Vinci (opéras de Nancy,                                                                Europa Galante, Collegium 1704, Venice
                                                             Lausanne, Cologne...) et de Menelao                                                                Baroque Orchestra ou I Barocchisti. Son
         Valer Sabadus ,                                     dans Elena de Francesco Cavalli (Festival                Xavier Sabata,                            répertoire couvre plusieurs siècles de
      contratenor · contre-ténor                             d’Aix-en-Provence). Il s’est également               contratenor · contre-ténor                    musique : du baroque à aujourd’hui. La
                                                             illustré en 2013 dans le rôle-titre du                                                             saison dernière, le chanteur s’est produit
                                                             Xerxès de Händel (Deutsche Oper am                                                                 dans une version concertante d’Ottone
NL Het internationale publiek maakte in                      Rhein) et, en 2015 et 2016, dans celui         NL Xavier Sabata raakte in 2005 bekend              de Händel au Theater an der Wien ; il
2012 kennis met de kristalheldere stem                       de Thésée, du même compositeur, au             bij het publiek dankzij Le Jardin des Voix          a également interprété le programme
van Valer Sabadus dankzij zijn voortref-                     Festival Händel de Karlsruhe. La saison        van William Christie. De contratenor                de Catharsis, son dernier album sorti
felijke vertolking van Semira in Artaserse                   2018-2019 s’annonce riche en mo-               wordt geprezen voor zijn expressieve,               en 2017 chez Aparte, à Athènes ainsi
van Leonardo Vinci (in de operahuizen                        ments forts pour le chanteur : celle-ci        frisse vertolkingen. Hij werkte samen               qu’au Wigmore Hall à Londres, où il s’est
van Nancy, Lausanne, Keulen enz.) en                         a débuté avec un concert de cantates           met tal van befaamde ensembles,                     alors produit pour la première fois. Cette
van Menelaos in Elena van Francesco                          aux Köthener Bachfesttage en sep-              zoals Europa Galante, Collegium 1704,               saison, il fera ses débuts au Staatsoper
Cavalli (op het Festival d’Aix-en-Proven-                    tembre dernier et avec la sortie d’un          het Venice Baroque Orchestra en                     Unter den Linden dans le rôle d’Ottone
ce). Bovendien vertolkte hij in 2013 de                      nouveau disque, Caro Gemello : Farinelli       I Barocchisti. Zijn repertoire omvat                dans L’incoronazione di Poppea de
titelrol in Serse van Händel (Deutsche                       and Metastasio, chez Sony Classical ;          verschillende eeuwen, van barok tot                 Monteverdi, avant d’incarner Bertarido
Oper am Rhein) en in 2015 en 2016 die                        Sabadus réalisera également de grandes         hedendaags. Het voorbije seizoen was                dans Rodelinda de Händel à l’Opéra de
van Theseus van dezelfde componist, op                       tournées de concerts successivement            hij te horen in een concertante versie              Lyon et Dr. Schicksal dans L’enigma di
de HändelFestspiele Karlsruhe. Het sei-                      avec L’Arpeggiata et Concerto Köln,            van Ottone van Händel in het Theater                Lea, un opéra de Benet Casablancas et
zoen 2018-2019 wordt er een vol hoog-                        et fera l’objet d’un portrait à la Kölner      an der Wien. Hij bracht ook Catharsis,              Rafael Argullol, présenté en première
tepunten voor de zanger. Het startte met                     Philharmonie ; à cela s’ajoutent des           zijn nieuwste album, in 2017 verschenen             mondiale au Gran Teatre del Liceu à
een cantateconcert tijdens de Köthener                       concerts avec l’ensemble classique             bij Aparte, in Athene en in Wigmore                 Barcelone. Xavier Sabata s’intéresse
Bachfesttage afgelopen september, en                         Spark, l’Accademia Bizantina et l’Aka-         Hall in Londen, waar hij voor het eerst             également au répertoire du lied : il a
met de release van een nieuwe plaat bij                      demie für Alte Musik Berlin. Dans le           optrad. Dit seizoen maakt hij zijn debuut           ainsi chanté le Winterreise de Schubert
Sony Classical: Caro Gemello: Farinelli                      domaine de l’opéra, Valer Sabadus cam-         in de Staatsoper Unter den Linden, in               à L’Auditori de Barcelone en mai dernier.
and Metastasio. Sabadus zal ook een                          pera à nouveau le rôle-titre de Xerxès en      de rol van Ottone in L’incoronazione                Sa passion pour les arts dramatiques
aantal grote concerttournees onderne-                        janvier au Deutsche Oper am Rhein. Son         di Poppea van Monteverdi. Verder                    l’amène à se produire en tant qu’acteur,
men, achtereenvolgens met L’Arpeggiata                       album solo Hasse Reloaded (Oehms,              vertolkt hij nog Bertarido in Rodelinda             au théâtre mais aussi à la télévision.
en Concerto Köln, en een muzikaal por-                       2012), lui a valu le prix de la Critique al-   van Händel in de opera van Lyon en
tret krijgen bij de Kölner Philharmonie.                     lemande du disque, et Le belle immagini        Dr. Schicksal in L’enigma di Lea, een
Daarbij komen nog eens concerten                             (Sony, 2014), composé d’airs de Gluck, le      opera van Benet Casablancas en Rafael
met het klassieke ensemble Spark, de                         prix ECHO Klassik 2015.                        Argullol, die in wereldpremière wordt

       16                                                                                                          17
Rachael Beesley,                      FR Rachael Beesley est une violoniste,
                                                                                                                              Les Muffatti
   concertmeester · Konzertmeister            chef d’orchestre, Konzertmeister
                                              et pédagogue spécialisée dans                NL Les Muffatti is een Brussels orkest       FR Fondé en 1996, Les Muffati est
NL Rachael  Beesley is een internationaal     l’interprétation historique documentée       dat werd opgericht in 1996 en gespe-         un orchestre bruxellois dédié à
befaamde violiste, dirigente,                 d’envergure internationale.                  cialiseerd is in muziek uit de barok. Het    l’interprétation de la musique baroque,
concertmeester en pedagoge. Ze                Konzertmeister invitée dans de               gezelschap combineert musiceerplezier        alliant plaisir de la pratique, minutie dans
is gespecialiseerd in de historische          prestigieux ensembles et orchestres          met een partituurgetrouwe uitvoering         l’exécution et exploration en profondeur
uitvoeringspraktijk. Rachael trad op          renouant avec la pratique historique,        en een uitgediepte kennis van het            du répertoire. Après dix années passées
tijdens festivals en in concertzalen overal   Rachael s’est produite dans des              repertoire. Na tien jaar onder leiding van   sous la houlette de Peter Van Heyghen,
ter wereld, als gastconcertmeester bij        festivals et salles de concert à travers     Peter Van Heyghen nemen de musici            les musiciens de l’orchestre assurent
verschillende Europese topensembles           le monde. Elle est la chef d’orchestre,      van het orkest voortaan gezamenlijk de       désormais collectivement la direction
en -orkesten die de historische               Konzertmeister et cofondatrice de            artistieke leiding voor hun rekening. De     artistique, confiant la direction musicale
uitvoeringspraktijk toepassen. Ze             l’Australian Romantic & Classical            muzikale leiding van de verschillende        des différents projets à des musiciens,
is dirigente, concertmeester en               Orchestra. Elle a joué, en tant              projecten vertrouwen ze dan weer toe         solistes, chefs ou Konzertmeister
medeoprichtster van het Australian            qu’invitée, comme Konzertmeister et          aan gastmusici, solisten, dirigenten of      invités. Leurs divers projets font la part
Romantic & Classical Orchestra. Ze trad       chef de pupitre, dans de nombreux            concertmeesters. In hun diverse projec-      belle tant au grand répertoire qu’aux
daarnaast al op als gastconcertmeester        grands orchestres et compagnies              ten besteden ze zowel bijzondere aan-        découvertes. Le nom de l’orchestre fait
en lessenaaraanvoerder voor tal van           d’opéra et a participé à plus de             dacht aan het grote repertoire als aan       référence à Georg Muffat (1653-1704),
beroemde Australische orkesten                50 enregistrements et diffusions             nieuwe ontdekkingen. De naam van het         compositeur cosmopolite qui fut l’un
en operagezelschappen, en heeft               radiophoniques et télévisées. Rachael        orkest verwijst naar Georg Muffat (1653-     des premiers à établir avec précision
meer dan 50 plaatopnames en                   enseigne aux conservatoires de               1704), componist en wereldburger, die        les distinctions entre styles italien et
radio- en tv-uitzendingen op haar             musique de Melbourne et de Sidney            als een van de eersten op gedetailleerde     français. Le premier album de l’ensemble
naam staan. Rachael doceert aan de            et est régulièrement invitée comme           wijze de verschillen optekende tussen        lui est consacré. La discographie des
muziekconservatoria van Melbourne             conférencière à la Monash University,        de Franse en Italiaanse muziekstijl. De      Muffatti, comprenant à ce jour sept
en Sydney, en geeft gastcolleges aan          au VCASS et au conservatoire de l’ANU.       eerste cd van het ensemble is aan hem        albums réalisés pour le label Ramée, a
de Monash University, het VCASS en            Récipiendaire d’une bourse du Ian            gewijd. De discografie van Les Muffatti      été saluée par la critique. Son disque
de ANU School of Music. Ze kreeg een          Potter Cultural Trust, elle figure dans le   omvat tot op vandaag zeven platen,           dédié à la Brockes-Passion de Reinhard
beurs van het Ian Potter Cultural Trust       Who’s Who of Australian Women.               opgenomen bij het label Ramée en             Keiser, réalisé avec l’ensemble Vox
en is opgenomen in de “Who’s Who of                                                        unaniem geprezen door de pers. Met           Luminis, a remporté en 2014 les trois
Australian Women”.                                                                         hun opname van Brockes-Passion van           grands prix discographiques belges :
                                                                                           Reinhard Keiser, gemaakt in samen-           prix Klara, prix Caecilia et Octave de la
                                                                                           werking met Vox Luminis, wonnen              musique classique. Son prochain opus,
                                                                                           Les Muffatti in 2014 drie belangrijke        consacré à des transcriptions pour orgue
                                                                                           Belgische platenprijzen: de Klaraprijs,      et cordes de concertos et de sinfonias
                                                                                           de Caeciliaprijs en de Octave de la mu-      de Bach, avec l’organiste Bart Jacobs en
                                                                                           sique classique. Hun volgende opname,        soliste, sortira début 2019. Les Muffatti
                                                                                           gewijd aan transcripties voor orgel en       bénéficient du soutien de la Fédération
                                                                                           strijkorkest van concerto’s en sinfonia’s    Wallonie-Bruxelles.
                                                                                           van Johann Sebastian Bach, met orga-
                                                                                           nist Bart Jacobs als solist, komt begin
                                                                                           2019 uit. Les Muffatti krijgen steun van
                                                                                           de Fédération Wallonie-Bruxelles.

       18                                                                                         19
GEZONGEN TEKSTEN · TEXTES CHANTÉS

AGOSTINO STEFFANI                          ANTONIO LOTTI              GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                 NICOLA FRANCESCO HAYM
DUO “BEGL’OCCHI, OH                        ARIA “DI LAGO O FONTE      ARIA “CERCO IN VANO DI PLACARE”, DUO “HER LOVELY FACE”,
DIO, NON PIÙ”,                             IL MOLLE ARGENTO”,         uit · extr. Tamerlano                  uit · extr. Pyrrhus & Demetrius
uittreksel · extrait                       uit · extr. Teofane        Andronico                              Demetrius
Begl’occhi, oh Dio, non più,               Ottone                     Cerco in vano di placare               Her lovely Face enchains me,
Più non piangete, oh Dio,                  Di lago o Fonte            l’idol mio, il mio bel nume,           From her my Heart can’t move.
Che per barbaro rigor                      il molle argento           se le stelle a me fan guerra.
Del tiranno Dio d’Amor                     un piciol vento            Io comincio a di sperare,              Pyrrhus
Serve d’esca quell’acqua al foco mio.      sorge a ingres par         qual nocchier che perde il lume,       Resist enchanting Beauty,
                                                                      quando ignoto è a lui la terra.        Resist the God of love.
                                           E fa più vago
                                           il Fonte il lago                                                  Her Look to thee is teizing.
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                     quel tremolar                                                     Thy torments still increasing,
ARIA “RISVEGLIA LO SDEGNO”,                                           GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                 I fear great pain thou’t prove.
uit · extr. Poro, re delle Indie           Da un’ ira lieve           ARIA “CHI PERDE UN MOMENTO”,
                                           cosi receve                uit · extr. Giulio Cesare              Demetrius
Poro                                       più graza amor                                                    Her look to me is pleasing,
Risveglia lo sdegno,                       men bello all’oro          Nireno                                 and charms me without ceasing,
Rammenta l’offesa,                         che va al godere           Chi perde un momento                   nor feare I pain to prove.
E pensa’ a qual segno,                     senza sapere               d’un dolce contento
Mi fido di te.                             che sia penar.             Lagnarsi non si deve
Nell’aspra contesa di tante                                           S’amor poi l’affanna.
Vicende da te sol dipende                                             L’affetto in un petto                  GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
L’onor dell’impresa.                                                  Se tosto non viene mal certo           RECITATIVO & ARIA (GIUSTINO)
La pace d’un regno,                        GEORG FRIEDRICH HÄNDEL     si tiene, e amor lo condanna.          “SE PARLA NEL MIO COR”
La vita d’un Rè.                           ARIA “QUAL TIGRE E QUAL                                           uit · extr. Giustino
                                           MEGERA TESEO”,
                                                                                                             Giustino
                                           uit · extr. Teseo          GIOVANNI BONONCINI                     Chi mi chiama alla gloria?
ANTONIO CALDARA                            Teseo                      DUO “CON/SENZA SPEME                   Ubbidiente il mio destin ascolto,
ARIA “VIVE L’IMMAGINE VOSTRA”,             Qual Tigre e qual Megera   DI FARMI CONTENTO”,                    e già men corro a coglier palme... e
uit · extr. Le Lodi d’Augusto              T’impresse alma sì fiera                                          dove?
                                           Entro del seno.            uit · extr. Il Trionfo di Camilla      Ah! Che vaneggio!
Calliope                                   Qual aspide nudrì          Turno & Prenesto                       Pure il Fato mi trae: seguirlo io deggio.
Vive l’Immagin’ vostra                     Chi per latte ti diè       Con/Senza speme di farmi contento      Capanna, boschi, addio !
Nella sua vita, e Regna                    Tanto Veleno.              Sono amante di vaga beltà              Spezzo l’aratro moi.
Da conservar più degna                                                                                       Già al cor rimbomba
Vita per voi non v’è.                                                 Io languire mi sento nel tormento/Io   Or la guerriera tromba ;
                                                                      rapire mi sento dal piacere            il timpano feroce, udir già parmi,
C’egli tutt’orsi mostra                                               che amore mi dà.                       Giustino, andiamo alle Vittorie, all’ armi !
Coll’ opre un Padre’amate
ne lascia, che’al sembiante
La Maestà di Redi Re.                                                 pauze · pause

       20                                                                    21
Se parla al mio cor                     NICOLA PORPORA
Intrepido valor                         ARIA “DOLCI FRESCHE AURETTE”,
Voce è del fato                         uit · extr. Polifemo
Né degg’io disprezzar,
Ma lieto io vo’ ascoltar                Aci
Suono sì grato.                         Oh, volesser gli Dei
                                        Al senno ed al valor
                                        D’uomin si fieri
                                        Dell’empio mostro
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                  Destinar la morte ?
ARIA “COR INGRATO
TI RAMMEMBRI”,                          Ma già carro del sol segui l’aurora,
                                        E sovra la conchiglia inargentata
uit · extr. Rinaldo                     Galleggiar su la calma bella Galatea
Rinaldo                                 Non vieggio ancora.
Cor ingrato, ti rammembri,              Quella selvetta è amato suo soggiorno,
E non scoppii di dolor?                 E quel sasso muscoso,
Ma se stupido rassembri,                Onde il ruscello il piè d’argento scioglie
Ti risvegli il mio furor!               Spesso a fresco riposo
                                        La bianca Diva accoglie
                                        Deh sieguimi o Fortuna
                                        Dov’ella vien per semplice diletto ;
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL                  Ahi lasso ? e me trae disperato affetto.
RECITATIVO & ARIA
“ROMPI E LACCI”                         Dolci fresche aurette grate invitate
                                        Sulla calma il bel Idol di quest’alma
uit · extr. Flavio, re de’ Longobardi   Ch’io latorni a vaghegiar
Guido
Rompo i lacci, e frango i dardi         Fronde tremule sussuranti,
Che al mio sen Amor scagliò,            Onde lipide mormoranti
Mà poi senza l’idol mio                 La mia diva all’ombra amate
Come, o Dio! Viver potrò ?              Allettate a ritornar.

                                        GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
                                        DUO “CORONATA DI
                                        GIGLIE DI ROSE”,
                                        uit · extr. Tamerlano (1719)
                                        Andronico & Tamerlano
                                        Coronata di gigli, e di rose
                                        con gl’amori ritorni la pace.
                                        E fra mille facelle amorose,
                                        perda i lampi dell’odio la face.

       22
Vous pouvez aussi lire