RICERCAR CONSORT BIBER: REQUIEM 12 DEC. '18 - GROTE ZAAL HENRY LE BŒUF GRANDE SALLE HENRY LE BŒUF - BOZAR
←
→
Transcription du contenu de la page
Si votre navigateur ne rend pas la page correctement, lisez s'il vous plaît le contenu de la page ci-dessous
CENTRE FOR FINE ARTS
BRUSSELS
RICERCAR
CONSORT
BIBER: REQUIEM
MUSIC
12 DEC. ’18
GROTE ZAAL HENRY LE BŒUF ·
GRANDE SALLE HENRY LE BŒUF
PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
BRUSSEL
PALAIS DES BEAUX-ARTS
BRUXELLESProgramma · Programme, p. 2
Toelichting, p. 3
Thema: Requiem, p. 6
Clé d’écoute, p. 10
Thème : Requiem, p. 13
Biografieën · Biographies, p. 17
Gezongen teksten · Textes chantés, p. 24
1TOELICHTING
De Habsburgse keizers waren muziekminnend en hielden er aan hun hof een
RICERCAR CONSORT rijk cultureel leven op na. Dit was vooral het geval vanaf 1619, toen Ferdinand II
zijn hofhouding verhuisde van Graz naar Wenen, dat een muzikaal centrum met
PHILIPPE PIERLOT, leiding · direction Europese faam werd. Zo nodigde hij Italiaanse componisten, instrumentalisten
en zangers uit om zich in Wenen te voegen bij de befaamde ‘Hofkapelle’. Twee
HANNA BAYODI-HIRT & KRISTIN MULDERS, sopraan · soprano eeuwen lang beleefde muzikaal Wenen de overheersing van de Italiaanse stijl.
DAVID SAGASTUME, contratenor · contre-ténor De keizers componeerden soms ook zelf, zoals Leopold I (1640-1705), van wie
JEFFREY THOMPSON, tenor · ténor vanavond een werk wordt gespeeld en die in zekere zin in het hele programma
MATTHIAS VIEWEG, bas · basse als een rode draad aanwezig is. Met dit concert nodigen Philippe Pierlot en zijn
Ricercar Consort je uit om even te proeven van de rijke muzikale cultuur aan
het Habsburgse hof tussen grofweg 1630 en 1730.
ANTONIO BERTALI 1605-1669
Sonata à 6, “Tausend Gulden” ANTONIO BERTALI en emoties. De stukken voor groot
Sonata à 6, “Tausend Gulden” ensemble, met strijkers en trompetten,
LEOPOLD I HABSBURG 1640-1705 cornetto’s en trombones, weerklonken
Regina Coeli, viola da gambabegeleiding geschreven door Antonio Bertali · Antonio Bertali (1605-1669) werd in vooral tijdens de christelijke eredienst
accompagnement pour violes écrit par Antonio Bertali Verona geboren en genoot zijn muzikale of bij ceremoniële gelegenheden,
opleiding bij Stefano Bernardi, ‘maestro terwijl de kleinere werken als hofmuziek
HEINRICH IGNAZ FRANZ VON BIBER 1644-1704 di cappella’ van de kathedraal aldaar. In bedoeld waren. Tot deze laatste groep
Serenada à 5 1624 belandde Bertali aan het keizerlijke behoort de zesstemmige Sonate
—— Srenada – Adagio – Allamanda – Aria – Ciacona – Gavotte – Retirada hof in Wenen, waar hij in dienst trad als “Tausend Gulden” voor twee violen, drie
violist. Hij werkte er onder drie keizers: viola da gamba’s en basso continuo,
GIOVANNI FELICE SANCES CA. 1600 - 1679 Ferdinand II, Ferdinand III en op het waarvan het handschrift zich in de
Stabat Mater, viola da gambabegeleiding geschreven door Philippe Pierlot · einde van zijn leven Leopold I. universiteitsbibliotheek van de Zweedse
accompagnement pour violes écrit par Philippe Pierlot Al snel genoot Bertali een grote stad Uppsala bevindt.
reputatie als componist, niet in het minst
pauze · pause vanwege zijn Missa Ratisbonensis voor
de Rijksdag in Regensburg in 1636 en
HEINRICH IGNAZ FRANZ VON BIBER het Requiem pro Ferdinando II in 1637. LEOPOLD I HABSBURG
Requiem ex F con terza minore (na · après 1692) Ook als uitzonderlijke violist was Bertali Regina Coeli
—— Introitus: Requiem & Kyrie zowel in Wenen als daarbuiten bekend.
—— Sequentia: Dies Irae – Lacrymosa Toch duurde het tot 1649 alvorens hij De Habsburgse keizer Leopold I
—— Offertorium werd benoemd tot ‘Kapellmeister’ van (1640-1705) was van 1658 tot aan zijn
—— Sanctus & Benedictus het hof, waar hij Giovanni Valentini overlijden aan de macht. Onder zijn
—— Agnus Dei & Communio: Requiem opvolgde. bewind werd de ‘Hofkapelle’ verder
Aan het hof promootte en uitgebreid met Italiaanse musici als
21:30 componeerde Bertali in de eerste Antonio Draghi, Giovanni Bononcini en
einde van het concert · fin du concert plaats opera’s, maar hij schreef ook Francesco Conti. Meer nog, Leopold
sacrale werken (missen, psalmen, I wist ook talent van eigen bodem
motetten, antifonen, magnificats, aan te trekken, zoals Johann Heinrich
enz.) en feestelijke instrumentale Schmelzer, Johann Kaspar Kerll en
steun · soutien
muziek. De grote meerderheid van Johann Joseph Fux.
zijn instrumentale werken dragen de Leopold I had muziek gestudeerd
Gelieve uit respect voor de artiesten en de muziek de stilte te bewaren. Schakel je gsm of elektronisch titel ‘sonate’ en bieden de muzikant bij onder meer Antonio Bertali, die,
uurwerk uit en hoest niet onnodig. Het is verboden te fotograferen, te filmen en opnames te maken.
Pour les artistes et la musique, merci de respecter le silence. Veillez à éteindre téléphones portables, en de luisteraar een onuitputtelijke zoals we hebben gezien, actief was
montres électroniques et à réprimer les toux. Il est interdit de photographier, filmer et enregistrer. variëteit aan vormen, instrumentaties aan het Habsburgse hof. Leopold
2 3was niet alleen een talentvolle violist, is Sances vandaag bijna volledig in de De werken van Biber waren in is beklijvend, zoals bijvoorbeeld in het
fluitist en klavecinist, hij was ook een vergetelheid geraakt. heel Europa bekend, en reeds tijdens Agnus Dei. Maar na duisternis komt
verdienstelijke componist van opera’s, Sances’ Stabat Mater heeft als zijn leven verwierf hij een grote licht, en het requiem eindigt met
toneelmuziek, oratoria, gewijde werken, ondertitel Pianto della Madonna reputatie met zijn vioolsonates, die dezelfde hoopvolle bede waarmee het
instrumentale stukken en wereldlijke (Klaagzang van Maria) en werd in hij zelf op virtuoze wijze uitvoerde. Hij begonnen was: “Requiem aeternam
cantates. Stilistisch volgde hij de 1638 in Venetië gepubliceerd. De componeerde ook opera’s en muziek dona eis, Domine, et lux perpetua luceat
Venetiaanse traditie, die hij van Bertali zes delen vertonen een afwisseling voor diverse instrumentale ensembles, eis” (Schenk hun de eeuwige rust, Heer,
had geleerd. van recitatiefachtige en aria-achtige zoals de bekende Rozenkranssonates en en moge het altijddurende licht over hen
Leopold I componeerde in 1655 passages. Het hele stuk is gebaseerd de Passacaglia in g voor niet-begeleide schijnen).
de Maria-antifoon Regina Coeli, voor op een chromatisch dalende figuur, soloviool. In de Dom van Salzburg
contratenor solo en basso continuo. die in de baroktijd gebruikt werd als kon Biber rekenen op een uitgebreid Xavier Verbeke
Aan Bertali vroeg hij om het werk te verklanking van lamentatie en die ensemble van instrumentisten en
instrumenteren – vandaar de ondertitel Sances als een obstinate bas behandelt. koorzangers, voor wie hij regelmatig
“accompagnamento di viole del Antonio Terwijl deze begeleiding vrij sober is, sacrale muziek componeerde. Biber
Bertali” – een praktijk die toentertijd is de zangstem rijkelijk versierd. Ze is bezat een absolute beheersing van
gangbaar was. Structureel ligt dit Regina afwisselend declamatorisch, smekend het contrapunt, van koorschriftuur
Coeli in de lijn van de toenmalige en treurend, en moet de emotie op de en variatietechnieken. We denken
motetten en meerdelige sonates. De luisteraar overbrengen. hierbij aan zijn 54-stemmige Missa
korte verzen van de tekst worden Salisburgensis, geschreven voor
afgewisseld met instrumentale passages zeven afzonderlijke ensembles, die op
en alleluja’s. verschillende plaatsen in de dom waren
HEINRICH IGNAZ FRANZ opgesteld en net als bij Monteverdi in
VON BIBER de San Marco van Venetië een ruimtelijk
Requiem ex F con terza minore effect creëerden.
GIOVANNI FELICE SANCES Bibers Requiem in fa klein dateert
Stabat Mater Heinrich Biber, voluit Heinrich Ignaz van rond 1692 en is een van de meest
Franz von Biber (1644-1704), werd in indrukwekkende zettingen van de
Giovanni Felice Sances (ca. 1600- het Boheemse Wartenberg geboren, requiemmis uit de 17e eeuw. Het
1679) was een tijdgenoot en collega dat tot het Habsburgse Rijk behoorde. werk, waarvan het manuscript wordt
van Bertali. Hij werd in Rome geboren Wellicht studeerde hij in Wenen bij bewaard in de archieven van de Dom
en studeerde er aan het Collegio de violist en kapelmeester Johann van Salzburg, is geschreven voor vijf
Germanico. Na een twintigtal jaar Heinrich Schmelzer, maar dat staat solostemmen, een vijfstemmig koor,
werkzaam te zijn geweest in Bologna, niet vast. In 1670 trad hij in dienst van strijkers, trombones en basso continuo.
Venetië en Padua trok hij in 1636 naar de prins-aartsbisschop van Salzburg, Het Requiem in f getuigt van een
Wenen, waar hij veertig jaar lang, tot Maximilian Gandolph von Kuenburg. uitzonderlijke muzikale kwaliteit, ook al is
aan zijn dood, in dienst was van het Biber bracht het grootste deel van zijn de omvang ervan bescheidener dan het
keizerlijke hof. Hij begon als tenor van leven door aan het hof, waar hij zich Requiem in A dat Biber al op zijn actief
de keizerlijke ‘Hofkapelle’ van Ferdinand aansloot bij de rijke muziektraditie van had. Door de bijzonder expressieve
II. In 1649 werd hij door Ferdinand III de Salzburgse kapelmeesters. Hij begon behandeling van de tekst mag Biber
aangesteld als ‘Vizekapellmeister’ en als kamerdienaar om het uiteindelijk in terecht vergeleken worden met Claudio
werkte hij onder Antonio Bertali. Toen 1684 tot ‘Hofkapellmeister’ te schoppen, Monteverdi of Heinrich Schütz. Door de
deze in 1669 overleed, vroeg Leopold verantwoordelijk voor de muziek van voortdurende afwisseling van homofone
I Sances om hem als ‘Kapellmeister’ zowel het hof als de dom. In 1690 en polyfone passages en solistische
op te volgen. Ondanks zijn meer dan werd hij door keizer Leopold I tot de tussenkomsten creëert hij een veelheid
verdienstelijke productie van onder adelstand verheven en mocht hij zich aan muzikale indrukken. De intensiteit
meer opera’s, motetten, missen (54 in Biber von Bibern noemen. van de muziektaal die hij gebruikt om
aantal!), profane cantates en sonates het treuren en het rouwen te schilderen,
4 5THEMA: REQUIEM
afgekeken van de opera, verspreidde uiting in het nobele en majestueuze
HET REQUIEM DOOR DE EEUWEN HEEN zich en beïnvloedde het volledige Requiem a 15 van Heinrich Ignaz Franz
gezongen repertoire. Biber, dat hij in 1687 componeerde voor
Dit seizoen zet BOZAR het requiem in van de polyfone missen, maar een In tal van requiems begonnen de de uitvaart van kardinaal Gandolf.
de schijnwerpers. Sinds de vijftiende van de redenen is ongetwijfeld dat de instrumenten een bepalende rol te In de klassieke periode veranderde
eeuw heeft het requiem – ook missa expressieve aard van contrapuntische vervullen. Algemeen kunnen we stellen er nauwelijks iets aan de manier
pro defunctis genoemd – componisten composities niet paste bij de dat het requiem geleidelijk aan de waarop het requiem werd aangepakt,
aangezet tot enkele van de mooiste ingetogenheid die men verondersteld structuur van de opera overnam en aria’s maar toch werden enkele elementen
werken uit de muziekgeschiedenis. werd bij dat soort omstandigheid en koordelen met elkaar afwisselde. van de esthetiek van vroeger aan de
De dramatische reikwijdte en de te betonen. Het requiem kreeg later ook toenmalige smaak aangepast. Zo zien
uitzonderlijke verscheidenheid aan Sommige requiems zijn onvervalste een sociale functie. Het Requiem we dat het meer als een oratorium
teksten hebben bijzonder intense meesterwerken. Ze werden geschreven van Jean Gilles werd een van de werd opgevat, een combinatie van
muziekstukken opgeleverd. De naar aanleiding van de dood van bekendste werken uit het repertoire koor, solisten en orkesten. Het thema
requiems van Mozart en Verdi zijn koningen (Pierre de la Rue verzorgde het van het Concert Spirituel, een van dood en verrijzenis heeft Händel
daar ongetwijfeld de beroemdste requiem voor Filips de Schone) en zelfs belangrijke muzikale instelling in het trouwens flink geïnspireerd voor
voorbeelden van. Die twee weergaloze componisten, bijvoorbeeld het Requiem Parijs van de achttiende eeuw, en zijn oratorium La Resurrezione. De
werken komen aan bod, maar ook het van Richafort, gecomponeerd voor de werd vele keren uitgevoerd tijdens dramatische kracht ervan belichaamt
Requiem van Heinrich Biber en andere overleden Josquin des Prez. We moeten de uitvaartplechtigheid van tal van de evolutie van het klassieke requiem.
opmerkelijke composities die een hier ook de weinig bekende Missa pro belangrijke personen, zoals Rameau en Zo komen we automatisch ook bij
duidelijke band hebben met het thema defunctis van de Fransman Eustache du Lodewijk XV. het beroemde Requiem van Mozart
leven en dood. Caurroy vermelden. Die werd gezongen en de mythe errond, al moeten we
op de begrafenis van Hendrik IV en benadrukken dat dat werk een centrale
vervolgens ook op die van Lodewijk XIII. Van barok tot klassiek rol vervult in de geschiedenis van het
Al vanaf het prille begin van de ars Daarna zou die mis in Frankrijk tot 1725 requiem, want wat betreft expressiviteit
nova werden er van gewone missen bij elke koninklijke begrafenis gezongen Voor we het chronologische en emotionele kracht is zijn requiem
polyfone bewerkingen gemaakt. Tijdens worden, dus tot 135 jaar nadat ze verloop voortzetten eerst even een immers de maatstaf voor het genre.
de renaissance namen die in Frankrijk gecomponeerd was! tussendoortje over de begrafeniscultuur En we vermelden ook het Requiem
en Vlaanderen een hoge vlucht, maar bij de protestanten en hun muzikale van Michael Haydn, een belangrijke
vreemd genoeg waagden componisten traditie. De katholieke dodenmis is inspiratiebron voor de grootmeester
zich pas heel laat aan de dodenmis, het Tussen kerk en opera doorgaans groots, maar de protestantse uit Salzburg.
requiem (de naam is ontleend aan de begrafenisdienst is meestal heel sober.
eerste woorden van het eerste gezang Op het einde van de zestiende eeuw Bij de protestanten richt de ceremonie
van die dienst). en in het begin van de zeventiende zich vooral tot de levenden, zij die hier Een muzikale schildering van de
Het allereerste requiem werd eeuw onderging de requiemmis tal van achterblijven, de protestantse dienst menselijke ziel
waarschijnlijk geschreven door veranderingen die typisch waren voor wil vooral die personen troosten. Dat
Guillaume Dufay, maar dat is verloren dat kantelmoment in de geschiedenis, is een mogelijke verklaring voor de Op het einde van de klassieke periode
gegaan. Het oudste bekende requiem maar die veranderingen hadden geen soberheid van de Duitse requiems en in Wenen ging er meer aandacht dan
dat bewaard is gebleven, werd rond invloed op het aantal dodenmissen dat de verschillen qua tekstuele structuur ooit tevoren naar het requiem. Het is
1470 gecomponeerd en is van de hand in de volgende decennia geschreven en inhoud. Een voorbeeld daarvan duidelijk dat na Beethoven, die met zijn
van Johannes Ockeghem. Kort erna werd. De polyfone muziekstijl van zijn de Musikalische Exequien van Negende Symfonie bewees dat profane
volgden Antoine de Févin, Antoine Palestrina, duidelijk gebaseerd op de de lutheraan Heinrich Schütz, waarbij muziek de hoogste verlangens van
Brumel en Pierre de la Rue. Het is contrapuntische stijl van de Franse en de de opdrachtgever de teksten koos de menselijke ziel kon verklanken, het
moeilijk om met zekerheid te zeggen Vlaamse componisten, kreeg navolging en bepaalde wanneer het koor en genre bleef bestaan maar wel nieuwe
waarom het requiem pas zo laat zijn in zowat heel Europa en het principe de solisten zongen. Die vrije, lichtjes wegen insloeg. Het requiem bleef de
intrede heeft gedaan in het repertoire van de solozanger met begeleiding, theatrale opbouw kwam nog meer tot belichaming van het meest universele
6 7en meest aangrijpende onderwerp algemeen bekend als een openlijke volledig gebaseerd op gregoriaanse zijn ook stemopnames in verwerkt
dat er bestaat, maar combineerde atheïst, schreef een van de belangrijkste gezangen. Een opmerkelijk requiem is van beroemde personen zoals paus
dat moeiteloos met de esthetische requiems uit de muziekgeschiedenis. dat van György Ligeti. Die koesterde Johannes XXIII, de filosoof Ludwig
en filosofische principes van de 19de Hij componeerde zijn Messa da requiem een enorme bewondering voor Wittgenstein, de schrijver Albert Camus
eeuw. De band met de dood werd ter ere van Alessandro Manzoni, een Johannes Ockeghem, de grootmeester en zelfs Adolf Hitler, en het bevat citaten
gerelateerd aan alle aspecten van het dichter en patriot die stierf tijdens het uit de renaissance, en inspireerde uit muziekstukken, onder andere uit La
menselijk leven en bestempelde dat Risorgimento, de periode die tot de zich eveneens op het verleden voor création du monde van Milhlaud, Tristan
als negatief. Het requiem paste vanaf eenmaking van Italië leidde. Het stuk zijn Requiem (1962), maar dat werd und Isolde en de hit Hey Jude van
dan de fundamentele dialectiek van overstijgt het liturgische keurslijf en uiteindelijk een uiterst modern werk. The Beatles.
de romantiek toe, waarbij de meest gooit het van zich af. Verdi’s requiem De Hongaarse componist past er de
intieme subjectiviteit uitdrukking is duidelijk een subjectief werk. Dat is techniek van de micropolyfonie in Charles-Henry Boland
geeft aan de universaliteit van de ongetwijfeld ook de reden waarom het toe, als een verlengde en een nieuwe
menselijke gemeenschap. alle kenmerken van een sacrale opera interpretatie van het oude contrapunt,
Het genre werd dus persoonlijker vertoont, met orkest, dubbelkoor en en dat resulteert in verontrustende, heel
en hanteerde ook de aanzienlijk solisten die het verhaal van de dood expressieve muziek.
uitgebreidere expressiemiddelen uit schetsen. Na de première schreef Ook bij andere componisten zien
de symfonische muziek en de opera, Hans von Bülow een scherpe recensie: we dat het requiem zich buiten de
zodat requiems zowel bombastisch als ‘Een opera in een kerkelijk jasje’. De religieuze sfeer ontwikkelt en zo een
intiem konden zijn. Soms namen ze het luisteraar wordt overstelpt met de universele artistieke vorm wordt die
zelfs op voor de politieke geschiedenis heftigste contrasten. zich tot de volledige mensheid richt.
van een land. De Grande Messe des De Messe de requiem van Gabriel In War Requiem, gecomponeerd in
morts van Hector Berlioz is een mooi Fauré, die zich eveneens als atheïst 1962, combineert Benjamin Britten de
voorbeeld van de nieuwe wind die had geuit, is een aangrijpende tekst van de rooms-katholieke liturgie
tijdens de romantiek door het requiem contrapuntische compositie met met gedichten van Wilfred Owen, een
waaide. Dit werk werd gecomponeerd beklemmende klanken, maar de zeven homoseksuele schrijver die tijdens de
ter nagedachtenis aan de soldaten delen zijn vervuld met een hemels licht Eerste Wereldoorlog in de loopgraven
die tijdens de revolutie van juli 1830 en sereniteit. We willen niet te diep is gestorven. Op de première speelden
gesneuveld waren. Voor zijn Requiem ingaan op het persoonlijke karakter muzikanten van alle mogelijke
liet Berlioz alle remmen los, voor de van dit meesterwerk, waarin Fauré zijn nationaliteiten mee en Brittens requiem
uitvoering had hij in totaal ongeveer visie op de dood geeft, maar Fauré is een oproep tegen militarisme en
450 muzikanten nodig. Alfred de Vigny vertrouwde musicoloog Louis Aguettant voor verzoening en toenadering – een
omschreef het stuk als ‘mooi en bizar, toe dat hij de dood zag ‘als een aansporing die ook terugkeert in A War
woest, verkrampend en schrijnend’ verlossing, het verlangen naar het geluk Requiem van Annelies van Parys, haar
en de muziek legt inderdaad soms in het hiernamaals, en niet zozeer als nieuwe compositie die dit seizoen in
gruwelijke klemtonen. Die bijna mystieke een pijnlijke overgang’. BOZAR wordt voorgesteld.
dramatisering van de mis leidt ook tot Met Requiem für einen jungen
enkele sublieme bewegingen, zoals het Dichter (1969) schreef de Duitser Alois
Sanctus, het hemelse en hallucinante Requiem universalis Zimmermann een erg ongebruikelijk
voorlaatste deel van de mis. requiem, resoluut verankerd in
Het requiem kan dus het menselijk We kunnen in dit korte bestek slechts postmoderniteit. Zimmermann
bestaan schetsen, zijn tragiek maar ook een idee geven van de diversiteit van gebruikte de collagetechniek en plaatste
de schoonheid ervan. En daarom sloten de requiems in de twintigste eeuw. de katholieke liturgie tegenover de
ook componisten van wie geweten is Natuurlijk blijft de conservatieve poëzie van Vladimir Majakovski, Konrad
dat ze geen enkele band met religie stroming bestaan, onder andere met het Bayer en Sergej Jesenin, drie schrijvers
hebben het genre in hun hart. Verdi, prachtige Requiem van Maurice Duruflé, die zelfmoord hebben gepleegd. Er
8 9CLÉ D’ÉCOUTE
Les empereurs Habsbourg aimaient la musique et entretenaient une riche vie flûtiste et claveciniste talentueux, mais et de sonates, il est aujourd’hui presque
culturelle à leur cour, et en particulier à partir de 1619, lorsque Ferdinand II il fut également un digne compositeur tombé dans l’oubli.
transféra sa maison royale de Graz à Vienne, qui devint alors un centre musical d’opéras, de musique de scène, Le Stabat Mater de Sances porte
de renommée européenne. Il invita des compositeurs, des instrumentistes et d’oratorios, d’œuvres sacrées, de pièces le sous-titre de Pianto della Madonna
des chanteurs italiens à se joindre à la célèbre Hofkapelle de Vienne ; deux instrumentales et de cantates profanes. (Lamentation de Marie) et fut publié à
siècles durant, la Vienne musicale connaîtrait la domination du style italien. Les D’un point de vue stylistique, il suivait la Venise en 1638. Les six mouvements
empereurs composaient également, à l’instar de Léopold Ier (1640-1705), dont tradition vénitienne, apprise de Bertali. présentent une alternance de récitatifs
nous entendrons une œuvre ce soir et qui fait office de fil rouge à travers le C’est en 1655 que Léopold Ier et d’airs. La pièce tout entière est
programme. Philippe Pierlot et son Ricercar Consort nous invitent à goûter à la composa l’antienne mariale Regina basée sur une figure chromatique
riche culture musicale de la cour des Habsbourg entre 1630 et 1730. Coeli, pour contre-ténor solo et descendante, utilisée à l’époque
basse continue. Il demanda à Bertali baroque comme expression de
d’instrumenter l’œuvre – d’où le sous- lamentation et que Sances traite comme
ANTONIO BERTALI une variété inépuisable de formes, titre d’« accompagnamento di viole une basse obstinée. Au-dessus de cet
Sonata à 6, « Tausend Gulden » d’instrumentations et d’émotions. del Antonio Bertali » –, une pratique accompagnement plutôt sobre, la voix
Les pièces pour grand ensemble, courante à l’époque. Sur le plan est richement ornée. Elle est parfois
Né à Vérone, Antonio Bertali (1605- avec cordes et trompettes, cornets structurel, l’œuvre s’inscrit dans la lignée déclamatoire, suppliante, languissante et
1669) y reçut sa formation musicale de et trombones, étaient principalement des motets et des sonates à plusieurs doit transmettre l’émotion à l’auditeur.
Stefano Bernardi, maestro di cappella jouées lors des services chrétiens ou de voix de l’époque. Les courts versets
de la cathédrale. Dès 1624, Bertali fut cérémonies, tandis que les plus petites du texte alternent avec des passages
employé comme violoniste à la cour œuvres étaient destinées à la musique instrumentaux et des alléluias.
impériale de Vienne. Il y connut trois de la cour. C’est le cas de la Sonate HEINRICH IGNAZ FRANZ
empereurs : Ferdinand II, Ferdinand III « Tausend Gulden » à six voix pour deux VON BIBER
et Léopold Ier, à la fin de sa vie. violons, trois violes de gambe et basse Requiem ex F con terza minore
Bertali se forgea rapidement continue, dont le manuscrit est conservé GIOVANNI FELICE SANCES
une grande réputation comme à la Bibliothèque universitaire d’Uppsala, Stabat Mater Heinrich Biber, de son nom complet
compositeur, notamment grâce à sa en Suède. Heinrich Ignaz Franz von Biber (1644-
Missa Ratisbonensis pour la Diète Giovanni Felice Sances (ca 1600- 1704), naquit à Wartenberg, en Bohème,
d’empire à Ratisbonne en 1636 et le 1679) fut un contemporain et collègue qui faisait alors partie de l’empire
Requiem pro Ferdinando II en 1637. de Bertali. Né à Rome, il y étudia au des Habsbourg. Il étudia peut-être à
Bertali était également réputé pour ses LÉOPOLD IER Collegio Germanico. Après avoir travaillé Vienne auprès du violoniste et maître
qualités exceptionnelles de violoniste, Regina Coeli une vingtaine d’années à Bologne, de chapelle Johann Heinrich Schmelzer.
à Vienne comme à l’étranger. Ce n’est Venise et Padoue, il s’installa à Vienne En 1670, il entra au service du prince-
cependant qu’en 1649 qu’il fut nommé Léopold Ier (1640-1705) régna de 1658 à en 1636, où il travailla au service de la archevêque de Salzbourg Maximilian
Kapellmeister de la cour, à la succession sa mort. Avec lui, la Hofkapelle s’élargit cour impériale pendant quarante ans, Gandolph von Künburg. Biber passa
de Giovanni Valentini. à des musiciens italiens comme Antonio jusqu’à sa mort. Il commença comme la plus grande partie de sa vie à la
À la cour, Bertali se consacra Draghi, Giovanni Bononcini et Francesco ténor à la Hofkapelle de Ferdinand II ; cour, s’inscrivant dans la riche tradition
essentiellement à la promotion et à la Conti. Léopold Ier parvint également en 1649, il fut nommé Vizekapellmeister musicale des maîtres de chapelle
composition d’opéras, mais il écrivit à attirer des talents locaux, tels que par Ferdinand III et travailla sous la salzbourgeois. Il commença au poste
également des œuvres sacrées (messes, Johann Heinrich Schmelzer, Johann direction d’Antonio Bertali. À la mort de valet pour finir Hofkapellmeister en
psaumes, motets, antiennes, magnificat, Caspar Kerll et Johann Joseph Fux. de ce dernier en 1669, Léopold Ier lui 1684, responsable de la musique de
etc.) et de musique instrumentale Il étudia la musique notamment demanda de lui succéder au poste de la cour et de la cathédrale. En 1690, il
festive. La grande majorité de ses avec Antonio Bertali, qui, comme nous Kapellmeister. Malgré sa production fut anobli par l’empereur Léopold Ier et
œuvres instrumentales portent le l’avons vu, était actif à la cour des plus que méritoire d’opéras, de motets, autorisé à s’appeler Biber von Bibern.
titre de « sonate » et présentent Habsbourg. Léopold était un violoniste, de messes (54 !), de cantates profanes
10 11THÈME: REQUIEM
Les œuvres de Biber étaient connues dans les archives de la cathédrale de
dans toute l’Europe et, de son vivant Salzbourg, est destinée à cinq voix LE REQUIEM À TRAVERS LES ÂGES
déjà, ses sonates pour violon, qu’il solistes, un chœur à cinq voix, cordes,
interprétait lui-même, lui valurent une trombones et basse continue. Au fil de sa saison musicale, BOZAR être observée en pareille circonstance
grande réputation. Il composa égale- Le Requiem en fa mineur est d’une met à l’honneur le requiem. Dès le ne convenait pas à la texture expressive
ment des opéras et de la musique pour qualité musicale exceptionnelle, même XVe siècle, le requiem – ou missa pro du contrepoint.
différents ensembles instrumentaux, si ses dimensions sont plus modestes defunctis – a inspiré aux compositeurs De véritables chefs-d’œuvre
comme les célèbres Rozenkranssonates que celles du Requiem en la majeur certaines des plus belles pages de résident parmi ces requiem, certains
et la Passacaglia en sol mineur pour du compositeur. Le traitement particu- l’histoire de la musique. Sa portée accompagnant la mort des monarques
violon seul. Biber pouvait compter sur le lièrement expressif du texte rappelle dramatique et l’exceptionnelle diversité (Philippe le Beau dans le cas de Pierre
large ensemble d’instrumentistes et de Claudio Monteverdi et Heinrich Schütz. de ses caractères lui ont valu des de la Rue) voire même de compositeurs,
choristes de la cathédrale de Salzbourg, L’alternance constante de passages mises en musique pleines d’intensité, tel le Requiem de Richafort composé
pour lequel il composait régulièrement homophoniques et polyphoniques et dont les requiem de Mozart et Verdi pour la mort de Josquin des Prez. On
de la musique sacrée. Il possédait une d’interventions solistes crée une multi- constituent sans doute les plus doit ici évoquer la peu connue Missa
maîtrise absolue du contrepoint, de tude d’impressions musicales. L’intensité célèbres illustrations. Ces œuvres pro defunctis du français Eustache
l’écriture chorale et des techniques du langage musical auquel Biber recourt exceptionnelles sont à l’affiche, aux du Caurroy, qui fut chantée pour les
de variations. Pensons à sa Missa pour dépeindre le chagrin et le deuil côtés du Requiem de Heinrich Biber et funérailles d’Henri IV, puis de Louis XIII.
Salisburgensis à 54 voix, écrite pour sept est poignante (voyez l’Agnus Dei). Mais d’autres pièces marquantes intimement Elle demeura même la messe des morts
ensembles distincts placés en différents après les ténèbres vient la lumière, et le liées aux thèmes de la vie et de la mort des rois de France jusqu’en 1725, soit 135
endroits de la cathédrale afin de créer Requiem s’achève avec la même prière telle La Resurezzione de Händel. ans après sa composition !
un effet spatial, comme Monteverdi le fit emplie d’espoir qu’au début : « Requiem
dans l’église Saint-Marc de Venise. aeternam dona eis, Domine, et lux per-
Le Requiem en fa mineur de Biber petua luceat eis... » (Donne-leur le repos Alors même que les arrangements Entre église et opéra
date de 1692 environ et est l’une des éternel, Seigneur, et que la lumière polyphoniques de l’ordinaire de la messe
mises en musique les plus imposantes éternelle brille sur eux). existent depuis les premières heures de Au tournant du XVIe et du XVIIe siècles,
de la messe de requiem du XVIIe siècle. l’Ars Nova et foisonnent au cours de la la messe de requiem va subir de nom-
L’œuvre, dont le manuscrit est conservé Xavier Verbeke Renaissance franco-flamande, il est très breuses évolutions caractéristiques
curieux de constater que la messe des de cette époque charnière, mais ces
morts ou le Requiem (tirant son nom changements n’affectent pas l’ensemble
de l’incipit du premier chant de l’office) des messes des morts qui verront le jour
apparaît très tardivement sous la plume au cours des décennies suivantes. Ainsi,
des compositeurs. l’écriture polyphonique palestrinienne,
Si la vraisemblable toute première directement ancrée dans le style contra-
réalisation du genre que l’on doit à puntique des compositeurs franco-fla-
Guillaume Dufay nous est perdue, mands, va perdurer un peu partout en
le requiem le plus ancien (composé Europe alors même que le modèle du
aux alentours de 1470) que nous chanteur soliste accompagné, calqué
légua l’histoire fut celui de Johannes sur le modèle de l’opéra, se répand et
Ockeghem, suivi de près par Antoine irrigue tout le répertoire vocal.
de Févin, Antoine Brumel et Pierre de Les instruments deviennent des
la Rue. Il est difficile d’émettre des acteurs déterminants dans bien des
certitudes quant à cette entrée tardive requiem. De manière générale, le
du requiem dans le répertoire de la requiem épouse progressivement la
messe polyphonique, néanmoins on structure de l’opéra dans l’alternance
peut supposer que la sobriété qui devait des arias et les interventions du chœur.
12 13L’on assiste enfin à une confirmation orchestre. On observera d’ailleurs Le genre se fait donc plus véritable opéra sacré où l’orchestre, le
de la fonction sociale du requiem. que ce thème de la mort et de la personnel, tout en adoptant les moyens double chœur et les solistes exécutent
Le Requiem de Jean Gilles deviendra résurrection a pu inspirer Händel expressifs considérablement plus un tableau mettant en scène la mort.
l’une des œuvres emblématiques du dans l’écriture de son oratorio La étendus de la musique symphonique Hans von Bülow épingla l’œuvre d’un
Concert Spirituel, institution majeure de Resurrezione, dont la force dramatique et opératique, inclinant tout à la fois commentaire piquant : « un opéra en
la vie musicale à Paris au XVIIIe siècle, rencontre l’évolution du requiem vers le grandiloquent et la confidence. robe d’ecclésiastique » affirma-t-il lors
et fut de nombreuses fois exécutées classique. Nul besoin de s’attarder sur Il peut même parfois prendre cause de la première. L’auditeur y traverse
lors de funérailles de personnages le célèbre Requiem de Mozart et sa pour l’histoire politique des nations. un champ parsemé des contrastes les
importants tels Rameau et Louis XV. mythologie, même s’il faut souligner La Grande Messe des morts d’Hector plus violents.
la place centrale que cette œuvre Berlioz nous offre un bon exemple Contrepoint saisissant à ces
occupe dans l’histoire du requiem, se des nouvelles aspirations du requiem sonorités dantesques, la Messe de
De l’âge baroque au classicisme donnant comme mesure du genre en romantique. L’œuvre fut composée requiem de Gabriel Fauré, qui se
terme d’expressivité et de puissance pour la mémoire des soldats tombés disait également athée, répand une
Avant de poursuivre plus avant dans émotionnelle. Notons également le lors de la Révolution de Juillet 1830. Il lumière divine et sereine tout au long
les siècles, un mot à propos du culte Requiem de Michael Haydn, qui inspira est certain que Berlioz donna dans la de ses sept parties. On ne saurait trop
funéraire dans la tradition protestante et grandement le maître de Salzbourg. démesure pour son Requiem, puisque insister sur le caractère pleinement
sa traduction musicale. Si la messe des l’effectif rassembla quelque 450 personnel de ce chef-d’œuvre, au
morts catholique affiche des dimensions musiciens. Cette musique, qualifiée de sein duquel Fauré délivre sa vision de
remarquables, les funérailles protes- Une peinture musicale de « belle et bizarre, sauvage, convulsive la mort, « comme une délivrance »
tantes observent de manière générale l’âme humaine et douloureuse » par Alfred de Vigny, confia-t-il au musicologue Louis
une forme de dénuement dans l’ex- prend parfois les accents les plus Aguettant, « une aspiration au bonheur
pression. Une telle cérémonie s’adresse Au crépuscule du classicisme viennois, terribles. Cette dramatisation quasi de l’au-delà, plutôt que comme un
avant tout aux vivants, à ceux qui le requiem apparaît plus que jamais mystique de la messe peut également passage douloureux ».
demeurent ici-bas, pour leur prodiguer comme le prisme de son temps. Il de- revêtir les traits du sublime, tel le
une forme de consolation. Ceci pourrait meure certain qu’après Beethoven, dont Sanctus, avant dernier mouvement de la
expliquer la sobriété des « requiem » la Neuvième Symphonie sut montrer messe, céleste et halluciné. Requiem universalis
allemands ainsi que la variété des struc- combien une musique profane pouvait C’est parce que le requiem peut
tures et contenus textuels. Telles sont formuler les plus hautes aspirations de dépeindre l’existence humaine, son L’on ne peut décemment donner dans
les Musikalische Exequien du luthérien l’âme humaine, le genre se vit lui-même tragique mais également sa beauté, qu’il ces lignes qu’une vague idée de la
Heinrich Schütz, dont le commanditaire habité de nouvelles dimensions. L’on est adopté par des compositeurs qui ne diversité des requiem du XXe siècle.
régla le choix des textes, les interven- observe ainsi le requiem, porteur du dissimulent nullement leur éloignement On y trouve certes encore la persistance
tions des chœurs et des solistes. Cet sujet le plus universel et le plus saisis- de la religion. Verdi, dont l’athéisme était d’un courant conservateur, incarné
agencement libre et quelque peu théâ- sant qui soit, épouser sans difficulté les public et assumé, nous livre l’un des notamment par le superbe Requiem
tral sera encore accentué dans le noble principes esthétiques et philosophiques requiem les plus importants de l’histoire de Maurice Duruflé entièrement bâti
et majestueux Requiem a 15 d’Heinrich du long XIXe siècle. Le rapport à la mort de la musique. Sa Messa da requiem fut sur le répertoire grégorien. Chose
Ignaz Franz Biber composé en 1687 pour semble maintenant entrer en résonance composée en l’honneur d’Alessandro remarquable : György Ligeti, qui vouait
les obsèques du cardinal Gandolf. avec l’existence humaine toute entière Manzoni, poète et patriote mort durant une profonde admiration au maître de
Si la période classique n’apporte et lui conférer sa valeur négative. Le le Risorgimento qui scella l’unification la Renaissance Johannes Ockeghem,
guère de modification significative requiem souscrit dès lors à la dialectique de la nation italienne. L’œuvre dépasse tourne également son regard vers le
à la manière d’aborder le requiem, fondamentale du romantisme, où la plus largement voire même s’affranchit passé pour composer son Requiem
on voit cependant certains éléments intime subjectivité en vient à expri- de tout carcan liturgique, Verdi (1962), mais aboutit à quelque chose
de l’esthétique passée se confirmer, mer l’universalité de la communauté ayant fait de son requiem une œuvre d’absolument moderne. Le compositeur
notamment une certaine conception des hommes. authentiquement subjective. Sans doute hongrois y applique le principe de la
oratoriale mêlant chœur, solistes et pour cela a-t-il toutes les coutures d’un micropolyphonie comme un prolonge-
14 15BIOGRAFIEËN · BIOGRAPHIES
ment et un dépassement du contrepoint Avec Requiem für einen jungen Bachcantates BWV 22, 127 en 75 draagt
ancien, produisant au final une musique Dichter (Requiem pour un jeune poète) de naam Consolatio (Mirare). In 2019
hautement angoissante et expressive. (1969), l’Allemand Alois Zimmermann komt een album uit met muziek voor
L’on observe également chez donne au requiem une portée peu viola da gamba, M. de Ste Colombe et
Philippe Pierlot © Dominique Coene
d’autres compositeurs une émancipation commune, résolument ancrée dans la ses filles, en een nieuwe opname van
du genre hors de la sphère religieuse, postmodernité. Usant de la technique Bachcantates met koor en solisten.
devenant ainsi une forme artistique du collage, Zimmermann confronte Naast zijn activiteiten als uitvoerend
universelle adressée à l’humanité la liturgie catholique à la poésie de muzikant en dirigent, is Pierlot ook
entière. Dans son War Requiem de Vladimir Mayakovsky, Konrad Bayer et docent aan de conservatoria van Brussel
1962, Benjamin Britten associe le texte Sergei Yeseni, trois écrivains ayant mis en Den Haag.
la liturgie romaine aux poèmes de fin à leurs jours. On y entend également
Wilfred Owen, écrivain homosexuel des enregistrements vocaux de per- FR Né à Liège en 1958, Philippe Pierlot a
mort dans les tranchées de la Grande sonnalités telles que le pape Jean XXIII, étudié la guitare et le luth avant de se
Guerre. Lors de la création qui le philosophe Ludwig Wittgenstein, tourner vers la viole de gambe. Il est
convoquait d’ailleurs des musiciens de l’écrivain Albert Camus ou même Adolf membre fondateur du Ricercar Consort,
toute nationalité, Britten délivre ici une Hitler, ainsi que des citations d’œuvres qu’il dirige depuis 1998. Au cours de sa
œuvre profondément antimilitariste, musicales comme La création du monde carrière, Philippe Pierlot s’est appliqué
réconciliatrice et transgressive – une de Milhlaud, Tristan und Isolde ou le PHILIPPE PIERLOT, à adapter et restaurer des œuvres peu
voie qu’emprunte également Annelies tube Hey Jude des Beatles. leiding · direction jouées du répertoire baroque telles que
van Parys dans son propre War les opéras Il ritorno d’Ulisse in Patria de
Requiem, sa nouvelle composition, Charles-Henry Boland NL Philippe Pierlot is geboren in Luik, Monteverdi et Sémélé de Marin Marais,
présentée cette saison à BOZAR. in 1958. Hij studeerde aanvankelijk ou encore la Passion selon saint Marc
gitaar en luit en spitste zich later toe de Bach. Il est le directeur artistique
op viola da gamba. Pierlot is een van du Festival Bach en Vallée Mosane qu’il
de stichtende leden van het Ricercar a également fondé. Son abondante
Consort, dat hij sinds 1998 leidt. In zijn discographie, réalisée en tant que chef
carrière legde Pierlot zich toe op de d’orchestre et soliste, est parue entre
bewerking en restauratie van minder autres sur son label Flora. Elle a accueilli
bekende werken uit het barokrepertoire, deux opus en 2016 : Heinrich Ignaz
zoals de opera’s Il ritorno d’Ulisse Franz von Biber: Imitatio, enregistré
in Patria (Monteverdi) en Sémélé avec le Ricercar Consort, Sophie Gent
(Marais) en Bachs Markuspassie. Hij et Maude Gratton (Mirare), ainsi que
is oprichter en artistiek directeur van Resveries (Flora), reprenant des pièces
het Festival Bach en Vallée Mosane. de violes du Cinquième Livre de Marin
De vele opnames van Pierlot, zowel in Marais, et enregistré avec Myriam
de hoedanigheid van dirigent als van Rignol, Julien Wolfs et François Sikivie.
gambaspeler, zijn o.m. verschenen bij Son dernier disque en date, consacré
zijn label Flora. In 2016 voegde Pierlot aux cantates de Bach BWV 22, 127 et 75,
twee opnames toe aan zijn discografie: est intitulé Consolatio (Mirare) ; en 2019,
Heinrich Ignaz Franz von Biber: Imitatio sortiront un disque de musique pour
met het Ricercar Consort, Sophie violes, M. de Ste Colombe et ses filles,
Gent en Maude Gratton (Mirare), en et un nouvel enregistrement de cantates
Resveries (Flora), met werken voor de Bach avec chœur et solistes. À côté
viola da gamba uit het Cinquième Livre de ses activités de musicien et de chef
van Marin Marais, opgenomen met d’orchestre, Philippe Pierlot enseigne
Myriam Rignol, Julien Wolfs en François aux Conservatoires de Bruxelles et de
Sikivie. Zijn recentste album met de La Haye.
16 17in New York. Ze zingt regelmatig in contact met klassieke muziek. In
oratoria, madrigalen van Monteverdi, de het seizoen 2018-2019 zal Kristin
Johannes Passion en Bachcantates. Mulders deelnemen aan verschillende
concertreeksen met Jordi Savall in
FR Hanna Bayodi-Hirt est d’origine Spanje, Oostenrijk, Frankrijk, België,
franco-marocaine, mais a grandi Luxemburg en Duitsland, waar ze
© Reinhard Wilting
en Suisse. Elle étudie la philologie samen met Paul Hillier zal optreden in
© GR · DR
classique avant de se former au chant de Elbphilharmonie.
baroque auprès d’Emmanuelle Haïm
au Conservatoire de Paris. Depuis lors, FR La mezzo-soprano norvégo-néer-
elle est une interprète recherchée landaise Kristin Mulders a étudié le
par de nombreux ensembles et chefs chant à l’Académie Grieg à Bergen en
spécialisés tels William Christie, Norvège et au Wartburg College dans
Emmanuelle Haïm, Patrick Cohen- l’Iowa (États-Unis). Aujourd’hui installée
Akénine, Philippe Pierlot, Hervé Niquet, à Copenhague, la chanteuse travaille
Jordi Savall et Alessandro de Marchi. avec certains des ensembles les plus
Elle s’est produite sur les scènes les renommés dans les domaines des
HANNA BAYODI-HIRT, plus prestigieuses, dont celles du KRISTIN MULDERS, musiques baroque et contemporaine,
sopraan · soprano Concertgebouw d’Amsterdam, du mezzosopraan · mezzo-soprano tels que Hespèrion XXI, le Concert des
Nederlandse Opera, du Lincoln Center Nations, la Capella Reial de Catalunya,
NL Hanna Bayodi-Hirt heeft Frans- ou de Carnegie Hall à New York. À NL De Noors-Nederlandse mezzosopraan Concerto Copenhagen et Theatre of
Marokkaanse roots en groeide op in l’opéra, elle a chanté notamment les Kristin Mulders studeerde zang aan de Voices. Elle a chanté sous la direction de
Zwitserland. Ze studeerde klassieke rôles de Iöle dans Hercules de Händel Grieg Academy in Bergen (Noorwegen) Jordi Savall, Lars Ulrik Mortensen, Paul
filologie en volgde daarna barokzang au Barbican Centre à Londres, The Fairy en aan het Wartburg College in Hillier et Andrew Lawrence-King un ré-
bij Emmanuelle Haïm aan het Queen de Purcell et Amore et Minerva Iowa (Verenigde Staten). Ze woont pertoire allant de la musique médiévale
conservatorium van Parijs. Als sopraan dans Il ritorno d’Ulisse in patria de tegenwoordig in Kopenhagen en à la musique contemporaine, en passant
is ze erg gegeerd bij talloze ensembles Monteverdi avec Philippe Pierlot et le werkt samen met enkele van de meest par la musique de la Renaissance et du
en gespecialiseerde dirigenten zoals Ricercar Consort en Corée du Sud et toonaangevende ensembles op het baroque. Kristin Mulders a également
William Christie, Emmanuelle Haïm, au White Lights Festival à New York. gebied van barok- en hedendaagse pris part à de nombreux enregistre-
Patrick Cohen-Akénine, Philippe Elle chante régulièrement dans des muziek in Europa, zoals Hespèrion XXI, ments et à des concerts diffusés par
Pierlot, Hervé Niquet, Jordi Savall en oratorios, ainsi que les madrigaux de Le Concert des Nations, La Capella Reial l’Union européenne de radio-télévision
Alessandro de Marchi. Ze trad op in de Monteverdi, La Passion selon saint Jean de Catalunya, Concerto Copenhagen (EBU). Depuis plusieurs années, elle
meest prestigieuze zalen ter wereld, et les cantates de Bach. en Theatre of Voices. Onder leiding effectue régulièrement des tournées
o.m. het Concertgebouw in Amsterdam, van Jordi Savall, Lars Ulrik Mortensen, en Norvège, dédiées à ses « Norway
de Nederlandse Opera, het Lincoln Paul Hillier en Andrew Lawrence-King Concerts », qui ont pour mission de
Center en Carnegie Hall in New York. Ze zong ze naast middeleeuwse muziek, sensibiliser le jeune public à la musique
vertolkte operarollen als Iöle in Händels renaissance-en barokmuziek ook classique. Dans la saison 2018-2019,
Hercules in het Barbican Centre in hedendaags werk. Kristin Mulders Kristin Mulders chantera dans plusieurs
Londen, The Fairy Queen van Purcell en werkte mee aan talrijke cd-opnames séries de concerts avec Jordi Savall
Amore en Minerva in Il ritorno d’Ulisse en concerten van de Europese Radio- en Espagne, en Autriche, en France,
in patria van Monteverdi met Philippe unie (EBU). Al jarenlang brengt ze in en Belgique, au Luxembourg et en
Pierlot en het Ricercar Consort in Zuid- het kader van haar tournee “Norway Allemagne, où elle se produira avec Paul
Korea en op het White Lights Festival Concerts” kinderen en jongeren in Hillier à la Elbphilharmonie.
18 19FR David Sagastume a suivi des cours de In 2016 sloot hij zich aan bij het Ricercar
violoncelle au Conservatoire Supérieur Consort waar hij de titelrol vertolkte
de Musique Jesús Guridi à Vitoria- in Il ritorno d’Ulisse in patria van
Gasteiz, tout en étudiant parallèlement Monteverdi, een productie die met lof
le chant et la composition. Parallèlement werd overladen in Korea, New York en
à sa carrière de musicien, David Potsdam en in 2019 terugkomt.
© Toni Artigues
Sagastume a entamé celle de contre-
© Bridget Elliot
ténor après s’être formé auprès d’Isabel FR Après avoir accompli ses études au
Álvarez, Richard Levitt et Carlos Mena. Conservatoire de Cincinnati, le ténor
Comme chanteur, David Sagastume américain Jeffrey Thompson décroche
a intégré des ensembles comme la le Premier prix lors du Concours
Capilla Peñaflorida, avec lequel il a international de chant baroque de
entamé une carrière internationale en Chimay en Belgique. Le jury du concours
jouant dans les plus grands festivals est alors présidé par William Christie,
d’Europe. David Sagastume a intégré de et l’orchestre n’est autre que le Ricercar
nombreux ensembles instrumentaux Consort. Jeffrey Thompson décide de
depuis, à l’instar du Vaghi Concenti, de s’installer à Paris et rejoint en 2002 Le
DAVID SAGASTUME, Los Ministriles de Marsias, de l’Orquesta JEFFREY THOMPSON, Jardin des Voix et Les Arts Florissants
contratenor · contre-ténor Barroca de Salamanca, ou de la tenor · ténor pour une tournée d’œuvres baroques
Camerata Iberia. dans les salles les plus prestigieuses du
NL David Sagastume volgde cello, zang NL Na zijn studies aan het conservatorium monde. Il chante sous la baguette de
en compositie aan het Conservatorium Nous remercions David Sagastume de van Cincinnati behaalde de Amerikaanse René Jacobs dans l’opéra Eliogabalo de
Jesús Guridi in Vitoria-Gasteiz. Naast zijn remplacer au pied levé Carlos Mena, tenor Jeffrey Thompson de eerste prijs Cavalli à la Monnaie et aux Innsbrucker
carrière als muzikant, bouwde hij een contraint d’annuler pour raison de tijdens de internationale wedstrijd Festwochen. Il poursuit sa carrière
carrière uit als contratenor, waarvoor hij santé. voor barokzang in Chimay (België). De auprès d’ensembles européens, dans
opleidingen volgde bij Isabel Álvarez, juryvoorzitter was niemand minder les domaines de l’opéra, de l’oratorio
Richard Levitt en Carlos Mena. Als dan William Christie en het orkest van ou de la musique de chambre. En
zanger maakt Sagastume deel uit van dienst was het Ricercar Consort. Jeffrey 2016, il se joint au Ricercar Consort
ensembles als Capilla Peñaflorida, Thompson besliste om te verhuizen pour interpréter le rôle-titre d’Il ritorno
met wie hij op de grootste festivals naar Parijs en maakte in 2002 een d’Ulisse in patria de Monteverdi, une
van Europa speelde. David Sagastume tournee met Le Jardin des Voix en production acclamée en Corée, à
speelde sindsdien samen met Les Arts Florissants langs de meest New York et Potsdam, qui sera reprise
verschillende instrumentale ensembles, toonaangevende podia ter wereld met en 2019.
zoals Concenti Vaghi, Los Ministriles een programma van barokwerken. Hij
van Marsyas, Orquesta Barroca de zong onder leiding van René Jacobs
Salamanca en Camerata Iberia. in de opera Eliogabalo van Cavalli in
De Munt en tijdens de Innsbrucker
We willen David Sagastume hartelijk Festwochen. Thompson bouwde
bedanken om te elfder ure in te vallen zijn carrière uit bij andere Europese
voor Carlos Mena, die moet afzeggen ensembles, in zowel opera, het genre
wegens ziekte. van het oratorium en in kamermuziek.
20 21Symphoniker op talloze internationale Ricercar Consort
festivals en voor opnames. Hij vertolkte
de rol van barbier in De Neus van NL Het Ricercar Consort ging voor de FR Le Ricercar Consort a effectué sa
Sjostakovitsj onder leiding van Kent eerste maal op tournee in 1985. Het en- première tournée de concerts en 1985.
Nagano, en was te horen in Moses und semble bouwde snel een internationale Très vite, il s’est forgé une réputation
Aron van Schönberg, gedirigeerd door reputatie op, vooral op het vlak van can- internationale, notamment dans le
© Michael Hasselberg
Daniel Barenboim en in Janáčeks Káťa tates en Duitse instrumentale barokmu- domaine de la cantate et de la musique
Kabanová met dirigent Julien Salemkour. ziek. Onder leiding van Philippe Pierlot instrumentale du baroque allemand.
legt het Ricercar Consort zich zowel Sous la direction de Philippe Pierlot, l’en-
FR L’Allemand Matthias Vieweg toe op grote producties als op kleinere semble alterne productions de grande
commence le piano à l’âge de cinq programma’s met kamermuziek, waarbij envergure et programmes de musique
ans et intègre dès son enfance la vooral de viola da gamba grote aandacht de chambre, faisant notamment la part
chorale de la radio de Wernigerode. krijgt. Het Ricercar Consort is geregeld belle à la musique pour ensemble de
Il étudie ensuite le chant (et le piano) te gast op prestigieuze festivals, o.m. violes. Le Ricercar Consort se produit
à la Hochschule für Musik Hanns in Boston, Edinburgh en Utrecht. Het régulièrement dans les prestigieux festi-
Eisler Berlin auprès de Günther Leib. gezelschap heeft een uitgebreide vals de Boston, d’Edimbourg et d’Utre-
Il participe également aux master discografie achter zijn naam staan, met cht. L’ensemble dispose d’une vaste
MATTHIAS VIEWEG, bas · basse classes de solistes renommés tels que een vijftigtal opnames, waaronder het discographie, comprenant une cinquan-
Dietrich Fischer-Diskau et Peter Schreier. integrale werk van miskende compo- taine de disques parmi lesquels on peut
Par la suite, il prend part à plusieurs nisten als Nicolaus Bruhns en Matthias épingler l’intégrale de compositeurs
NL De Duitser Matthias Vieweg volgde productions d’opéra, remporte le Weckmann. Het album Heinrich Ignaz méconnus tels que Nicolaus Bruhns
als vijfjarig kind al pianoles en werd Premier Prix du Concours de la Société Franz von Biber: Imitatio met Sophie et Matthias Weckmann. Son album
op jonge leeftijd lid van het radiokoor Richard Strauss et est nominé au Gent en Maude Gratton (Mirare) werd in Heinrich Ignaz Franz von Biber: Imitatio
van Wernigerode. Hij studeerde zang Concours International Bach à Leipzig. 2016 bekroond met een Diapason d’or. enregistré avec Sophie Gent et Maude
bij Günther Leib en piano aan de Il est alors invité à se produire sous la In 2019 komt een nieuw album uit met Gratton (Mirare) a reçu un Diapason d’or
Hochschule für Musik Hanns Eisler direction de Helmut Rilling, René Jacobs, muziek voor viola da gamba, M. de Ste en 2016. En 2019, il sortira un disque de
Berlin. Hij vervolmaakte zich tijdens Wolfgang Sawallisch et avec l’Académie Colombe et ses filles, en een opname musique pour violes, M. de Ste Colombe
masterclasses bij gevierde solisten für Alte Musik, le Collegium Vocale, le van Bachcantates met koor en solisten. et ses filles, ainsi qu’un disque de can-
als Dietrich Fischer-Diskau en Peter Ricercar Consort ou encore le Berliner Het Ricercar Consort geniet de steun tates de Bach avec chœur et solistes.
Schreier. Vieweg werkte vervolgens Symphoniker, dans de nombreux van de Franse Gemeenschap/Fédération L’ensemble bénéficie du soutien de la
mee aan verschillende operaproducties. festivals internationaux, ainsi que lors Wallonie-Bruxelles. Fédération Wallonie-Bruxelles.
Hij behaalde de eerste prijs op het d’enregistrements discographiques.
Concours de la Société Richard Strauss Il a incarné le barbier dans l’opéra Le
en won de internationale Bachwedstrijd Nez de Chostakovitch dirigé par Kent viool · violon contrabas · contrebasse alt · alto
in Leipzig. Hij trad op onder leiding Nagano, et chanté dans Moses und Sophie Gent Miriam Shalinsky Cécile Pilorger
van Helmut Rilling, René Jacobs, Aron de Schönberg sous la direction Maité Larburu Alexander Schneider
Wolfgang Sawallisch, met de Akademie de Daniel Barenboim ainsi que dans klavecimbel · clavecin
für Alte Musik, het Collegium Vocale, Katja Kabanova de Janáček, dirigé par viola da gamba · viole de Fréderic Rivoal tenor · ténor
het Ricercar Consort en de Berliner Julien Salemkour. gambe Johannes Gaubitz
Lucile Boulanger orgel · orgue Dan Martin
Philippe Pierlot Julien Wolfs, orgue
Matthias Ferré bas · basse
Clémence Schiltz sopraan · soprano Philipp Kaven
Annelies Brants Bart Vandewege
trombone Charlotte Schoeters
Claire McIntyre Chikuyi Okamura
Fabien Moulaert Magdalena Podkoscielna
Bart Vroomen
22 23Vous pouvez aussi lire
