A WAR REQUIEM BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA COLLEGIUM VOCALE GENT - BOZAR
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
A WAR REQUIEM
BELGIAN NATIONAL
ORCHESTRA
MUSIC
COLLEGIUM VOCALE
GENT
11 NOV. ’18
HUGH WOLFF,
LEIDING · DIRECTION
SOPHIE KARTHÄUSER,
SOPRAAN · SOPRANO
CENTRE FOR FINE ARTS
THOMAS E. BAUER,
BARITON · BARYTON
BRUSSELS
GROTE ZAAL HENRY LE BŒUF ·
GRANDE SALLE HENRY LE BŒUF
PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
BRUSSEL
PALAIS DES BEAUX-ARTS
BRUXELLES„Der Gegner ist wie wir, nur woanders. Auch er versucht uns zuvorzukommen,
er versucht, da zu sein, wo wir ihn nicht vermuten und bevor wir es ahnen.“
“De tegenstander is zoals wij, alleen ergens anders. Hij probeert ons ook voor
te zijn, hij probeert te zijn op een plaats waar we niet vermoeden dat hij is en
voordat we het vermoeden.”
« L’ennemi est comme nous, il est juste ailleurs. Il essaie lui aussi de nous devancer,
il essaie d’être là où nous ne l’attendons pas avant que nous le soupçonnions. »
Dea Loher
uit het libretto van A War Requiem · extrait du livret de A War Requiem
Programma · Programme, p. 2
Toelichting, p. 3
Thema: Requiem, p. 6
Clé d’écoute, p. 10
Thème : Requiem, p. 13
Biografieën · Biographies, p. 17
Gezongen teksten · Textes chantés, p. 26
1TOELICHTING
ANNELIES VAN PARYS toonhoogtes tegelijkertijd produceert,
BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA A War Requiem nvdr) – in A War Requiem bij de fagot.’
‘War requiem’ is in de wereld van
COLLEGIUM VOCALE GENT De Brugse componiste Annelies Van de klassieke muziek onlosmakelijk
Hugh Wolff, leiding · direction Parys studeerde piano en compositie verbonden met Benjamin Britten. Maar
Sophie Karthäuser, sopraan · soprano aan het conservatorium van Gent, onder behalve het onderwerp, heeft A War
meer bij Luc Brewaeys, die haar de Requiem van Van Parys geen banden
Thomas E. Bauer, bariton · baryton wereld van de spectrale muziek leerde met het War Requiem van Britten.
kennen. Nadien maakte Van Parys Op dezelfde manier is ook de
zich ook andere muziektalen eigen band met het genre van het requiem
ANNELIES VAN PARYS °1975 via masterclasses bij onder anderen eerder los. Aanvankelijk zou A War
A War Requiem (2018) Jonathan Harvey, Thierry Demey, Luca Requiem het model van de dodenmis
Francesconi en Judith Weir. vrij strikt volgen. Maar uiteindelijk
pauze · pause Intussen is Van Parys uitgegroeid schiet er enkel een verwijzing naar
tot een vaste waarde onder de het Dies irae over. Van Parys vult aan:
GUSTAV MAHLER 1860-1911 hedendaagse componisten, zowel in ‘Helemaal op het einde volgt er ook
Symfonie nr. 5 · Symphonie n° 5 (1901-1902, 1904, 1911) binnen- als buitenland. Haar werken, wel nog een “Requiescat in pace”, maar
—— Trauermarsch van kamermuziek over symfonieën dan woordeloos. De structuur van de
—— Stürmisch bewegt, mit größter Vehemenz tot muziektheater, worden uitgevoerd dodenmis vind je dus niet terug in
—— Scherzo door ensembles als Collegium A War Requiem.’ Qua opzet leunt het
—— Adagietto Vocale Gent, barokorkest B’Rock, werk misschien nog het dichtst aan bij
—— Rondo-Finale de Neue Vocalsolisten Stuttgart en een oratorium: ‘Het werk bestaat uit een
Brussels Philharmonic. Recentelijk reeks nummers, die verbonden zijn door
17:15 nog, in oktober 2018, ging Van Parys’ een los narratief. De stemmen kan je niet
einde van het concert · fin du concert kameropera USHER in première in de echt personages in een verhaal noemen;
Staatsoper Unter den Linden in Berlijn wel zijn ze de verpersoonlijking van een
en volgend jaar brengt het Koninklijk bepaald aspect van oorlog. Zo geeft de
Concert in het kader van de herdenking van het einde van de Eerste Concertgebouworkest Amsterdam een vrouwelijke stem het leed weer, terwijl
Wereldoorlog, georganiseerd met de steun van de Nationale Loterij en het nieuw orkestwerk ten gehore. het koor dan weer het militaristische,
Federaal organisatiecomité met betrekking tot de herdenking van de Eerste het groepsdenken belichaamt.’ Omdat
Wereldoorlog. Het spectralisme is een stijl waarbij A War Requiem geen requiem is in
Concert dans le cadre des activités fédérales de Commémoration de la componisten vertrekken van de strikte betekenis van het woord,
fin de la Première Guerre Mondiale, organisé avec le soutien de la Loterie boventonen, die de grondtonen hun overstijgt het werk ook het genre. ‘Ik
Nationale et du Comité d’organisation fédéral à la Commémoration de la specifieke timbre en kleur geven. wou absoluut niet in katholieke sferen
Première Guerre mondiale. Spectralisten nemen de klank op zich blijven steken met dit werk. Oorlog en
als uitgangspunt, eerder dan concrete dood zijn uiteraard religie-overstijgend.
noten, motieven of thema’s. Ook A War Ik vond het belangrijk om het werk op
Requiem bevat een spectraal element, die manier universeel te houden’, aldus
maar Van Parys nuanceert. ‘De laatste Van Parys.
jaren is het spectralisme absoluut geen In dezelfde geest heeft Van
dominant aspect meer van mijn werk. Parys ook het referentiekader van
Classicarte partner · partenaire Classicarte
Tegenwoordig is het slechts een van (de herdenking van) de Eerste
de manieren waarmee ik mijn muzikaal Wereldoorlog, de aanleiding voor het
Gelieve uit respect voor de artiesten en de muziek de stilte te bewaren. Schakel je gsm of elektronisch materiaal opbouw. Wat ik bijvoorbeeld werk, opengetrokken: ‘De focus van het
uurwerk uit en hoest niet onnodig. Het is verboden te fotograferen, te filmen en opnames te maken.
Pour les artistes et la musique, merci de respecter le silence. Veillez à éteindre téléphones portables, ook gebruik, zijn multiphonics (techniek werk ligt op het leed dat oorlog teweeg
montres électroniques et à réprimer les toux. Il est interdit de photographier, filmer et enregistrer. waarbij één instrument meerdere brengt, in het algemeen. Eigenlijk
2 3is het in die optiek des te relevant, programmatische inhoud. Voor de Mahler componeerde zijn Vijfde tegenstander van verklarende nota’s
dat net de herdenking van de Eerste interpretatie van Mahlers symfonische symfonie tijdens een gelukkige periode in verband met zijn muziek en gaf
Wereldoorlog de aanleiding vormt van oeuvre is deze wending naar een in zijn leven. Het werkt ademt geluk, geen aanwijzingen betreffende zijn
dit werk. Het was immers “de oorlog abstract lijkende muzikale taal van ondanks de zogenaamde ‘tragische’ bedoelingen.
die alle oorlogen moest beëindigen”. essentieel belang. De twist over de tonaliteit van do-kruis klein. Het is een Het Scherzo heeft een dansritme
Maar sinds de Eerste Wereldoorlog vraag of Mahlers muziek als abstract lofzang op het leven zelf. Zelfs het (als parodie op de typisch Weense
heeft de wereld de ene na de andere muzikaal en dus verheven en subliem, begin van de symfonie, de treurmars, dansmuziek met haar ongedwongen
oorlog gezien… Daarom ook dat ik A dan wel als concreet beschrijvend is verre van morbide. Deze indruk zal karakter) en is een van de weinige
War Requiem een cyclisch karakter heb en dus als minderwaardig en triviaal zich gedurende heel het eerste deel momenten in Mahlers oeuvre dat men
gegeven: het einde is een referentie aan moet worden begrepen, gaat terug tot handhaven dankzij het marsritme en als ‘bucolisch’ kan bestempelen.
het begin, waarbij eenzelfde muzikaal een 19e-eeuwse polemiek die vooral de schitterende orkestratie die de Het Adagietto is doordrongen van
gegeven getransponeerd terugkeert. criticus Eduard Hanslick aanwakkerde. beweging naar een krachtig besluit een bitterzoete lyriek en doorvlochten
Het is de verklanking van de idee dat Maar deze scherpe tegenstelling gaat leiden. Mogelijk is dit een verwijzing met wondermooie melodieën in een
de geschiedenis zich – zij het gevarieerd voor Mahlers muziek niet op en komt naar de militaire orkesten die op Mahler kalme, beschouwende sfeer.
– steeds weer herhaalt. Het werk geeft de interpretatie van zijn muziek niet als kind een sterke indruk maakten. De briljante aaneenschakeling van
dan ook een weinig optimistische ten goede. Want de waarde en de De tweede beweging, een eerder populair getinte thema’s van de Finale
visie weer…’ betekenis van muziek wordt enkel en bewogen stuk, wordt door sommige zouden eveneens hun oorsprong vinden
Voor het libretto koos Van Parys voor alleen bepaald door de kwaliteit van de critici bestempeld als ‘symbool van in Mahlers jeugdherinneringen.
teksten van de Duitse schrijfster Dea muziek zelf. strijd’. Mahler zelf was echter een
Loher, die zelf conflictgebieden bezocht Het klinkende bewijs hiervan is
heeft en veel over oorlog geschreven Mahlers Vijfde, waarvan het redelijk
heeft. Van Parys selecteerde met opzet is te veronderstellen dat ze onder
eerder theatrale teksten, die komen uit meer gebaseerd is op buitenmuzikale
Lohers toneelwerken Land ohne Worte ideeën, maar waarvan die specifieke
en War Zone. Ook in de tekst is er buitenmuzikale betekenis door
echter geen enkele verwijzing naar een Mahler met opzet onuitgesproken
concreet conflict. Opnieuw bewaakte gebleven is. Mahlers muziek is dus
Van Parys op die manier het universeel geenszins te herleiden tot een
karakter van A War Requiem. naturalistische schildering van de
waarneembare werkelijkheid – ook
al lijkt ze dat soms te zijn. Ze is
boven alles de verklanking van een
GUSTAV MAHLER “Weltanschauung” (wereldbeeld), van
Symfonie nr. 5 een “philosophische Lebensauffassung”
(filosofische levensopvatting). Of,
Gustav Mahler componeerde zijn Vijfde nog sterker gesteld: voor Mahler is
symfonie grotendeels in de zomers ‘muziek’ niet zozeer een middel om
van 1901 en 1902. Ze bekleedt een zich uit te drukken, zij is ‘de natuur’,
opmerkelijke plaats in het oeuvre van de ‘het leven’ en de ‘diepere waarheid’
Oostenrijkse componist. In tegenstelling zelf. Muziek ademt voor Mahler “het
tot de vier eerste symfonieën, die innerlijke wezen van de wereld uit, in
Mahler uitdrukkelijk koppelde aan een spraak die ons begripsvermogen
buitenmuzikale basisideeën, opteerde overstijgt”, zoals Schopenhauer het
hij in zijn Vijfde voor een werk zonder uitdrukte in zijn door Mahler zeer
expliciete referenties aan een specifieke bewonderde muziekfilosofie.
4 5THEMA: REQUIEM
in zowat heel Europa en het principe en bepaalde wanneer het koor en
HET REQUIEM DOOR DE EEUWEN HEEN van de solozanger met begeleiding, de solisten zongen. Die vrije, lichtjes
afgekeken van de opera, verspreidde theatrale opbouw kwam nog meer tot
Dit seizoen zet BOZAR het requiem in intrede heeft gedaan in het repertoire zich en beïnvloedde het volledige uiting in het nobele en majestueuze
de schijnwerpers. Sinds de vijftiende van de polyfone missen, maar een gezongen repertoire. Requiem a 15 van Heinrich Ignaz Franz
eeuw heeft het requiem – ook missa van de redenen is ongetwijfeld dat de In tal van requiems begonnen de Biber, dat hij in 1687 componeerde voor
pro defunctis genoemd – componisten expressieve aard van contrapuntische instrumenten een bepalende rol te de uitvaart van kardinaal Gandolf.
aangezet tot enkele van de mooiste composities niet paste bij de vervullen. Algemeen kunnen we stellen In de klassieke periode veranderde
werken uit de muziekgeschiedenis. ingetogenheid die men verondersteld dat het requiem geleidelijk aan de er nauwelijks iets aan de manier
De dramatische reikwijdte en de werd bij dat soort omstandigheid te structuur van de opera overnam en aria’s waarop het requiem werd aangepakt,
uitzonderlijke verscheidenheid aan betonen. en koordelen met elkaar afwisselde. maar toch werden enkele elementen
teksten hebben bijzonder intense Sommige requiems zijn onvervalste Het requiem kreeg later ook van de esthetiek van vroeger aan de
muziekstukken opgeleverd. De meesterwerken. Ze werden geschreven een sociale functie. Het Requiem toenmalige smaak aangepast. Zo zien
requiems van Mozart en Verdi zijn naar aanleiding van de dood van van Jean Gilles werd een van de we dat het meer als een oratorium
daar ongetwijfeld de beroemdste koningen (Pierre de la Rue verzorgde het bekendste werken uit het repertoire werd opgevat, een combinatie van
voorbeelden van. Die twee weergaloze requiem voor Filips de Schone) en zelfs van het Concert Spirituel, een koor, solisten en orkesten. Het thema
werken komen aan bod, maar ook het componisten, bijvoorbeeld het Requiem belangrijke muzikale instelling in het van dood en verrijzenis heeft Händel
Requiem van Heinrich Biber en andere van Richafort, gecomponeerd voor de Parijs van de achttiende eeuw, en trouwens flink geïnspireerd voor
opmerkelijke composities die een overleden Josquin des Prez. We moeten werd vele keren uitgevoerd tijdens zijn oratorium La Resurrezione. De
duidelijke band hebben met het thema hier ook de weinig bekende Missa pro de uitvaartplechtigheid van tal van dramatische kracht ervan belichaamt
leven en dood. defunctis van de Fransman Eustache du belangrijke personen, zoals Rameau en de evolutie van het klassieke requiem.
Caurroy vermelden. Die werd gezongen Lodewijk XV. Zo komen we automatisch ook bij
op de begrafenis van Hendrik IV en het beroemde Requiem van Mozart
Al vanaf het prille begin van de ars vervolgens ook op die van Lodewijk XIII. en de mythe errond, al moeten we
nova werden er van gewone missen Daarna zou die mis in Frankrijk tot 1725 Van barok tot klassiek benadrukken dat dat werk een centrale
polyfone bewerkingen gemaakt. Tijdens bij elke koninklijke begrafenis gezongen rol vervult in de geschiedenis van het
de renaissance namen die in Frankrijk worden, dus tot 135 jaar nadat ze Voor we het chronologische requiem, want wat betreft expressiviteit
en Vlaanderen een hoge vlucht, maar gecomponeerd was! verloop voortzetten eerst even een en emotionele kracht is zijn requiem
vreemd genoeg waagden componisten tussendoortje over de begrafeniscultuur immers de maatstaf voor het genre.
zich pas heel laat aan de dodenmis, het bij de protestanten en hun muzikale En we vermelden ook het Requiem
requiem (de naam is ontleend aan de Tussen kerk en opera traditie. De katholieke dodenmis is van Michael Haydn, een belangrijke
eerste woorden van het eerste gezang doorgaans groots, maar de protestantse inspiratiebron voor de grootmeester
van die dienst). Op het einde van de zestiende eeuw begrafenisdienst is meestal heel sober. uit Salzburg.
Het allereerste requiem werd en in het begin van de zeventiende Bij de protestanten richt de ceremonie
waarschijnlijk geschreven door eeuw onderging de requiemmis tal van zich vooral tot de levenden, zij die hier
Guillaume Dufay, maar dat is verloren veranderingen die typisch waren voor achterblijven, de protestantse dienst Een muzikale schildering van
gegaan. Het oudste bekende requiem dat kantelmoment in de geschiedenis, wil vooral die personen troosten. Dat de menselijke ziel
dat bewaard is gebleven, werd rond maar die veranderingen hadden geen is een mogelijke verklaring voor de
1470 gecomponeerd en is van de hand invloed op het aantal dodenmissen dat soberheid van de Duitse requiems en Op het einde van de klassieke periode
van Johannes Ockeghem. Kort erna in de volgende decennia geschreven de verschillen qua tekstuele structuur in Wenen ging er meer aandacht dan
volgden Antoine de Févin, Antoine werd. De polyfone muziekstijl van en inhoud. Een voorbeeld daarvan ooit tevoren naar het requiem. Het is
Brumel en Pierre de la Rue. Het is Palestrina, duidelijk gebaseerd op de zijn de Musikalische Exequien van duidelijk dat na Beethoven, die met zijn
moeilijk om met zekerheid te zeggen contrapuntische stijl van de Franse en de de lutheraan Heinrich Schütz, waarbij Negende Symfonie bewees dat profane
waarom het requiem pas zo laat zijn Vlaamse componisten, kreeg navolging de opdrachtgever de teksten koos muziek de hoogste verlangens van
6 7de menselijke ziel kon verklanken, het Het requiem kan dus het menselijk Requiem universalis Met Requiem für einen jungen
genre bleef bestaan maar wel nieuwe bestaan schetsen, zijn tragiek maar ook Dichter (1969) schreef de Duitser Alois
wegen insloeg. Het requiem bleef de de schoonheid ervan. En daarom sloten We kunnen in dit korte bestek slechts Zimmermann een erg ongebruikelijk
belichaming van het meest universele ook componisten van wie geweten is een idee geven van de diversiteit van requiem, resoluut verankerd in
en meest aangrijpende onderwerp dat ze geen enkele band met religie de requiems in de twintigste eeuw. postmoderniteit. Zimmermann
dat er bestaat, maar combineerde hebben het genre in hun hart. Verdi, Natuurlijk blijft de conservatieve gebruikte de collagetechniek en plaatste
dat moeiteloos met de esthetische algemeen bekend als een openlijke stroming bestaan, onder andere met het de katholieke liturgie tegenover de
en filosofische principes van de 19de atheïst, schreef een van de belangrijkste prachtige Requiem van Maurice Duruflé, poëzie van Vladimir Majakovski, Konrad
eeuw. De band met de dood werd requiems uit de muziekgeschiedenis. volledig gebaseerd op gregoriaanse Bayer en Sergej Jesenin, drie schrijvers
gerelateerd aan alle aspecten van het Hij componeerde zijn Messa da requiem gezangen. Een opmerkelijk requiem is die zelfmoord hebben gepleegd. Er
menselijk leven en bestempelde dat ter ere van Alessandro Manzoni, een dat van György Ligeti. Die koesterde zijn ook stemopnames in verwerkt
als negatief. Het requiem paste vanaf dichter en patriot die stierf tijdens het een enorme bewondering voor van beroemde personen zoals paus
dan de fundamentele dialectiek van Risorgimento, de periode die tot de Johannes Ockeghem, de grootmeester Johannes XXIII, de filosoof Ludwig
de romantiek toe, waarbij de meest eenmaking van Italië leidde. Het stuk uit de renaissance, en inspireerde Wittgenstein, de schrijver Albert Camus
intieme subjectiviteit uitdrukking overstijgt het liturgische keurslijf en zich eveneens op het verleden voor en zelfs Adolf Hitler, en het bevat citaten
geeft aan de universaliteit van de gooit het van zich af. Verdi’s requiem zijn Requiem (1962), maar dat werd uit muziekstukken, onder andere uit La
menselijke gemeenschap. is duidelijk een subjectief werk. Dat is uiteindelijk een uiterst modern werk. création du monde van Milhlaud, Tristan
Het genre werd dus persoonlijker ongetwijfeld ook de reden waarom het De Hongaarse componist past er de und Isolde en de hit Hey Jude van
en hanteerde ook de aanzienlijk alle kenmerken van een sacrale opera techniek van de micropolyfonie in The Beatles.
uitgebreidere expressiemiddelen uit vertoont, met orkest, dubbelkoor en toe, als een verlengde en een nieuwe
de symfonische muziek en de opera, solisten die het verhaal van de dood interpretatie van het oude contrapunt, Charles-Henry Boland
zodat requiems zowel bombastisch als schetsen. Na de première schreef en dat resulteert in verontrustende, heel
intiem konden zijn. Soms namen ze het Hans von Bülow een scherpe recensie: expressieve muziek.
zelfs op voor de politieke geschiedenis ‘Een opera in een kerkelijk jasje’. De Ook bij andere componisten zien
van een land. De Grande Messe des luisteraar wordt overstelpt met de we dat het requiem zich buiten de
morts van Hector Berlioz is een mooi heftigste contrasten. religieuze sfeer ontwikkelt en zo een
voorbeeld van de nieuwe wind die De Messe de requiem van Gabriel universele artistieke vorm wordt die
tijdens de romantiek door het requiem Fauré, die zich eveneens als atheïst zich tot de volledige mensheid richt.
waaide. Dit werk werd gecomponeerd had geuit, is een aangrijpende In War Requiem, gecomponeerd in
ter nagedachtenis aan de soldaten contrapuntische compositie met 1962, combineert Benjamin Britten de
die tijdens de revolutie van juli 1830 beklemmende klanken, maar de zeven tekst van de rooms-katholieke liturgie
gesneuveld waren. Voor zijn Requiem delen zijn vervuld met een hemels licht met gedichten van Wilfred Owen, een
liet Berlioz alle remmen los, voor de en sereniteit. We willen niet te diep homoseksuele schrijver die tijdens de
uitvoering had hij in totaal ongeveer ingaan op het persoonlijke karakter Eerste Wereldoorlog in de loopgraven
450 muzikanten nodig. Alfred de Vigny van dit meesterwerk, waarin Fauré zijn is gestorven. Op de première speelden
omschreef het stuk als ‘mooi en bizar, visie op de dood geeft, maar Fauré muzikanten van alle mogelijke
woest, verkrampend en schrijnend’ vertrouwde musicoloog Louis Aguettant nationaliteiten mee en Brittens requiem
en de muziek legt inderdaad soms toe dat hij de dood zag ‘als een is een oproep tegen militarisme en
gruwelijke klemtonen. Die bijna mystieke verlossing, het verlangen naar het geluk voor verzoening en toenadering – een
dramatisering van de mis leidt ook tot in het hiernamaals, en niet zozeer als aansporing die ook terugkeert in A War
enkele sublieme bewegingen, zoals het een pijnlijke overgang’. Requiem van Annelies van Parys, haar Ontdek de concerten die met een
Sanctus, het hemelse en hallucinante nieuwe compositie die dit seizoen in requiem aan deslag gaan op p. 44 van
voorlaatste deel van de mis. BOZAR wordt voorgesteld. dit programma.
8 9CLÉ D’ÉCOUTE
ANNELIES VAN PARYS de structurer mon matériau musical. Dans le même esprit, la compositrice GUSTAV MAHLER
A War Requiem Je fais notamment aussi appel aux élargit le cadre de référence (de la Symphonie n° 5
sons multiphoniques (une technique commémoration) de la Première Guerre
La compositrice brugeoise Annelies consistant à jouer plusieurs notes mondiale, principale source d’inspiration Mahler composa l’essentiel de la
Van Parys a étudié le piano et la simultanément sur un seul instrument, de l’œuvre : « L’accent est mis sur la Cinquième symphonie au cours des
composition au conservatoire de Gand, ndlr.) – que je confie au basson dans douleur provoquée par la guerre en étés 1901 et 1902. Cette pièce occupe
notamment avec Luc Brewaeys qui l’a A War Requiem. général. En fait, en ayant pour thème une place importante dans l’œuvre du
initiée à la musique spectrale. Ensuite, Dans l’inconscient collectif, le titre la Première Guerre mondiale, l’œuvre compositeur autrichien. Contrairement
elle s’est approprié d’autres genres A War Requiem fait inévitablement se dote d’une plus grande signification, aux quatre premières symphonies
musicaux en participant aux master écho à l’œuvre homonyme de Benjamin car à l’époque l’on considérait cette dont l’inspiration provenait d’idées
classes de Jonathan Harvey, Thierry Britten. Pourtant, mis à part son sujet, guerre comme “celle qui devait mettre extramusicales, Malher choisit pour
Demey, Luca Francesconi ou encore l’œuvre de Van Parys ne partage que fin à toutes les guerres”. Cependant, sa Cinquième de ne pas nourrir sa
Judith Weir. peu de points communs avec celle du depuis lors, le monde a connu des composition de quelque contenu
Au fil des années, Van Parys est célèbre compositeur anglais. conflits en série… C’est pourquoi l’œuvre programmatique. Ce basculement vers
devenue l’une des valeurs sûres de la Le lien avec le genre du requiem épouse une forme cyclique : le matériau une abstraction du langage musical
scène contemporaine, tant en Belgique est tout aussi fragile. Au départ, A War musical du début de l’œuvre est repris est à prendre en considération si l’on
qu’à l’étranger. Ses œuvres, qui vont de Requiem était supposé suivre le à la fin. Ce procédé permet d’exprimer désire interpréter l’œuvre symphonique
la musique de chambre à la symphonie modèle strict de la messe des morts ; l’idée selon laquelle l’histoire se répète du compositeur. Le débat entourant la
en passant par le théâtre musical, sont finalement, il n’en reste plus qu’une toujours, avec toutefois certaines musique de Mahler, cherchant à savoir
interprétées par des ensembles tels que référence au Dies irae. Van Parys variations. A War Requiem n’est pas si celle-ci doit être vue comme abstraite
le Collegium Vocale Gent, l’orchestre précise : « Tout à la fin de l’œuvre, il empreinte d’un grand optimisme… » et transcendante – donc sublime – ou
baroque B’Rock, les Neue Vocalsolisten reste encore un Requiescat in pace, Van Parys a constitué le livret à plutôt comme une description d’une
Stuttgart et le Brussels Philharmonic. En mais sans paroles. La structure de la partir de textes de l’écrivaine allemande réalité concrète – et, par conséquent,
octobre dernier, son opéra de chambre messe des morts ne se retrouve donc Dea Loher, une autrice qui, au cours de moindre valeur, – fait écho à la
USHER a été créé au Staatsoper Unter pas dans A War Requiem. » En termes de ses nombreux voyages dans des polémique nourrie en grande partie
den Linden à Berlin. L’année prochaine, d’intention, l’œuvre se rapproche sans territoires en conflit, a abondamment par le fameux critique du XIXe siècle,
c’est le Koninklijk Concertgebouworkest doute davantage de l’oratorio : « L’œuvre écrit sur la guerre. La compositrice Eduard Hanslick. Cette comparaison
Amsterdam qui fera découvrir au public est constituée d’une série de pièces a volontairement sélectionné des pour le moins violente n’aide en rien à
une nouvelle œuvre pour orchestre de reliées les unes aux autres par une textes issus de pièces de théâtre, en l’interprétation de cette musique. La
la compositrice. narration libre. Les différents types de l’occurrence Land ohne Worte et War valeur de la musique et ce que celle-ci
voix présents servent moins à évoquer Zone de Loher. Constamment maintenu exprime sont définis par la qualité de
La musique spectrale est un genre les personnages d’une histoire qu’à à un niveau général, le livret ne réfère à l’écriture musicale.
qui place les harmoniques (éléments symboliser un aspect spécifique de la aucun conflit spécifique, favorisant ainsi La Cinquième symphonie en est
qui définissent le timbre et la couleur guerre. Ainsi, la voix féminine représente la dimension universelle de l’œuvre. une preuve cinglante. Il serait en
du son) au cœur de la démarche la douleur et le chœur l’élément militaire, effet acceptable de présumer qu’elle
de composition. Les spectralistes le mode de pensée d’un groupe. » A War trouve son origine dans des idées
s’intéressent donc plus aux sonorités Requiem ne constituant pas un requiem extramusicales mais, si tel est le cas,
qu’à des notes, motifs ou thèmes au sens strict du terme, il dépasse la signification extramusicale attribuée
concrets. Si A War Requiem contient donc les limites du genre. « Je voulais spécifiquement par Mahler demeure
des éléments de musique spectrale, absolument éviter de rester bloquée inconnue. La musique du compositeur
Van Parys cherche cependant à dans l’univers catholique. Les thèmes autrichien n’est donc nullement à
nuancer cet aspect : « Ces dernières de la guerre et de la mort ne sont pas considérer comme une peinture
années, la musique spectrale n’a plus l’apanage du domaine religieux. Il me naturaliste d’une réalité sensible – bien
constitué un élément majeur de mon semblait important de doter l’œuvre qu’elle puisse le sembler par moment.
œuvre. Aujourd’hui, il ne s’agit plus que d’une portée universelle », explique Elle constitue avant tout la résonnance
de l’un des éléments qui me permet Van Parys. d’une « image du monde »,
10 11THÈME : REQUIEM
d’une « conception philosophique décidée. Peut-être est-ce une référence
de la vie. » On pourrait également aux orchestres militaires qui ont LE REQUIEM À TRAVERS LES ÂGES
avancer en des termes plus marquants fortement impressionné Mahler durant
que, pour Mahler, la musique n’est son enfance. Au fil de sa saison musicale, BOZAR être observée en pareille circonstance
pas tant un moyen d’expression, que Le deuxième mouvement, une met à l’honneur le requiem. Dès le ne convenait pas à la texture expressive
la nature, voire la vie elle-même ; elle page plutôt émouvante, fut qualifié par XVe siècle, le requiem – ou missa pro du contrepoint.
représenterait, selon lui, « l’essence quelques critiques de « symbole de lutte defunctis – a inspiré aux compositeurs De véritables chefs-d’œuvre
profonde du monde, dans une langue ». Mahler lui-même n’était pas un adepte certaines des plus belles pages de résident parmi ces requiem, certains
qui dépasse notre entendement, » ainsi des notes explicatives sur sa musique et l’histoire de la musique. Sa portée accompagnant la mort des monarques
que Schopenhauer l’exprimait dans ses ne donnait pas aucune explication sur dramatique et l’exceptionnelle diversité (Philippe le Beau dans le cas de Pierre
écrits philosophiques sur la musique, ses intentions. de ses caractères lui ont valu des de la Rue) voire même de compositeurs,
particulièrement appréciés de Mahler. Le Scherzo a un rythme de danse mises en musique pleines d’intensité, tel le Requiem de Richafort composé
Mahler composa sa Cinquième (parodie de la musique de danse dont les requiem de Mozart et Verdi pour la mort de Josquin des Prez. On
symphonie pendant une période typiquement viennoise avec son constituent sans doute les plus doit ici évoquer la peu connue Missa
heureuse de sa vie. L’œuvre respire le caractère naturel) et il est l’un des rares célèbres illustrations. Ces œuvres pro defunctis du français Eustache
bonheur malgré la tonalité de do dièse moments dans l’œuvre de Mahler que exceptionnelles sont à l’affiche, aux du Caurroy, qui fut chantée pour les
mineur surnommée de « tragique ». Il l’on peut qualifier de bucolique. côtés du Requiem de Heinrich Biber et funérailles d’Henri IV, puis de Louis XIII.
s’agit d’un hymne à la vie. Dès le début L’Adagietto est imprégné d’un d’autres pièces marquantes intimement Elle demeura même la messe des morts
de la symphonie, la marche funèbre est lyrisme aigre-doux et traversé de liées aux thèmes de la vie et de la mort des rois de France jusqu’en 1725, soit 135
loin d’être morbide. Cette impression mélodies magnifiques, le tout dans une telle La Resurezzione de Händel. ans après sa composition !
se maintiendra tout au long de la ambiance calme et méditative.
première partie, grâce au rythme et à La brillante succession dans le Finale
l’orchestration éblouissante, qui mènent de thèmes populaires trouve son origine Alors même que les arrangements Entre église et opéra
le mouvement vers une conclusion dans les souvenirs d’enfance de Mahler. polyphoniques de l’ordinaire de la messe
existent depuis les premières heures de Au tournant du XVIe et du XVIIe siècles,
l’Ars Nova et foisonnent au cours de la la messe de requiem va subir de nom-
Renaissance franco-flamande, il est très breuses évolutions caractéristiques
curieux de constater que la messe des de cette époque charnière, mais ces
morts ou le Requiem (tirant son nom changements n’affectent pas l’ensemble
de l’incipit du premier chant de l’office) des messes des morts qui verront le jour
apparaît très tardivement sous la plume au cours des décennies suivantes. Ainsi,
des compositeurs. l’écriture polyphonique palestrinienne,
Si la vraisemblable toute première directement ancrée dans le style contra-
réalisation du genre que l’on doit à puntique des compositeurs franco-fla-
Guillaume Dufay nous est perdue, mands, va perdurer un peu partout en
le requiem le plus ancien (composé Europe alors même que le modèle du
aux alentours de 1470) que nous chanteur soliste accompagné, calqué
légua l’histoire fut celui de Johannes sur le modèle de l’opéra, se répand et
Ockeghem, suivi de près par Antoine irrigue tout le répertoire vocal.
de Févin, Antoine Brumel et Pierre de Les instruments deviennent des
la Rue. Il est difficile d’émettre des acteurs déterminants dans bien des
certitudes quant à cette entrée tardive requiem. De manière générale, le
du requiem dans le répertoire de la requiem épouse progressivement la
messe polyphonique, néanmoins on structure de l’opéra dans l’alternance
peut supposer que la sobriété qui devait des arias et les interventions du chœur.
12 13L’on assiste enfin à une confirmation que ce thème de la mort et de la étendus de la musique symphonique commentaire piquant : « un opéra en
de la fonction sociale du requiem. résurrection a pu inspirer Händel et opératique, inclinant tout à la fois robe d’ecclésiastique » affirma-t-il lors
Le Requiem de Jean Gilles deviendra dans l’écriture de son oratorio La vers le grandiloquent et la confidence. de la première. L’auditeur y traverse
l’une des œuvres emblématiques du Resurrezione, dont la force dramatique Il peut même parfois prendre cause un champ parsemé des contrastes les
Concert Spirituel, institution majeure de rencontre l’évolution du requiem pour l’histoire politique des nations. plus violents.
la vie musicale à Paris au XVIIIe siècle, classique. Nul besoin de s’attarder sur La Grande Messe des morts d’Hector Contrepoint saisissant à ces
et fut de nombreuses fois exécutées le célèbre Requiem de Mozart et sa Berlioz nous offre un bon exemple sonorités dantesques, la Messe de
lors de funérailles de personnages mythologie, même s’il faut souligner des nouvelles aspirations du requiem requiem de Gabriel Fauré, qui se
importants tels Rameau et Louis XV. la place centrale que cette œuvre romantique. L’œuvre fut composée disait également athée, répand une
occupe dans l’histoire du requiem, se pour la mémoire des soldats tombés lumière divine et sereine tout au long
donnant comme mesure du genre en lors de la Révolution de Juillet 1830. Il de ses sept parties. On ne saurait trop
De l’âge baroque au classicisme terme d’expressivité et de puissance est certain que Berlioz donna dans la insister sur le caractère pleinement
émotionnelle. Notons également le démesure pour son Requiem, puisque personnel de ce chef-d’œuvre, au
Avant de poursuivre plus avant dans Requiem de Michael Haydn, qui inspira l’effectif rassembla quelque 450 sein duquel Fauré délivre sa vision de
les siècles, un mot à propos du culte grandement le maître de Salzbourg. musiciens. Cette musique, qualifiée de la mort, « comme une délivrance »
funéraire dans la tradition protestante et « belle et bizarre, sauvage, convulsive confia-t-il au musicologue Louis
sa traduction musicale. Si la messe des et douloureuse » par Alfred de Vigny, Aguettant, « une aspiration au bonheur
morts catholique affiche des dimensions Une peinture musicale prend parfois les accents les plus de l’au-delà, plutôt que comme un
remarquables, les funérailles protes- de l’âme humaine terribles. Cette dramatisation quasi passage douloureux ».
tantes observent de manière générale mystique de la messe peut également
une forme de dénuement dans l’ex- Au crépuscule du classicisme viennois, revêtir les traits du sublime, tel le
pression. Une telle cérémonie s’adresse le requiem apparaît plus que jamais Sanctus, avant dernier mouvement de la Requiem universalis
avant tout aux vivants, à ceux qui comme le prisme de son temps. Il de- messe, céleste et halluciné.
demeurent ici-bas, pour leur prodiguer meure certain qu’après Beethoven, dont C’est parce que le requiem peut L’on ne peut décemment donner dans
une forme de consolation. Ceci pourrait la Neuvième Symphonie sut montrer dépeindre l’existence humaine, son ces lignes qu’une vague idée de la
expliquer la sobriété des « requiem » combien une musique profane pouvait tragique mais également sa beauté, qu’il diversité des requiem du XXe siècle.
allemands ainsi que la variété des struc- formuler les plus hautes aspirations de est adopté par des compositeurs qui ne On y trouve certes encore la persistance
tures et contenus textuels. Telles sont l’âme humaine, le genre se vit lui-même dissimulent nullement leur éloignement d’un courant conservateur, incarné
les Musikalische Exequien du luthérien habité de nouvelles dimensions. L’on de la religion. Verdi, dont l’athéisme était notamment par le superbe Requiem
Heinrich Schütz, dont le commanditaire observe ainsi le requiem, porteur du public et assumé, nous livre l’un des de Maurice Duruflé entièrement bâti
régla le choix des textes, les interven- sujet le plus universel et le plus saisis- requiem les plus importants de l’histoire sur le répertoire grégorien. Chose
tions des chœurs et des solistes. Cet sant qui soit, épouser sans difficulté les de la musique. Sa Messa da requiem fut remarquable : György Ligeti, qui vouait
agencement libre et quelque peu théâ- principes esthétiques et philosophiques composée en l’honneur d’Alessandro une profonde admiration au maître de
tral sera encore accentué dans le noble du long XIXe siècle. Le rapport à la mort Manzoni, poète et patriote mort durant la Renaissance Johannes Ockeghem,
et majestueux Requiem a 15 d’Heinrich semble maintenant entrer en résonance le Risorgimento qui scella l’unification tourne également son regard vers le
Ignaz Franz Biber composé en 1687 pour avec l’existence humaine toute entière de la nation italienne. L’œuvre dépasse passé pour composer son Requiem
les obsèques du cardinal Gandolf. et lui conférer sa valeur négative. Le largement voire même s’affranchit (1962), mais aboutit à quelque chose
Si la période classique n’apporte requiem souscrit dès lors à la dialectique de tout carcan liturgique, Verdi d’absolument moderne. Le compositeur
guère de modification significative fondamentale du romantisme, où la plus ayant fait de son requiem une œuvre hongrois y applique le principe de la
à la manière d’aborder le requiem, intime subjectivité en vient à expri- authentiquement subjective. Sans doute micropolyphonie comme un prolonge-
on voit cependant certains éléments mer l’universalité de la communauté pour cela a-t-il toutes les coutures d’un ment et un dépassement du contrepoint
de l’esthétique passée se confirmer, des hommes. véritable opéra sacré où l’orchestre, le ancien, produisant au final une musique
notamment une certaine conception Le genre se fait donc plus double chœur et les solistes exécutent hautement angoissante et expressive.
oratoriale mêlant chœur, solistes et personnel, tout en adoptant les moyens un tableau mettant en scène la mort. L’on observe également chez
orchestre. On observera d’ailleurs expressifs considérablement plus Hans von Bülow épingla l’œuvre d’un d’autres compositeurs une émancipation
14 15BIOGRAFIEËN · BIOGRAPHIES
du genre hors de la sphère religieuse, du collage, Zimmermann confronte Hugh Wolff, leiding · direction
devenant ainsi une forme artistique la liturgie catholique à la poésie de
universelle adressée à l’humanité Vladimir Mayakovsky, Konrad Bayer et NL Hugh Wolff is een van de beste George Crumb en Olivier Messiaen,
entière. Dans son War Requiem de Sergei Yeseni, trois écrivains ayant mis dirigenten van zijn generatie. Hij stond en orkestleiding bij Charles Bruck. De
1962, Benjamin Britten associe le texte fin à leurs jours. On y entend également op het podium met alle grote Noord- laatste tien jaar engageerde hij zich
la liturgie romaine aux poèmes de des enregistrements vocaux de per- Amerikaanse orkesten, meer bepaald ook in muzikale educatie en onderwijst
Wilfred Owen, écrivain homosexuel sonnalités telles que le pape Jean XXIII, van Chicago, New York, Boston, hij orkestleiding aan het New England
mort dans les tranchées de la Grande le philosophe Ludwig Wittgenstein, Philadelphia, Los Angeles, San Francisco, Conservatory van Boston. Wolff en
Guerre. Lors de la création qui l’écrivain Albert Camus ou même Adolf Toronto en Montréal. Wolff is vaak zijn echtgenote Judith Kogan hebben
convoquait d’ailleurs des musiciens de Hitler, ainsi que des citations d’œuvres te gast in Europa en wordt geregeld drie kinderen.
toute nationalité, Britten délivre ici une musicales comme La création du monde uitgenodigd om in Azië en Australië te
œuvre profondément antimilitariste, de Milhlaud, Tristan und Isolde ou le dirigeren. In september 2017 begon FR Hugh Wolff est l’un des plus grands
réconciliatrice et transgressive – une tube Hey Jude des Beatles. Wolff als muziekdirecteur van het chefs d’orchestre de sa génération.
voie qu’emprunte également Annelies Belgian National Orchestra. Van 1997 tot Il s’est produit avec tous les orchestres
van Parys dans son propre War Charles-Henry Boland 2006 was hij chefdirigent van het hr- majeurs d’Amérique du Nord, dont
Requiem, sa nouvelle composition, Sinfonieorchester van Frankfurt. Samen ceux de Chicago, New York, Boston,
présentée cette saison à BOZAR. toerden ze in Europa, China en Japan, Philadelphie, Los Angeles, San
Avec Requiem für einen jungen en namen ze deel aan de Salzburger Francisco, Toronto et Montréal. Wolff
Dichter (Requiem pour un jeune poète) Festspiele. Van 1998 tot 2000 was est fréquemment demandé en Europe
(1969), l’Allemand Alois Zimmermann Wolff chef-dirigent en vervolgens et est régulièrement invité à diriger en
donne au requiem une portée peu Découvrez la liste des concerts inscrits muziekdirecteur van The Saint Paul Asie et en Australie. Directeur musical
commune, résolument ancrée dans la dans le thème « Requiem » en page 44 Chamber Orchestra, waarmee hij talrijke du Belgian National Orchestra depuis
postmodernité. Usant de la technique de ce programme. opnames maakte en tournees ondernam septembre 2017, Wolff a été le chef
in de VS, Europa en het Verre Oosten. principal du hr-Sinfonieorchester de
Zijn interesse gaat van de uitvoering van Francfort de 1997 à 2006. Ensemble,
barokmuziek tot de première van nieuwe ils ont réalisé des tournées en Europe,
werken. Hij startte zijn professionele en Chine et au Japon, et se sont
carrière in 1979 als assistent-dirigent notamment produits au Festival de
van het National Symphony Orchestra, Salzbourg. De 1998 à 2000, Wolff a
dat toen onder de leiding stond van été le chef principal puis le directeur
Mstislav Rostropovich. De discografie musical du Saint Paul Chamber
van Wolff telt meer dan vijftig opnames, Orchestra, avec lequel il a beaucoup
waaronder de integrale symfonieën van enregistré et fait des tournées aux
Beethoven en samenwerkingen met États-Unis, en Europe et en Extrême-
Rostropovich, Yo-Yo Ma, Joshua Bell, Orient. Ses centres d’intérêts s’étendant
Hilary Hahn en jazzgitarist John Scofield. de la pratique baroque à la création
Hij werd driemaal genomineerd voor de nouvelles œuvres, il a commencé
een Grammy Award en won de Cannes sa carrière professionnelle comme
Classical Award in 2001. Wolff werd in chef associé du National Symphony
Parijs geboren uit Amerikaanse ouders Orchestra, alors placé sous la direction
en bracht zijn jeugd door in Londen en de Mstislav Rostropovitch. Wolff
Washington. Hij behaalde een diploma dispose d’une discographie de plus de
aan Harvard College en studeerde 50 enregistrements, dont l’intégrale
piano bij Leon Fleisher, compositie bij des symphonies de Beethoven et des
16 1718
Hugh Wolff © Caroline Talbot
19
Thomas E. Bauer © Marco Borggreve Sophie Karthäuser © Josep Molina - Harmonia Mundicollaborations avec Rostropovitch, George Crumb et Olivier Messiaen, et Thomas E. Bauer, bariton · baryton
Yo-Yo Ma, Joshua Bell, Hilary Hahn et le la direction d’orchestre avec Charles
guitariste de jazz John Scofield. Nominé Bruck. Ces 10 dernières années, NL De Duitse bariton Thomas E. Bauer FR Le baryton allemand Thomas E. Bauer
à trois reprises aux Grammy Awards, il s’est pleinement engagé dans ontving zijn vroegste muzikale débute son apprentissage musical au
Wolff a remporté le Cannes Classical l’éducation musicale, enseignant la opleiding als lid van de Regensburg sein du chœur d’enfants Regensburger
Award 2001. Né à Paris de parents direction d’orchestre au New England Domspatzen (kathedraalkoor) en Domspatzen. Il étudie ensuite le chant à
américains, il a passé ses jeunes années Conservatory of Music de Boston. Hugh studeerde vervolgens zang aan de la Hochschule für Musik und Theater de
à Londres et Washington. Diplômé du Wolff et son épouse, Judith Kogan, ont Hochschule für Musik und Theater Munich. Aujourd’hui, il est un chanteur
Harvard College, Wolff a étudié le piano trois enfants. München. Hij is internationaal een très prisé sur la scène internationale. Il a
avec Leon Fleisher, la composition avec veelgevraagde concertzanger. Zo zong ainsi pris part à la création mondiale de
hij de wereldpremière van het oratorium l’oratorio Arche de Jörg Widmann lors
Arche van Jörg Widmann tijdens de de l’inauguration de l’Elbphilharmonie à
inhuldiging van de Elbphilharmonie in Hambourg. Les projets qui l’attendent
Sophie Karthäuser, sopraan · soprano Hamburg. Zijn projecten in het seizoen au cours de la saison 2018-2019
2018-2019 omvatten onder meer comprennent la Passion selon saint Jean
Bachs Johannespassie met het Berliner de Bach, avec le Berliner Tonkünstler-
NL Sophie Karthäuser werd in 1974 FR Née à Malmedy en 1974, Sophie Tonkünstler-Orchester onder leiding Orchester sous la direction d’Andreas
geboren in Malmedy en studeerde aan Karthäuser fait ses études au van Andreas Spering, een tournee Spering, une tournée avec Anima
het conservatorium van Luik, waarna Conservatoire de Liège et se perfec- met Anima Eterna Brugge en Mahlers Eterna Brugge et les Lieder eines
ze haar opleiding aan de Londense tionne à la Guildhall School de Londres. Lieder eines fahrenden Gesellen met fahrenden Gesellen de Mahler avec le
Guildhall School voortzette. Ze wordt Reconnue comme l’une des meilleures het Auckland Philharmonic Orchestra Auckland Philharmonic Orchestra sous
beschouwd als een van de beste interprètes d’héroïnes mozartiennes, onder leiding van Giordano Bellincampi. la baguette de Giordano Bellincampi.
vertolksters van Mozartiaanse heldinnen elle chante un vaste répertoire et Als liedzanger treedt Bauer geregeld En tant qu’interprète de lieder, il se
en kan putten uit een breed repertoire. se produit avec des ensembles op met pianofortespecialist Jos van produit régulièrement avec Jos van
Karthäuser treedt op met prestigieuze prestigieux tels que l’Academy of Immerseel en met Kit Armstrong. Immerseel, spécialiste du pianoforte,
ensembles, waaronder de Academy Ancient Music, Les Arts Florissants, Hij werkt ook nauw samen met de ainsi qu’avec Kit Armstrong. Il travaille
of Ancient Music, Les Arts Florissants, le Freiburger Barockorchester ou le beroemde Poolse componist Krzysztof en étroite collaboration avec le célèbre
het Freiburger Barockorchester en het Gewandhausorchester de Leipzig sous Penderecki. Zijn uitgebreide discografie compositeur polonais Krzysztof
Gewandhausorchester van Leipzig, la direction de grands chefs tels que werd met een aantal prestigieuze prijzen Penderecki. Sa vaste discographie est
onder leiding van grote namen als William Christie, René Jacobs, John Eliot bekroond. Sinds september 2016 is souvent primée. Depuis septembre
William Christie, René Jacobs, John Eliot Gardiner, Marc Minkowski, Kurt Masur et Thomas E. Bauer artistiek directeur van 2016, Thomas E. Bauer est le directeur
Gardiner, Marc Minkowski, Kurt Masur Kent Nagano. Cette saison, elle incarne het festival Europäische Wochen in het artistique du festival Europäische
en Kent Nagano. Dit seizoen vertolkte Pamina dans La Flûte enchantée de Duitse Passau. Wochen à Passau en Allemagne.
ze reeds Pamina in De Toverfluit van Mozart à la Monnaie, dans une produc-
Mozart, in een productie van Romeo tion signée Romeo Castellucci. Ensuite,
Castellucci bij de Munt. Verder staan er elle se produira en concert aux côtés
onder meer concerten met het Swedish du Swedish Radio Symphony Orchestra
Radio Symphony Orchestra en Daniel dirigé par Daniel Harding ainsi qu’avec
Harding op stapel, en met barokorkest l’orchestre baroque B’Rock, sous la di-
B’Rock onder leiding van René Jacobs. rection de René Jacobs. Disposant d’une
Haar opnames vielen al meermaals in discographie fréquemment primée,
de prijzen. Karthäusers meeste recente elle a récemment sorti Kennst du das
album is Kennst du das Land (harmonia Land (harmonia mundi, 2016), consa-
mundi, 2016), gewijd aan liederen van cré aux lieder de Hugo Wolf, qu’elle a
Hugo Wolf, dat ze samen opnam met enregistrés en compagnie du pianiste
pianist Eugene Asti. Eugene Asti.
20 21concertmeester · cello · violoncelle fagot · basson
Konzertmeister Olsi Leka** Bob Permentier*
Solenne Païdassi Posquin Didier Bert Helsen*
Tine Muylle* Filip Neyens*
eerste viool · premier violon Verhaege Bart
Sophie Causanschi** Lesya Demkovych hoorn · cor
Isabelle Chardon* Philippe Lefin Ivo Hadermann**
Sarah Guiguet* Uros Nastic Anthony Devriendt*
© DR · GR
Maria Elena Boila Harm Van Rheeden Jan Van Duffel*
Nicolas de Harven Taras Zanchak Katrien Vintioen*
Françoise Gilliquet Mareels Frederika Bernard Wasnaire*
Philip Handschoewerker Degelaen Quinten
Akika Hayakawa contrabas · contrebasse Laureyssen Dries
Ariane Plumerel Robertino Mihai** Dehertefelt Tinne
Rodriguez José Svetoslav Dimitriev*
Roy Marie Ange Sergej Gorlenko* trompet · trompette
Serge Stons Ludo Joly* Leo Wouters**
Dirk Van de Moortel Dan Ishimoto Ward Opsteyn*
Metlini Amèle Miguel Meulders Davy Taccogna*
Belgian National Orchestra Roeland Juliette Gergana Terziyska Collado Esti
NL Het Belgian National Orchestra, tot FR Fondé en 1936, le Belgian National
tweede viool · second violon fluit · flûte trombone
voor kort bekend als het Nationaal Orchestra, anciennement connu sous le Ferret Challain Baudoin Giaux** Bruno De Busschere*
Orkest van België, werd opgericht in nom d’Orchestre National de Belgique, Nathalie Lefin* Denis-Pierre Gustin* Guido Liveyns*
Marie-Daniëlle Turner* Laurence Dubar* (& piccolo) Mattheeuwse Wim
1936. Het orkest is de geprivilegieerde est en résidence permanente à BOZAR.
Liagre Isabelle Jérémie Fevre* (& piccolo) Vanmedegael Tim
partner van BOZAR. Van 2012 tot 2017 De 2012 à 2017, l’orchestre était placé
Sophie Demoulin Tri Primudia Arno
stond het onder de muzikale leiding sous la direction musicale d’Andrey
Isabelle Deschamps hobo · hautbois
van Andrey Boreyko, die vorig seizoen Boreyko. Depuis septembre 2017, le chef Hartwich D’haene Dimitri Baeteman** tuba
opgevolgd werd door de Amerikaanse d’orchestre américain Hugh Wolff est aux Pierre Hanquin Arnaud Guittet* Jozef Matthessen*
dirigent Hugh Wolff. Het Belgian commandes de l’orchestre. Le Belgian Anouk Lapaire Bram Nolf*
National Orchestra treedt op met National Orchestra se produit aux côtés Gabriella Paraszka harp · harpe
solisten van wereldformaat als Vadim de solistes renommés tels que Vadim Jacqueline Preys klarinet · clarinette Annie Lavoisier**
Repin, Gidon Kremer, Boris Berezovsky Repin, Gidon Kremer, Boris Berezovsky Ana Spanu Jean-Michel Charlier**
en Rolando Villazón, alsook met jong ou Rolando Villazón, mais aussi avec de Massimo Ricci* (& esklarinet · slagwerk · percussion
talent. Verder investeert het Belgian jeunes talents. Il s’intéresse également à la altviool · alto petite clarinette) Guy Delbrouck**
National Orchestra in de toekomstige jeune génération d’auditeurs et ne recule Vladimir Babesko** Julien Bénéteau* (& Katia Godart*
generatie luisteraars en deinst het niet pas devant des projets novateurs tels que Mihoko Kusama* basklarinet · clarinette basse) Nico Schoeters
terug voor vernieuwende projecten, sa collaboration avec l’artiste pop-rock Dmitri Ryabinin* Maes Koen
zoals met pop-rock-artiest Ozark Henry. Ozark Henry. Cette saison, l’orchestre se Marc Sabbah* Ros Arthur
Dit seizoen treedt het orkest op met produit aux côtés de solistes tels que Vilde Sophie Destivelle
solisten als Vilde Frang, Kit Armstrong, Frang, Kit Armstrong, Mischa Maisky, Katelijne Onsia
Mischa Maisky, Nelson Freire en Nelson Freire et Elisabeth Kulman. Sa Peter Pieters
Elisabeth Kulman. Tot de bekroonde discographie, parue essentiellement sur Marinella Serban * solist · soliste
discografie, voornamelijk op het label le label Fuga Libera, jouit d’une reconnais- Silvia Tentori Montalto ** lessenaaraanvoerder · chef de pupitre
Fuga Libera, behoren o.m. zes opnames sance internationale et comprend, entre Edouard Thise
bezetting · formation: Binnen elke strijkersgroep wisselen de musici
onder leiding van voormalig chef- autres, six enregistrements réalisés sous la Jacops Jan regelmatig van plaats. · Au sein des pupitres des instruments à cordes,
dirigent Walter Weller. direction de son ancien chef Walter Weller. Mun Song-A les musiciens changent de place régulièrement.
22 23Vous pouvez aussi lire
