SCHUBERTIADE 18 APR. '18 - LES BRIGITTINES - BOZAR

La page est créée Bernadette Ferrand
 
CONTINUER À LIRE
CENTRE FOR FINE ARTS
     BRUSSELS

                       SCHUBERTIADE
MUSIC

                               18 APR. ’18
                               LES BRIGITTINES

  PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN
  BRUSSEL
  PALAIS DES BEAUX-ARTS
  BRUXELLES
„Wer die Musik liebt, kann nie ganz unglücklich werden.“

     “Wie van muziek houdt, kan nooit volledig ongelukkig worden.”

« Celui qui aime la musique ne peut jamais être totalement malheureux. »

                            Franz Schubert

                   Programma ∙ Programme, p. 2
                          Toelichting, p. 4
                         Clé d’écoute, p. 8
                   Biografieën · Biographies, p. 13
               Gezongen teksten · Textes chantés, p. 20

 1
MATTHIAS WINCKHLER, bariton · baryton       Der Wanderer, D 489 (1816)
                       YEREE SUh, sopraan · soprano           Auf der Bruck, D 853 (1825)
                    LISA SHKLYAVER, klarinet · clarinette     An die Musik, D 547 (1817)
                                                              Jos van Immerseel & Matthias Winckhler
                JOS VAN IMMERSEEL, pianoforte · piano-forte
                CLAIRE CHEVALLIER, pianoforte · piano-forte   22:00
                                                              einde van het concert · fin du concert

                        SCHUBERTIADE

ISANG YUN                                                     pianoforte · piano-forte Christopher Clarke, 2000, Donzy le National.
1917-1995
Letter & Schaukel                                             NL Facsimile van de originele Conrad Graf, 1826, Wien, uit het Museum
Jos van Immerseel & Yeree Suh                                 Vleeshuis, Antwerpen (Eigenaar: Artesis Hogeschool, Antwerpen).
                                                                  Eigenaar van de facsimile: Ruckers Genootschap vzw, Antwerpen, in
FRANZ SCHUBERT                                                bruikleen aan Jos van Immerseel.
1797-1828
L’incanto degli occhi, D 990e (1827)                          FR Fac-similé du Conrad Graf original, 1826, Vienne, du Museum Vleeshuis,
Il traditor deluso, D 902/2 (1827)                            Anvers (Propriétaire : Artesis Hogeschool, Anvers).
Il modo di prender moglie, D 902/3 (1827)                         Propriétaire du fac-similé : Ruckers Genootschap asbl, Anvers, en prêt à
Jos van Immerseel & Matthias Winckhler                        Jos van Immerseel.

Allegro “Lebensstürme”, op. 144, D 947 (1828)
Jos van Immerseel & Claire Chevallier

Der Hirt auf dem Felsen, D 965 (1828)
Jos van Immerseel, Yeree Suh & Lisa Shklyaver

pauze · pause                                                 samenwerking · collaboration

Fahrt zum Hades, D 526 (1817)
An die Leier, D 737 (1822-1823)                               opname · captation
Fischerweise, D 881 (1826)
Jos van Immerseel & Matthias Winckhler
                                                              partners · partenaires
Impromptu, op. 90/1, D 899 (1827)
Jos van Immerseel

Gretchen am Spinnrade, D 118 (1814)
Nacht und Träume, D 827 (1825)                                Gelieve uit respect voor de artiesten en de muziek de stilte te bewaren. Schakel je gsm of elektronisch
                                                              uurwerk uit en hoest niet onnodig. Het is verboden te fotograferen, te filmen en opnames te maken.
Die Taubenpost, D 965a (1828)                                 Pour les artistes et la musique, merci de respecter le silence. Veillez à éteindre téléphones portables,
Jos van Immerseel & Yeree Suh                                 montres électroniques et à réprimer les toux. Il est interdit de photographier, filmer et enregistrer.

2                                                             3
TOELICHTING

                                                                                             Goethe nogal onverschillig bleef bij de     kwam vaak bij de één of ander samen
           SCHUBERT, MEESTER VAN HET LIED                                                    composities van de jonge Schubert.          voor momenten van ontspanning en
                                                                                             In zijn ogen vonden alleen die liederen     plezier, en om de gemeenschappelijke
 Franz Schubert was een regelrechte paria in de Weense muziekwereld van zijn                 genade waarin de muziek op de               hartstocht voor kunst en wetenschap
   tijd, en leverde niet minder dan 625 liederen af voor hij op 31-jarige leeftijd           achtergrond bleef ten opzichte van de       te delen. Haar leden vormen het
    aan tyfus bezweek. Deze immense productie, met tal van speltechnische                    tekst en waarin de muziek spaarzaam         voorbeeld zelf van de romantische
moeilijkheden, bevat echte pareltjes uit de muziekgeschiedenis. We maken kennis              omsprong met beeldrijke effecten.           jeugd, de vriendschap was krachtig en
 met een componist met een intens gevoel voor muziekzetting, in dienst van de                Joseph von Spaun, een goede vriend          belangeloos. Het is bijgevolg logisch
                       tekst en de uitdrukkingskracht ervan.                                 van Schubert, bezorgde in 1816 een          dat Schubert haar in zijn muziek de lof
                                                                                             bundel met zestien liederen aan Goethe,     toezwaait.
                                                                                             hopend op een blijk van erkenning.              Bovendien toondicht hij niet enkel
         De kunst van de synthese              zijn genialiteit: in de beknoptheid van       De zending zou – onverrichter zake –        gedichten van grote auteurs als Goethe
Heel vroeg waagde Franz Schubert zich          het Lied slaagt hij erin om een breed         terugkomen, zelfs zonder begeleidend        en Schiller, maar tevens teksten van
aan de compositie van zijn eerste Lieder,      spectrum van emoties te suggereren –          woordje. In 1830, twee jaar na het          zijn vrienden-dichters. De literaire
geïnspireerd door zijn grote liefde voor       en dit ondanks de soberheid die eigen is      overlijden van Schubert, woonde             kwaliteit van die teksten mag dan wel
poëzie en muziek. Tussen 1815 en 1817          aan het genre.                                Goethe een uitvoering bij van Erlkönig,     minder groot zijn, voor de muziek heeft
– een periode vol flitsen van creativiteit –                                                 met Wilhelmine Schröder-Devrient als        dit geen enkel belang. Schubert plakt
schreef hij ongeveer driehonderd                            Terug naar afzender              soliste. Na afloop vertrouwde hij haar      immers niet zonder meer een melodie
liederen, de helft van zijn oeuvre in het      Om zijn 625 liederen te componeren,           toe: “Ik heb deze compositie ooit al eens   op een tekst; hij doorleeft het gedicht
genre; intussen componeerde hij ook            putte Schubert uit het werk van               gehoord, en ik hield er toen helemaal       in het diepste van zichzelf, waaruit dan
nog missen, symfonieën... Zijn inspiratie      een vijftigtal dichters. Goethe,              niet van, maar zoals ze nu vertolkt is,     ogenblikkelijk de muziek opborrelt.
was in die periode zo uitzinnig dat            Mayrhofer, Müller en Schiller waren           krijg je het geheel wel als één beeld       De kwaliteit van zijn Lieder berust
hij tot negen liederen op één dag              zijn lievelingsdichters, maar de jonge        te zien.”                                   niet op de waarde van de teksten,
schreef. Componeren mocht dan wel              Schubert werd vooral aangesproken                                                         ze duikt uit het diepste van hun ziel
makkelijk gaan, Schubert kon je nooit          door de auteur van Faust, Johann                                                          op. Het lijdt geen twijfel dat hij deze
betrappen op laksheid: hij herwerkte           Wolfgang von Goethe. Tussen 1814                      Muziek als goede vriend             kwaliteit evenzeer ontwaarde in de
zijn composities, soms herschreef hij          en 1822 zette hij meer dan zeventig           Schubert was uiterlijk weinig               kern van de gedichten van hen die hem
ze helemaal om uiteindelijk minieme            gedichten van Goethe op muziek. De            aantrekkelijk, ging slecht gekleed en       dierbaar waren, als in de verzen van
wijzigingen aan te brengen. Schubert           thematiek die er aan bod komt, lag hem        moest het bovendien vanwege de syfilis      Goethe of Schiller. Het is dus niet uit
componeerde altijd met slechts één             dan ook nauw aan het hart: de tijd die        die hem vanaf 1823 trof (hij was toen       gedienstigheid of dank dat Schubert
obsessief idee in gedachten. Hij wou           voorbijvliegt, mens en natuur, het gevoel     zesentwintig), zonder liefde stellen.       de verzen van zijn naaste vrienden
in de gedichten die hem ontroerden             van eenzaamheid en de zoektocht naar          Schubert heeft praktisch nooit liefde       heeft verdedigd; daarvoor was hij een
altijd het essentiële vatten om dat            universaliteit, de pijn en de troost van de   gekend. Dorstend naar menselijke            te groot idealist en genoot hij te weinig
vervolgens via de muziek nog sterker           dood. Schuberts werk zit vol impliciete       betrekkingen zal hij daarom aan zijn        bekendheid. Het is omdat hij zich met
te doen uitkomen. Daartoe putte hij uit        tegenspraak en die krijgt hier gestalte       vrienden de meeste tijd besteden en         hen verbonden en één voelde, op
diverse genres en stijlen, zoals chansons      door modale ambiguïteit (tussen majeur        hen het beste van zichzelf schenken,        dezelfde wijze als hij dat was met de
(gezangen, volksliederen) en de Duitse         en mineur) en het gebruik van clair-          waarvoor zij hem dankbaar zijn geweest.     ‘groten’ uit de Germaanse literatuur.
en Italiaanse theatermuziek die hij            obscur (plotse wisselingen in toonsoort)      De vriendenkring van Schubert telde
leerde kennen via zijn leermeester             – het lied Erlkönig is daar een treffend      mensen van alle slag, zoals filosofen,
Antonio Salieri. De vorm, de harmonie,         voorbeeld van.                                diplomaten, dichters en schilders, maar
de melodie, de wisselwerking tussen                Schubert werd ook aangesproken            geen enkele andere muzikant. Schubert
zang en piano, het zijn stuk voor stuk         door de grote muzikaliteit die in het         stond in deze groep centraal, zonder
elementen die Schubert gebruikte om            werk van Goethe ingebed zit. Dat              evenwel de rol van leider te spelen.
zijn artistieke verlangen tot uitdrukking      die muzikaliteit inherent is aan de           Hij wás er gewoon, terwijl de anderen
te brengen. Net daarin hoor je ook             tekst verklaart wellicht ook waarom           rondom hem stonden. De groep

       4                                                                                            5
SCHUBERTIADE                               HET PROGRAMMA                           Die dramatische kracht is maar                      DE PIANOFORTE
                                                                                         een van de kwaliteiten van Schubert
De naam Schubert roept meteen                We weten te weinig over de                  waarvan ik zo in de ban ben. Zijn           Ter gelegenheid van dit concert zullen
het beeld op van het Wenen van het           programma’s van de Schubertiades            muziek klinkt me ook heel ‘puur’ en         Jos van Immerseel en Claire Chevallier
begin van de 19e eeuw: klatergoud en         om van dit concert een getrouwe             relevant in de oren. Schubert had lak       op een facsimile van de pianoforte van
Sehnsucht, danspartijen en koffiehuizen!     historische weergave van de salons te       aan wat anderen dachten: hij heeft          Conrad Graf spelen (Artesis Antwerpen,
De bourgeoisie laafde zich aan de            kunnen maken. Vanuit dat basisidee, en      altijd zijn eigen weg gevolgd, en zo        in depot in het Museum Vleeshuis).
verzen van Goethe, Schiller en Schlegel      met behulp van de Deutsch-catalogus,        kon hij zijn originele oeuvre bij elkaar    De originele pianoforte van Conrad
en deed zich meer dan ooit tevoren           heb ik geprobeerd een paar mogelijke        schrijven. Ook het parcours dat hij heeft   Graf vormt de brug met de componist:
tegoed aan muzikaal vertier. Om die          muzikale scenario’s uit te werken.          afgelegd, is uitzonderlijk te noemen. Zo    hij is gebouwd in 1826 — twee jaar voor
culturele honger te stillen, kwam de         Daartoe heb ik een aantal criteria          was hij nog geen twintig toen hij zijn      de dood van Schubert — door een van
Weense middenklasse geregeld samen.          vooropgesteld. ‘Varietas’ was daarbij       Erlkönig schreef, en in de herfst van       zijn kennissen. De facsimile van de
Ze organiseerde informele avonden die        mijn rode draad: ik wou komen tot een       zijn leven heeft hij zich nog toegelegd     pianoforte van Conrad Graf, die van
in het teken stonden van voordrachten        maximale afwisseling van bezettingen,       op de studie van het contrapunt. Een        2000 dateert en tijdens dit concert
en debatten, spelletjes en theater, en       sferen en toonsoorten, en ik wou dat        paar van zijn uitspraken, ten slotte,       wordt bespeeld, wordt ter beschikking
poëzie en sociale en politieke discussies.   alle muzikanten aan bod kwamen. Deze        liggen me na aan het hart. Ik wil dan       gesteld door het Ruckers Genootschap.
De hoofdrol was er steevast weggelegd        Schubertiade is echter in de eerste         ook graag afsluiten met een van zijn             Het Ruckers Genootschap ijvert
voor de muziek, met een repertoire           plaats een persoonlijk verhaal. Toen ik     mooiste citaten:                            al bijna een halve eeuw voor de
dat van liederen tot dansen ging. Die        de knoop moest doorhakken, had ik al                                                    verspreiding van de kennis van de
bijeenkomsten mondden dan ook                een idee van de muzikanten met wie                „O Phantasie! Du höchstes             historische instrumenten van de
vaak uit in feesten die tot voorbij het      ik wou samenwerken. Daarnaast heb             Kleinod des Menschen, du                  collectie van het Vleeshuis. Het doet
ochtendgloren duurden.                       ik me bij de keuze van de werken vaak         unerschöpflicher Quell, aus dem           dat door middel van onderzoek naar de
    Ook Franz Schubert was regelmatig        uitsluitend laten leiden door de liefde       sowohl Künstler als Gelehrte              ontstaanscontext en uitvoeringspraktijk,
van de partij in die salons, waarvoor        en bewondering die ik ervoor koesterde.       trinken! O bleibe noch bei uns,           door documentatiewerk en archivering,
hij heel wat liederen en kamermuziek         Maar Schubertiade is in de eerste             wenn auch von wenigen nur                 door studieprojecten, conservatie,
in opdracht heeft geschreven. De             plaats een eerbetoon aan de man die           anerkannt und verehrt, um uns vor         restauratie en actieve opwaardering van
bijeenkomsten die Schubert en zijn           ons dit alles heeft geschonken. Daarom        jener sogenannten Aufklärung,             het erfgoed. Het Ruckers Genootschap
vrienden organiseerden, verliepen            kon ik niet om sommige werken heen.           jenem hässlichen Gerippe ohne             is genoemd naar Hans Ruckers, de
in een gemoedelijke en bescheiden            Denk daarbij maar aan Der Wanderer,           Fleisch und Blut, zu bewahren!“           oprichter van een befaamd Antwerps
sfeer. Zijn ‘Schubertiades’ gingen           de belichaming van het vernuft van                                                      klavecimbelatelier dat in de 16e en de
algauw een goede reputatie genieten          Schubert, en aan An die Musik, een                O fantasie! Jij, het mooiste          17e eeuw tot de Europese top behoorde.
en lokten met hun bohemiensfeer en           aangrijpend loflied waarvan een grote         kleinood van de mens, de
artistieke en intellectuele gezelschap       schoonheid uitgaat.                           onuitputtelijke bron waaraan                                naar Sofie Taes & Jeannine
aristocratische gasten.                          Als je het mij vraagt, schuilt een        zowel de artiest als de wijze zich                                Lambrechts-Douillez
    Tegenwoordig genieten de                 van de geheimen van Schubert als              laaft! O blijf bij ons, ook al word je
Schubertiades een legendarische status.      componist van Lieder in zijn ervaring         slechts door een handvol mensen
In dat mythische tableau is een centrale     als zanger. Zijn opleiding tot koorknaap      erkend en gerespecteerd, om ons
plaats weggelegd voor Schubert, die          in het Konvikt van Wenen is uitgemond         te behoeden voor die zogenaamde
er vaak zong (“met een zachte, maar          in een schrijfstijl die perfect aansluit      Verlichting, dat afzichtelijke skelet
aangename stem”) en improviseerde            op de menselijke stem. Daarnaast              zonder vlees en bloed!
aan het klavier. Veel van zijn Lieder en     vertonen zijn Lieder een uitzonderlijke
dansen (alles samen om en bij de 400         dramaturgische structuur. De piano
werken) zijn in deze context ontstaan.       doet dienst als regisseur: hij bepaalt de                     naar Jos van Immerseel
De composities getuigen van een              sfeer en anticipeert op de tekst. Dat is
grondig en persoonlijk inzicht in de         een eeuwenoud theaterprincipe waarin                                                    Met vriendelijke toestemming van Alpha Classics
muziek die in de Schubertiaanse salons       Schubert bleek uit te blinken.                                                          (Outhere Music)
haar ultieme habitat had gevonden.                                                                                                   Bron: CD Schubertiade (Alpha Classics 2015)

       6                                                                                        7
CLÉ D’ÉCOUTE

                                                                                         dans l’œuvre d’une cinquantaine de          composition, et elle ne m’avait pas
                SCHUBERT, MAÎTRE DU LIED                                                 poètes. Parmi ses favoris citons Goethe,    du tout plu, mais interprété ainsi,
                                                                                         Mayrhofer, Müller et Schiller. Celui qui    l’ensemble constitue un tableau
    Grand laissé-pour-compte de la scène musicale viennoise de son époque,               marque le plus le jeune Schubert est le     très visuel. »
Franz Schubert a livré pas moins de 625 lieder avant de décéder du typhus, à l’âge       plus célèbre auteur de Faust, Johann
 de 31 ans. Cette production immense, d’une grande diversité de factures, recèle         Wolfgang von Goethe. De 1814 à 1822,                    Amis dans la musique
 de véritables trésors de l’histoire de la musique. Elle nous révèle un compositeur      Schubert mettra en musique 70 de            D’un physique peu attrayant, mal habillé,
    doué d’un sens aigu de la mise en musique, où celle-ci sert le texte et son          ses poèmes. Il faut dire que les grands     et de surcroît, interdit d’amour par la
          expressivité, le tout avec une incroyable économie de moyens.                  thèmes qui y sont abordés vont droit au     syphilis dès 1823 – il a alors vingt-six
                                                                                         cœur du compositeur : la fuite du temps,    ans –, Schubert n’a pratiquement jamais
                                                                                         l’homme et la nature, le sentiment de       connu l’amour. Dès lors, c’est à ses amis
           Un art de la synthèse                   Sans être à proprement parler         solitude et la quête d’universalité, la     qu’il a offert la majeure partie de son
Poussé par son amour pour la poésie           l’inventeur du lied, Schubert est          douleur et la consolation dans la mort.     temps et de son être, et ceux-ci le lui
et la musique, Schubert se livre très tôt     certainement le premier à avoir            La contradiction est au cœur de l’œuvre     ont bien rendu. Le cercle des amis de
à l’écriture de lieder. Entre 1815 et 1817,   su donner au genre ses lettres de          de Schubert et s’y manifeste à travers      Schubert comptait des gens de toutes
dans une fulgurance créatrice, Schubert       noblesse : même des compositeurs           une ambiguïté modale (majeur-mineur)        professions : philosophes, diplomates,
en livre pas moins de 300 – la moitié de      comme Haydn ou Mozart n’ont produit        et l’usage du clair-obscur (changements     poètes, peintres, mais nul autre musicien
sa production dédiée au genre – ainsi         dans ce domaine que des choses             subits de tonalité) – le lied Erlkönig en   que lui. Schubert était au centre du
que des messes, symphonies... Une             relativement peu convaincantes.            est un exemple illustre.                    groupe, sans jouer à proprement
inspiration folle le mène par moment          Le génie de Schubert réside                     Un autre élément de l’œuvre            parler le rôle de chef. Il était là, tout
à écrire jusqu’à neuf lieder dans la          essentiellement dans une double            de Goethe qui séduit Schubert est           simplement, et les autres autour de lui.
même journée ! Cette facilité d’écriture      synthèse : celle de la musique populaire   la grande musicalité dont elle est          Le groupe se réunissait souvent chez
n’autorise toutefois aucun laxisme : il       (volkslied) avec la musique savante        empreinte. Cette musicalité inhérente       l’un ou chez l’autre, pour partager de
retravaille les compositions, les réécrits    d’une part, et celle de la poésie de       au texte explique probablement              bons moments de loisirs et de plaisirs, et
entièrement parfois pour ne leur              son temps – bonne ou mauvaise –            l’indifférence du poète à l’égard des       mettre en commun leur enthousiasme
apporter que d’infimes modifications.         avec la musique de l’autre. Schubert       mises en musique de ses poèmes par          pour les arts ou les sciences. Ils
     Quand Schubert compose, une seule        est le premier à ne pas concevoir la       le jeune compositeur. Les seules qui        constituaient l’exemple même de la
idée l’obsède : capter toute la substance     composition mélodique comme une            trouvent grâce aux yeux de Goethe           jeunesse romantique, exaltée, confiante
expressive des poèmes qui l’émeuvent          surimpression d’une musique sur le         sont celles dont la musique tend à          et bohème. L’amitié était forte, gratuite,
et la rehausser grâce à la musique.           texte, mais comme une fusion de            s’effacer derrière le texte et ne tolère    et il était logique que Schubert la
Pour ce faire, il puise dans différents       deux langages qui viennent s’enrichir      la présence d’effets expressifs qu’avec     célébrât dans sa musique.
genres et styles – chanson, musiques de       mutuellement. Ce qui explique que la       parcimonie ; mais tel n’est pas le cas           Aussi, à côté de grands poètes
scène allemande et italienne, que lui a       réussite d’un lied chez Schubert n’est     des lieder de Schubert... En 1816, Spaun,   comme Goethe ou Schiller, Schubert
transmise son maître Salieri. La forme,       pas essentiellement liée à la qualité      l’ami de Schubert, enverra un cahier        choisit-il de mettre en musique de
l’harmonie, la mélodie, l’interaction         littéraire du texte choisi, ni même à la   de 16 lieder de ce dernier au grand         nombreux textes de ses amis poètes.
entre le chant et le piano sont autant        beauté intrinsèque de la musique. Il y     poète, espérant qu’ils suscitent son        Sans doute leur qualité littéraire est-elle
d’éléments que Schubert soumet                a chez Schubert une inventivité de la      approbation. La lettre lui sera renvoyée    moindre que celle des premiers, mais
également à sa volonté artistique. C’est      musique qui n’est jamais redondante par    dans son état d’origine, sans même un       ceci n’a aucune importance pour la
ainsi que son génie s’exprime : à travers     rapport au texte, mais vient ouvrir des    mot d’accompagnement. En 1830, soit         musique. Car Schubert n’accole pas
sa capacité à suggérer, dans la forme         horizons nouveaux.                         deux ans après la mort de Schubert,         simplement une mélodie à un texte :
ramassée du lied, un univers entier                                                      Goethe entendra Erlkönig interprétée        il vit le poème, au plus profond de lui
d’émotions, le tout dans une économie                    Retour à l’envoyeur             par la cantatrice Wilhelmine Schröder-      et, en un instant, la musique émerge.
de moyens propre à l’effectif du chant        Pour créer les quelque 625 lieder que      Devrient. Il confiera à celle-ci :          La qualité de ses lieder ne repose pas
accompagné.                                   réunit sa production, Schubert puise       « J’avais déjà entendu une fois cette       sur la valeur des textes : elle surgit de

       8                                                                                        9
leur âme profonde, et nul doute qu’il                                                                            SCHUBERTIADE                                LE PROGRAMME
percevait celle qui vivait au cœur des
poèmes de ceux qui lui étaient chers,                                                                Qui dit Schubert, dit Vienne au               Ce concert n’est pas une reconstitution
autant que celle émanant des vers d’un                                                               début du XIXe siècle : tape-à-l’oeil          historique, avant tout parce que nous
Goethe ou d’un Schiller. Ce n’est donc                                                               et Sehnsucht, cotillons et cafés ! La         savons peu de choses des programmes
pas par complaisance ou par gratitude                                                                bourgeoisie s’abreuve aux vers de             des Schubertiades. À partir de cette
que Schubert a défendu les vers de                                                                   Goethe, de Schiller et de Schlegel et         idée de base et à l’aide du catalogue
ses proches ; il était trop idéaliste, trop                                                          consomme du divertissement musical            Deutsch, j’ai entrepris de reconstituer
peu reconnu aussi pour cela. C’est par                                                               avec plus d’avidité que jamais. Pour          des scénarios musicaux possibles.
adhésion, par communion profonde                                                                     satisfaire cette faim, la classe moyenne      Quelques critères m’y ont conduit.
avec ceux-ci, autant qu’avec les                                                                     viennoise se réunit régulièrement             La « varietas », tout d’abord : j’ai visé
« grands » de la littérature germanique.                                                             lors de soirées informelles pour des          à une variété maximale d’effectifs,
                                                                                                     conférences et des discussions, des jeux      d’atmosphères et de tonalités, et me
                                                                                                     et du théâtre, de la poésie et des débats     suis efforcé de faire entendre tous les
                                                                                                     sociaux et politiques. La musique y tient     musiciens. Mais cette Schubertiade
                                                                                                     immanquablement le rôle principal, et         est avant tout un récit personnel ;
                                                Portret van Franz Schubert door Josef Teltscher
                                                                                                     le répertoire est composé de chansons         au moment de choisir, j’avais déjà en
                                              waaronder Schubert schreef: “Denk zo vaak mogelijk     et de danses — il n’est pas rare que ces      tête les musiciens avec lesquels je
                                                    aan Uw Franz Schubert, Wenen, 1825”.
                                                                                                     réunions finissent en fêtes après l’aube...   désirais travailler et souvent, le choix
                                               Portrait de Franz Schubert par Josef Teltscher sous
                                               lequel Schubert écrit : « Pensez aussi souvent que
                                                                                                         Franz Schubert fréquente ces              d’une œuvre n’a pas eu d’autre mobile
                                                 possible à votre Franz Schubert, Vienne, 1825 ».    salons, pour lesquels des chansons            que mon amour et mon admiration pour
                                                                                                     et de la musique de chambre lui sont          elle. Pour finir, certaines œuvres étaient
                                                                                                     souvent commandées. Les réunions              incontournables – Schubertiade est
                                                                                                     qu’organisent Schubert et son cercle          avant tout un hommage à l’homme qui
                                                                                                     d’amis sont joviales et modestes. Ces         a créé tout ceci : Der Wanderer comme
                                                                                                     « Schubertiades » jouissent bientôt           incarnation du génie de Schubert ;
                                                                                                     d’une grande réputation et attirent,          et An die Musik, un émouvant éloge
                                                                                                     grâce à leur ambiance bohème et à la          d’une grande beauté aux côtés duquel
                                                                                                     compagnie artistique et intellectuelle,       je ne peux que me ranger.
                                                                                                     des hôtes issus de l’aristocratie.                Selon moi, l’un des secrets de
                                                                                                         Aujourd’hui, les Schubertiades ont        Schubert comme compositeur de
                                                                                                     acquis un statut légendaire. Au centre        lieder réside dans son expérience
                                                                                                     de ce tableau mythique, Schubert — qui        de chanteur : sa formation comme
                                                                                                     y chante souvent (« avec une voix douce       enfant de chœur au Konvikt de Vienne
                                                                                                     mais agréable ») et improvise au clavier      s’est muée en un style d’écriture
                                                                                                     — et son œuvre, dont de nombreux              parfaitement adaptée à la voix humaine.
                                                                                                     lieder et danses (près de 400 œuvres          En outre, la structure dramaturgique de
                                                                                                     au total) sont nés dans ce contexte.          ses lieder est extraordinaire. Le piano
                                                                                                     Ces compositions témoignent d’une             sert de metteur en scène : il définit
                                                                                                     connaissance profonde, personnelle de         l’atmosphère et anticipe les répétitions
                                                                                                     la musique qui a trouvé son écrin ultime      du texte – un principe théâtral
                                                                                                     dans les salons schubertiens.                 séculaire, dans lequel Schubert s’est
                                                                                                                                                   montré brillant.

       10                                                                                                   11
BIOGRAFIEËN · BIOGRAPHIES

    Cette force dramatique n’est que                       LE PIANO-FORTE                              MATTHIAS WINCKHLER,                   FR Né à Munich en 1990, Matthias
l’une des qualités Schubertiennes                                                                         bariton · baryton                  Winckhler a étudié le chant au
qui me fascinent tant. Sa musique             À l’occasion de ce concert,                                                                    Mozarteum à Salzbourg, avant de se
me semble également très « pure »,            Jos van Immerseel et Claire Chevallier            NL Matthias Winckhler werd geboren           forger un palmarès impressionnant.
pertinente. Schubert ne s’est jamais          joueront sur un fac-similé du piano-forte         in 1990. Hij studeerde zang aan het          En 2014, il décroche à la fois le
préoccupé de ce que les autres                de Conrad Graf (Artesis Antwerpen, en             Salzburgse Mozarteum en bouwde               Premier prix et le Prix spécial de la
pensaient : il a suivi son propre chemin      dépôt au Musée Vleeshuis). Le piano-              vervolgens een indrukwekkende carrière       Fondation Mozarteum lors du Concours
pour créer cet œuvre original. Son            forte original de Conrad Graf nous relie          uit. In 2014 mocht hij uit handen van        international Mozart de Salzbourg,
parcours aussi est exceptionnel :             au compositeur : il fut construit en 1826         de Stiftung Mozarteum zowel de Eerste        et remporte le Concours Schubert
Schubert écrivit Erlkönig avant l’âge de      — deux ans avant la mort de Schubert              prijs als de speciale prijs in ontvangst     à Dortmund. Auparavant, il s’était
20 ans, et à la fin de sa vie, il entreprit   — par un facteur que le compositeur               nemen tijdens de internationaler             déjà imposé lors du Concours Bach
encore d’étudier le contrepoint ! Enfin,      connaissait personnellement. Construit            Mozartwettbewerb in Salzburg. Hij won        à Leipzig en 2012. Depuis la saison
certains de ses propos me sont chers.         en 2000, le fac-similé du Conrad Graf             datzelfde jaar ook de internationaler        2015-2016, le baryton allemand est
Ce commentaire trouvera son parfait           utilisé lors de ce concert est mis à              Schubert-Wettbewerb in Dortmund.             membre de la troupe du Staatsoper
point d’orgue avec l’un des plus beaux :      disposition par l’Association Ruckers.            Daarvoor liet hij zich al opmerken tijdens   Hannover, où il a récemment fait ses
                                                   Cette association travaille depuis           de internationaler Bach-Wettbewerb           débuts dans le rôle de Papageno
       « Ô fantaisie ! Tu es le plus          près d’un demi-siècle à la promotion              in Leipzig in 2012. Sinds het seizoen        dans La flûte enchantée de Mozart.
  beau bijou de l’homme, la source            de la connaissance des instruments                2015-2016 maakt de Duitse bariton            Il apparaît régulièrement sur scène
  intarissable à laquelle boivent             historiques de la collection du Vleeshuis,        deel uit van het gezelschap van het          sous la baguette de chefs d’orchestre
  l’artiste comme le savant !                 par des recherches sur le contexte                Staatsoper Hannover, waar hij onlangs        renommés comme Giovanni Antonini,
  Reste avec nous, bien que tu ne             d’origine et les pratiques d’exécution,           zijn debuut maakte in de rol van             Fabio Bonizzoni, Reinhard Goebel, Vasily
  sois reconnue et respectée que de           par un travail de documentation et                Papageno in De toverfluit van Mozart.        Petrenko Jordi Savall ou Masaaki Suzuki
  quelques-uns, pour nous préserver           d’archives, par des projets d’études,             Winckhler treedt geregeld op onder           et en compagnie d’ensembles tels que
  de ces soi-disant Lumières,                 par la conservation, la restauration et           leiding van beroemde dirigenten als          le Wiener Philharmoniker, la Camerata
  cet ignoble squelette sans chair            la valorisation active du patrimoine.             Giovanni Antonini, Fabio Bonizzoni,          Salzburg, le Philharmoniker Hamburg
  ni sang ! »                                 L’association porte le nom de Hans                Reinhard Goebel, Vasily Petrenko, Jordi      et l’Orchestre philharmonique d’Oslo.
                                              Ruckers, fondateur d’un atelier de                Savall en Masaaki Suzuki, aan de zijde       Spécialiste du lied, Matthias Winckhler
               d’après Jos van Immerseel      clavecins anversois renommé qui faisait           van gezelschappen als het Wiener             se produit également en récital aux
                                              partie des meilleurs en Europe aux                Philharmoniker, het Camerata Salzburg,       côtés de pianistes tels que Marcelo
                                              XVIe et XVIIe siècles.                            het Philharmoniker Hamburg en het            Amaral, Bernadette Bartos, Tobias
                                                                                                Oslo Philharmonic. Als liedspecialist        Krampen, Verena Metzger et Jan-Philip
                                                            d’après Sofie Taes & Jeannine       brengt Matthias Winckhler ook recitals,      Schulze. Il collabore étroitement avec
                                                                     Lambrechts-Douillez        bijgestaan door pianisten als Marcelo        des compositeurs contemporains et
                                                                                                Amaral, Bernadette Bartos, Tobias            s’est ainsi vu confier plusieurs créations
                                                                                                Krampen, Verena Metzger en Jan-              mondiales, notamment à l’occasion du
                                                                                                Philip Schulze. Hij werkt bovendien          festival Kissinger Sommer.
                                                                                                nauw samen met hedendaagse
                                                                                                componisten en kan zo al verscheidene
                                              Avec l’aimable autorisation d’Alpha Classics      wereldpremières op zijn naam zetten,
                                              (Outhere Music)                                   bijvoorbeeld ter gelegenheid van het
                                              Source : CD Schubertiade (Alpha Classics, 2015)   festival Kissinger Sommer.

       12                                                                                              13
Yeree Suh,                    FR La soprano coréenne Yeree Suh a
                                                    sopraan · soprano               étudié le chant à l’Université nationale
                                                                                    de Séoul et à l’Universität der Künste
                                        NL De Koreaanse sopraan Yeree Suh           Berlin dans la classe de Harald Stamm.
                                        studeerde zang aan de nationale             Elle s’est perfectionnée avec Regina
                                        universiteit van Seoel en aan de            Werner-Dietrich à Leipzig et s’est
                                        Universität der Künste Berlin, bij Harald   spécialisée dans la musique ancienne
                                        Stamm. Ze vervolgde haar opleiding          avec Gerd Türk à la Schola Cantorum

     Matthias Winckhler © Thomas Jauk
                                        bij Regina Werner-Dietrich in Leipzig       de Bâle. Yeree Suh a fait ses débuts
                                        en specialiseerde zich in oude muziek       à l’opéra en 2003, dans le rôle de
                                        bij Gerd Türk, aan de Schola Cantorum       Ninfa dans L’Orfeo de Monteverdi
                                        in Bazel. In 2003 debuteerde Yeree          sous la direction de René Jacobs aux
                                        Suh als operazangeres. Tijdens de           Innsbrucker Festwochen. Depuis lors,
                                        Innsbrucker Festwochen vertolkte            elle est régulièrement invitée à se
                                        ze de rol van Ninfa in Monteverdi’s         produire dans des salles de concert et
                                        L’Orfeo, onder leiding van René Jacobs.     opéras de premier plan. Elle a collaboré
                                        Sindsdien is ze een veelgevraagde           avec les chefs les plus en vue : Philippe
                                        gast in de grootste concertzalen en         Herreweghe, Ton Koopman, Sigiswald
                                        operahuizen. Ze heeft samengewerkt          Kuijken, Václav Luks, Andrea Marcon,
                                        met de meest gerenommeerde                  Andreas Spering, Jean-Christophe
                                        orkestleiders: Philippe Herreweghe,         Spinosi et Masaki Suzuki. Remarquable
                                        Ton Koopman, Sigiswald Kuijken, Václav      interprète de la musique contemporaine,
                                        Luks, Andrea Marcon, Andreas Spering,       Yeree Suh a notamment participé, à
                                        Jean-Christophe Spinosi en Masaki           Berlin, à la création européenne de with
                                        Suzuki. Yeree Suh zingt ook moderne         lilies white de Matthias Pintscher avec
                                        werken en heeft in Berlijn, samen met       le Deutsches Staatsorchester dirigé par
                                        het Deutsches Staatsorchester en onder      Kent Nagano et a pris part aux festivités
                                        leiding van Kent Nagano, meegewerkt         organisées à l’occasion des 85e et
                                        aan de Europese première van with           90e anniversaires de Pierre Boulez,
                                        lilies white, de compositie van Matthias    ainsi qu’au concert en hommage au
                                        Pintscher. Ze leverde ook haar bijdrage     compositeur disparu en janvier 2016.
                                        aan de feestelijkheden naar aanleiding      La soprano s’est produite en août 2017
                                        van de 85e en de 90e verjaardag van         aux côtés d’Anima Eterna Brugge et
     Yeree Suh © Anima Eterna

                                        Pierre Boulez, en tijdens het concert       de Jos van Immerseel sur la scène de
                                        ter ere van de componist nadat die in       l’Elbphilharmonie à Hambourg dans
                                        januari 2016 was overleden. In augustus     un programme dédié à Gershwin.
                                        2017 trad Yeree Suh samen met Anima         Son dernier enregistrement en date
                                        Eterna Brugge en Jos van Immerseel          est le disque Schubertiade (Alpha
                                        op in de Elbphilharmonie in Hamburg,        Classics, 2016), réalisé aux côtés de Jos
                                        met een programma dat aan Gershwin          van Immerseel et Anima Eterna Brugge.
                                        was gewijd. Haar recentste album is
                                        Schubertiade (Alpha Classics, 2016) dat
                                        ze opnam met Jos van Immerseel en
                                        Anima Eterna Brugge.

14                                             15
Jos van Immerseel,                     FR Né à Anvers, Jos van Immerseel
                                               pianoforte · piano-forte               y suit des études de piano, d’orgue,
                                                                                      de chant et de direction d’orchestre.
                                       NL Jos van Immerseel werd geboren in           En autodidacte, il s’intéresse de près
                                       Antwerpen, waar hij piano, orgel, zang         à l’organologie, à la rhétorique et au
                                       en orkestleiding volgde. Als autodidact        piano-forte historique. Il étudie le
                                       verdiepte hij zich in de organologie, de       clavecin auprès de Kenneth Gilbert
                                       retoriek en de historische pianoforte.         et gagne en 1973 le premier concours

     Jos van Immerseel © Alex Vanhee
                                       Klavecimbel studeerde hij bij Kenneth          de clavecin de Paris. Soliste reconnu
                                       Gilbert. In 1973 won hij het eerste            dans le monde entier, il se produit
                                       klavecimbelconcours van Parijs.                aujourd’hui sur les grandes scènes
                                       Vandaag geniet Van Immerseel als               internationales. Il interprète la musique
                                       solist wereldwijd erkenning en is hij te       de chambre avec des experts tels que
                                       gast op de belangrijkste internationale        Claire Chevallier et Thomas Bauer. Il
                                       concertpodia. Kamermuziek speelt               est également actif en tant que chef
                                       hij met geestverwanten als Claire              d’orchestre et fonde en 1987 Anima
                                       Chevallier en Thomas Bauer. Hij is ook         Eterna Brugge, qui fonctionne sur la
                                       actief als dirigent en richtte in 1987 het     base de projets. Son répertoire s’étend
                                       projectorkest Anima Eterna Brugge op.          de la musique baroque à Liszt, Poulenc
                                       Zijn repertoire reikt van barokmuziek          et Gershwin. Van Immerseel a enseigné
                                       tot Liszt, Poulenc en Gershwin.                à Amsterdam, Paris, Bâle... Il s’est
                                       van Immerseel gaf ook les aan                  constitué une collection unique de
                                       muziekhogescholen in o.m. Amsterdam,           claviers historiques qui révèlent le style,
                                       Parijs en Basel. Hij bouwde een unieke         le tempo, la dynamique, l’acoustique et
                                       verzameling historische klavieren              l’équilibre de la musique d’autrefois. En
                                       uit, die informatie onthullen omtrent          mars 2018, Jos van Immerseel a reçu le
                                       stijl, tempo, dynamiek, akoestiek en           prestigieux « Prix Klara de la carrière »
                                       balans van de muziek van weleer.               pour son investissement, depuis 50 ans,
                                       Van Immerseel viel in maart 2018 de            dans la valorisation de l’interprétation
                                       prestigieuze ‘Klara carrièreprijs’ te beurt,   sur instruments historiques. Sa
                                       voor zijn nu al 50 jaar lange inzet voor       discographie compte plus de 100
                                       de historische uitvoeringspraktijk. Zijn       enregistrements. Depuis 2015, ses CD et
     Claire Chevallier © Alex Vanhee

                                       discografie telt meer dan 100 opnamen.         ceux d’Anima Eterna Brugge paraissent
                                       Sinds 2015 verschijnen zijn cd’s en            chez Alpha Classics. En 2016, est sorti
                                       die van Anima Eterna Brugge bij                un coffret intitulé Schubertiade
                                       Alpha Classics. In 2016 kwam een               – une des trois parutions à l’occasion du
                                       Schubertiade-cd-box uit, een van               70e anniversaire de Jos van Immerseel –
                                       de drie uitgaven naar aanleiding van           enregistré en compagnie des musiciens
                                       Van Immerseels 70e verjaardag en               du concert de ce soir.
                                       opgenomen met de muzikanten die je
                                       vanavond hoort.

16                                            17
Claire Chevallier,               FR Née en 1969, la pianiste française
        pianoforte · piano-forte          Claire Chevallier s’est d’abord formée
                                          aux conservatoires de Nancy et de
NL De Franse pianiste Claire Chevallier   Strasbourg, puis au Conservatoire
werd geboren in 1969 en genoot haar       Royal de Bruxelles. Elle commence à
vorming aan de conservatoria van          se passionner pour le piano-forte à la
Nancy en Straatsburg, en vervolgens       suite d’une master class donnée par

                                                                                                                                                                © Pressiana Petia
aan het Koninklijk Conservatorium         Jos van Immerseel et développe une
Brussel. Na het bijwonen van een          connaissance approfondie des claviers
masterclass pianoforte door Jos van       historiques. Comme musicienne et
Immerseel raakte ze geboeid door dit      chercheuse, elle a constitué sa propre
instrument. Zodoende ontwikkelde          collection d’instruments à clavier
ze een diepgaande kennis van              qui comprend six pianos à queue et
historische klavierinstrumenten. Als      couvre la période 1842-1920. Elle s’est
muzikante en researcher bouwde            notamment produite au Concertgebouw
ze haar eigen collectie klavieren uit,    Amsterdam, aux Musikfestspiele
die zes vleugelpiano’s bevat en een       Sanssouci Potsdam, à l’Alte Oper
periode beslaat gaande van 1842 tot       Frankfurt, au Mozarteum Salzburg, à
1920. Ze trad onder meer op in het        la Salle Pleyel ou à l’Opéra national
Concertgebouw van Amsterdam, op de        de Bordeaux. Elle a collaboré avec
Musikfestspiele Potsdam Sanssouci, in     des artistes tels qu’Anne Teresa de          Lisa Shklyaver, clarinette · klarinet        FR Lisa Shklyaver est née à Khabarovsk
de Alte Oper Frankfurt, het Mozarteum     Keersmaeker, Josse de Pauw ou David                                                       (Russie). À onze ans, elle reçoit de son
Salzburg, de Parijse Salle Pleyel en de   Claerbout. Claire Chevallier dispose        NL Lisa Shklyaver werd geboren in             grand-père Joseph Shklyaver ses pre-
Opéra National de Bordeaux. Ze werkte     d’une discographie diversifiée incluant     Chabarovsk (Rusland). Haar grootvader,        mières leçons de clarinette, avant de se
samen met kunstenaars als Anne            des œuvres de Schubert, Saint-Saëns,        Joseph Shklyaver, gaf haar haar eerste les-   former à Saint-Pétersbourg, Karlsruhe et
Teresa de Keersmaeker, Josse de Pauw      Franck, Liszt, Satie et Poulenc. En 2017,   sen klarinet. Nadien studeerde ze in Sint-    Trossingen. Elle se dédie à un vaste ré-
en David Claerbout. Claire Chevallier     elle a sorti un disque en duo avec Jos      Petersburg, Karlsruhe en Trossingen. Met      pertoire allant de la musique ancienne à
heeft een gevarieerde discografie         van Immerseel : Dvorak, Grieg, Brahms:      een repertoire variërend van oude muziek      la création contemporaine et se produit
op haar naam staan, met werken van        Music for Piano Four Hands (Alpha           tot hedendaagse creaties groeide ze uit       tant en solo qu’en musique de chambre
Schubert, Saint-Saëns, Franck, Liszt,     Classics). Claire Chevallier enseigne le    tot een muzikante die zowel solo als met      ou en compagnie d’orchestres tels que
Satie en Poulenc. In 2017 verscheen       piano-forte au Conservatoire Royal de       andere kamermusici of orkesten optreedt,      l’Elbipolis Barockorchester Hamburg, le
een cd waarop ze speelt met Jos van       Bruxelles depuis 2004.                      waaronder het Elbipolis Barockorchester       Karlsruher Barockorchester, le Concerto
Immerseel: Dvorak, Grieg, Brahms:                                                     Hamburg, het Karlsruher Barockorchester,      Classico Frankfurt, le Göttinger
Music for Piano Four Hands (Alpha                                                     Concerto Classico Frankfurt, het              Barockorchester ou L’arpa festante de
Classics). Sinds 2004 onderwijst ze                                                   Göttinger Barockorchester en L’arpa           Munich. Elle s’est produite aux côtés
pianoforte aan het Conservatoire Royal                                                festante uit München. In 2013 speelde ze      d’Anima Eterna Brugge pour la première
de Bruxelles.                                                                         voor het eerst bij Anima Eterna Brugge.       fois en 2013 et interprète également de
                                                                                      Bovendien vertolkt ze kamermuziek met         la musique de chambre avec son chef,
                                                                                      Jos van Immerseel, de dirigent van het        Jos van Immerseel. Sa discographie re-
                                                                                      orkest. Haar discografie verraadt de ver-     flète la grande variété de son répertoire.
                                                                                      scheidenheid van haar repertoire. In 2015     Lisa Shklyaver a notamment pris part en
                                                                                      werkte ze mee aan de opname van twee          2015 à l’enregistrement de deux CD gra-
                                                                                      cd’s met het Karlsruher Barockorchester,      vés avec le Karlsruher Barockorchester,
                                                                                      gewijd aan de 300e verjaardag van de          consacrés aux 300 ans de la ville de
                                                                                      stad. Ze speelt eveneens in Schubertiade,     Karlsruhe. Elle figure également sur le
                                                                                      een cd-box die werd uitgegeven in 2016        coffret Schubertiade sorti en 2016 chez
                                                                                      bij Alpha Classics.                           Alpha Classics.

      18                                                                                     19
GEZONGEN TEKSTEN · TEXTES CHANTÉS

ISANG YUN                                                                          FRANZ SCHUBERT
GUINE (DIE SCHAUKEL)                    PYONJI (DER BRIEF)                         L’INCANTO DEGLI OCCHI, D 990E              IL MODO DI PRENDER MOGLIE,
                                        Kim Sang Oak                               Pietro Metastasio                          D 902/3
Wenn ich in die Ferne schaue,                                                                                                 Pietro Metastasio
verschwindet sie,                       Die im Text erwähnten Blüten der           Da voi, cari lumi,
um kurz darauf wieder aufzutauchen.     Balsamine-Blume benutzten die              Dipende il mio stato:                      Orsù non ci pensiamo,
Die Schaukel sieht wie ein              koreanischen Frauen, um ihre               Voi siete i miei Numi:                     Corraggio, e concludiamo:
Schmetterling aus,                      Fingernägel rot zu färben, indem sie die   Voi siete il mio fato:                     Al fin s’io prendo moglie
der im Winde tanzt.                     zerdrückten Blüten um ihre Fingernägel     A vostro talento                           So ben perché lo fò.
Die Nachtigall sitzt im Wald auf der    wickelten.                                 Mi sento cangiar.                          Lo fò per pagar i debiti,
Trauerweide                                                                        Ardir m’inspirate,                         La prendo per contanti,
und singt vom Berg herunter.            Während der Regen zwischen                 Se lieti splendete;                        Di dirlo, e di ripeterlo,
Ich steige von der Schaukel herab       die großen Steinguttöpfe fallt             Se torbidi siete,                          Difficoltà non ho.
und warte auf meinen Geliebten.         Balsams Blüten nur auf dem halben Weg      Mi fate tremar.                            Fra tanti modi, e tanti
Nun rücke ich meine Haarspange gerade   Diese Blumen,                                                                         Di prender moglie al mondo,
und mache mich zurecht.                 die jedes Jahr blühen.                                                                Un modo più giocondo
Ich atme nochmals tief durch.                                                                                                 Del mio trovar non sò.
Wenn ich in die Ferne schaue,           Soll ich sie allein geniessen ?                                                       Si prende per affetto,
verschwindet sie,                       Ich sollte jede Einzelheit aufschreiben    IL TRADITOR DELUSO, D 902/2                Si prende per rispetto,
um kurz darauf wieder aufzutauchen.     und zu meiner Schwester schicken.          Pietro Metastasio                          Si prende per consiglio,
Die Schaukel sieht wie ein              Wenn meine Schwester den Brief                                                        Si prende per puntiglio,
Schmetterling aus,                      erblickt                                   Recitativo                                 Si prende per capriccio
der im Winde tanzt.                     wird sie weinen oder lachen.               Ahimè, io tremo,                           E’ vero sì, o nò?
Die Nachtigall sitzt im Wald auf der    Vor ihren Augen wird sie                   Io sento tutto inondarmi                   Ed io per medicina
Trauerweide                             Das Haus ihrer Eltern sehen                Il seno di gelido sudor!                   Di tutt’i mali miei
und singt vom Berg herunter.            Und sich danach sehnen.                    Fuggasi! Ah quale...                       Un poco di sposina
                                        Sie soll dann an den Tag denken,           Qual’ è la via!                            Prendere non potrò?
                                        an dem wir unsere bleichen Fingernägel     Chi me l’addita?                           Ho detto e’l ridico,
                                        mit den Blättern der Balsamiene färbten.   Oh Dio! che ascoltai!                      Lo fò per li contanti;
                                                                                   Che m’avvenne!                             Lo fanno tanti, e tanti;
                                        Auf einem Sonnenstrahl                     Oh Dio! che ascoltai!                      Anch’ io lo farò.
                                        gegenüberstehend sitzend                   Ove son io!
                                        Die bleichen Finger, vorsichtig die
                                        Blütenblatter gebunden                     Aria
                                        Das Gebinde                                Ah l’aria d’intorno lampeggia, sfavilla,
                                        Die Finger                                 Ondeggia, vacilla l’infido terren!         ALLEGRO “LEBENSSTÜRME”, OP. 144,
                                        Jene leicht rotgefärbten Fingernägel       Qual notte profonda                        D 947
                                        Als hätte ich sie gerade in meinen         D’orror mi circonda!                       Instrumental
                                        Träumen gesehen                            Che larve funeste,
                                                                                   Che smanie son queste!
                                        Nur diese Ader steht hervor.               Che fiero spavento
                                                                                   Mi sento nel sen!

      20                                                                                  21
DER HIRT AUF DEM FELSEN, D 965          FAHRT ZUM HADES, D 526                    AN DIE LEIER, D 737                 FISCHERWEISE, D 881
Wilhelm Müller/Helmina von Chézy        Johann Baptist Mayrhofer                  Franz Seraph Ritter von Bruchmann   Franz Xaver Freiherr von Schlechta
(strophen 5 & 6)
                                        Der Nachen dröhnt, Cypressen flüstern -   Ich will von Atreus‘ Söhnen,        Den Fischer fechten Sorgen
Wenn auf dem höchsten Fels ich steh‘,   Horch, Geister reden schaurig drein;      Von Kadmus will ich singen!         Und Gram und Leid nicht an,
In‘s tiefe Thal hernieder seh‘          Bald werd‘ ich am Gestad‘, dem düstern,   Doch meine Saiten tönen             Er löst am frühen Morgen
Und singe,                              Weit von der schönen Erde seyn.           Nur Liebe im Erklingen.             Mit leichtem Sinn den Kahn.
Fern aus dem tiefen dunkeln Thal
Schwingt sich empor der Wiederhall      Da leuchten Sonne nicht, noch Sterne,     Ich tauschte um die Saiten,         Da lagert rings noch Friede
Der Klüfte.                             Da tönt kein Lied, da ist kein Freund.    Die Leier möcht ich tauschen!       Auf Wald und Flur und Bach,
                                        Empfang die letzte Thräne, o Ferne!       Alcidens Siegesschreiten            Er ruft mit seinem Liede
Je weiter meine Stimme dringt,          Die dieses müde Auge weint.               Sollt ihrer Macht entrauschen!      Die gold‘ne Sonne wach.
Je heller sie mir wiederklingt
Von unten.                              Schon schau ich die blassen Danaiden,     Doch auch die Saiten tönen          Er singt zu seinem Werke
                                        Den fluchbeladnen Tantalus;               Nur Liebe im Erklingen!             Aus voller frischer Brust,
Mein Liebchen wohnt so weit von mir,    Es murmelt todesschwangern Frieden,                                           Die Arbeit gibt ihm Stärke,
Drum sehn‘ ich mich so heiß nach ihr    Vergessenheit, dein alter Fluß.           So lebt denn wohl, Heroen!          Die Stärke Lebenslust!
Hinüber!                                                                          Denn meine Saiten tönen
                                        Vergessen nenn‘ ich zwiefach Sterben,     Statt Heldensang zu drohen,         Bald wird ein bunt Gewimmel
In tiefem Gram verzehr‘ ich mich,       Was ich mit höchster Kraft gewann,        Nur Liebe im Erklingen.             In allen Tiefen laut,
Mir ist die Freude hin!                 Verlieren - wieder es erwerben -                                              Und plätschert durch den Himmel
Auf Erden mir die Hoffnung wich,        Wann enden diese Qualen? wann?                                                Der sich im Wasser baut -
Ich hier so einsam bin!
                                                                                                                      Doch wer ein Netz will stellen
So sehnend klang im Wald das Lied,                                                                                    Braucht Augen klar und gut,
So sehnend klang es durch die Nacht;                                                                                  Muß heiter gleich den Wellen
Die Herzen es zum Himmel zieht                                                                                        Und frey seyn wie die Fluth;
Mit wunderbarer Macht.
                                                                                                                      Dort angelt auf der Brücke
Der Frühling will kommen,                                                                                             Die Hirtinn - schlauer Wicht,
Der Frühling, meine Freud‘,                                                                                           Entsage deiner Tücke
Nun mach‘ ich mich fertig                                                                                             Den Fisch betrügst du nicht!
Zum Wandern bereit.

                                                                                                                      IMPROMPTU, OP. 90/1, D 899
                                                                                                                      Instrumental

         22                                                                                23
GRETCHEN AM SPINNRADE, D 118   NACHT UND TRÄUME, D 827               DIE TAUBENPOST, D 965A                        DER WANDERER, D 489
Johann Wolfgang von Goethe     Matthäus Kasimir von Collin           Johann Gabriel Seidl                          Georg Philipp Schmidt von Lübeck

Meine Ruh‘ ist hin,            Heil‘ge Nacht, du sinkest nieder;     Ich hab‘ eine Brieftaub‘ in meinem Sold,      Ich komme vom Gebirge her,
Mein Herz ist schwer;          Nieder wallen auch die Träume,        Die ist gar ergeben und treu,                 Es dampft das Thal, es braust das Meer,
Ich finde sie nimmer           Wie dein Mondlicht durch die Räume,   Sie nimmt mir nie das Ziel zu kurz,           Ich wandle still, bin wenig froh,
Und nimmermehr.                Durch der Menschen stille Brust;      Und fliegt auch nie vorbei.                   Und immer fragt der Seufzer: wo?
                               Die belauschen sie mit Lust,
Wo ich ihn nicht hab‘          Rufen, wenn der Tag erwacht:          Ich sende sie vieltausendmal                  Die Sonne dünkt mich hier so kalt,
Ist mir das Grab,              Kehre wieder holde Nacht,             Auf Kundschaft täglich hinaus,                Die Blüte welk, das Leben alt,
Die ganze Welt                 Holde Träume kehret wieder.           Vorbei an manchem lieben Ort,                 Und was sie reden, leerer Schall,
Ist mir vergällt.                                                    Bis zu der Liebsten Haus.                     Ich bin ein Fremdling überall.

Mein armer Kopf                                                      Dort schaut sie zum Fenster                   Wo bist du, mein geliebtes Land,
Ist mir verrückt,                                                    heimlich hinein,                              Gesucht, geahnt und nie gekannt?
Mein armer Sinn                                                      Belauscht ihren Blick und Schritt,            Das Land, das Land so hoffnungsgrün,
Ist mir zerstückt.                                                   Gibt meine Grüße scherzend ab                 Das Land, wo meine Rosen blühn?
                                                                     Und nimmt die ihren mit.
Meine Ruh‘ ist hin, usw.                                                                                           Wo meine Freunde wandelnd gehn,
                                                                     Kein Briefchen brauch‘ ich zu                 Wo meine Todten auferstehn;
Nach ihm nur schau‘ ich                                              schreiben mehr,                               Das Land, das meine Sprache spricht,
Zum Fenster hinaus,                                                  Die Thräne selbst geb‘ ich ihr:               O Land, wo bist du?
Nach ihm nur geh‘ ich                                                O sie verträgt sie sicher nicht,
Aus dem Haus.                                                        Gar eifrig dient sie mir.                     Ich wandle still, bin wenig froh,
                                                                                                                   Und immer fragt der Seufzer: wo?
Sein hoher Gang,                                                     Bei Tag, bei Nacht, im Wachen, im Traum,      Im Geisterhauch tönt‘s mir zurück:
Sein‘ edle Gestalt,                                                  Ihr gilt das alles gleich:                    Dort, wo du nicht bist, dort ist das Glück!
Seines Mundes Lächeln,                                               Wenn sie nur wandern, wandern kann,
Seiner Augen Gewalt,                                                 Dann ist sie überreich!

Und seiner Rede                                                      Sie wird nicht müd, sie wird nicht matt,
Zauberfluß,                                                          Der Weg ist stets ihr neu;
Sein Händedruck,                                                     Sie braucht nicht Lockung, braucht
Und ach sein Kuß!                                                    nicht Lohn,
                                                                     Die Taub‘ ist so mir treu!
Meine Ruh‘ ist hin, usw.
                                                                     Drum heg‘ ich sie auch so treu an
Mein Busen drängt                                                    der Brust,
Sich nach ihm hin.                                                   Versichert des schönsten Gewinns;
Ach dürft ich fassen                                                 Sie heißt - die Sehnsucht! Kennt ihr sie? -
Und halten ihn!                                                      Die Botin treuen Sinns.

Und küssen ihn
So wie ich wollt‘,
An seinen Küssen
Vergehen sollt‘!

          24                                                                   25
AUF DER BRUCK, D 853                       AN DIE MUSIK, D 547
Ernst Konrad Friedrich Schulze             Franz Adolf Friedrich von Schober

Frisch trabe sonder Ruh‘ und Rast,         Du holde Kunst, in wie viel grauen Stunden,
Mein gutes Roß, durch Nacht und Regen!     Wo mich des Lebens wilder Kreis umstrickt,
Was scheust du dich vor Busch und Ast      Hast du mein Herz zu warmer Lieb
Und strauchelst auf den wilden Wegen?      entzunden,
Dehnt auch der Wald sich tief und dicht,   Hast mich in eine beßre Welt entrückt.
Doch muß er endlich sich erschließen,
Und freundlich wird ein fernes Licht       Oft hat ein Seufzer, deiner Harf‘ entflossen,
Uns aus dem dunkeln Thale grüßen.          Ein süßer, heiliger Akkord von dir,
                                           Den Himmel beßrer Zeiten mir erschlossen,
Wohl könnt‘ ich über Berg und Feld         Du holde Kunst, ich danke dir dafür.
Auf deinem schlanken Rücken fliegen
Und mich am bunten Spiel der Welt,
An holden Bildern mich vergnügen;
Manch Auge lacht mir traulich zu
Und beut mit Frieden, Lieb‘ und Freude,
Und dennoch eil‘ ich ohne Ruh,
Zurück, zurück zu meinem Leide.

Denn schon drei Tage war ich fern
Von ihr, die ewig mich gebunden;
Drei Tage waren Sonn‘ und Stern
Und Erd und Himmel mir verschwunden.
Von Lust und Leiden, die mein Herz
Bey ihr bald heilten, bald zerrissen,
Fühlt‘ ich drei Tage nur den Schmerz,
Und ach, die Freude mußt‘ ich missen!

Weit sehn wir über Land und See
Zur wärmer Flur den Vogel fliegen;
Wie sollte denn die Liebe je
In ihrem Pfade sich betrügen?
Drum trabe mutig durch die Nacht!
Und schwinden auch die dunkeln Bahnen,
Der Sehnsucht helles Auge wacht,
Und sicher führt mich süßes Ahnen.

         26
WIJ DANKEN ONZE BOZAR PATRONS VOOR HUN TROUWE STEUN                                  NOUS REMERCIONS NOS BOZAR PATRONS POUR LEUR SOUTIEN PRÉCIEUX

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Geneviève Alsteens • Madame Marie-       Etienne Mathy • Madame Luc Mikolajczak • De heer en Mevrouw Frank Monstrey-Noé •
Louise Angenent • Monsieur et Madame Etienne d’Argembeau • Comte Gabriel Armand          Madame Philippine de Montalembert • Baron et Baronne Dominique Moorkens • Madame
• Comte et Comtesse Christian d’Armand de Chateauvieux • Monsieur Laurent Arnauts •      Jean Moureau-Stoclet • Madame Nelson • De heer en Mevrouw Robert van Oordt •
Monsieur et Madame Laurent Badin • Baron en Barones Jean-Pierre de Bandt • Monsieur      Mevrouw Thérèse Opstal • Monsieur Laurent Pampfer • Comte et Comtesse Baudouin du
Erard de Becker • Monsieur et Madame Roger Bégault • Madame Marie Bégault • Monsieur     Parc Locmaria • Madame Jessica Parser • Madame Jean Pelfrene – Piqueray • Monsieur
Jan Behlau • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur       et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Olivier Périer • Monsieur Frédéric
Tony Bernard • Baron en Barones Luc Bertrand • De Heer Stefaan Bettens • De Heer en      Peyré • Monsieur Gérard Philippson • Madame Florence Pierre • Madame Marie-Caroline
Mevrouw Carl Bevernage • Madame Bia • Mevrouw Liliane Bienfet • Monsieur Philippe        Plaquet • Madame Suzanne de Potter • Monsieur et Madame André Querton • Madame
Bioul • Mevrouw Roger Blanpain • Madame Laurette Blondeel • Monsieur et Madame
                                                                                         Hermine Rédélé Siegrist • Monsieur et Madame Ramon Reyntiens • Madame Olivia Nicole
Mickey Boël • Comte et Comtesse Boël • De heer en Mevrouw Michel Bonne • Monsieur
Vincent Boone • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • De Heer en Mevrouw Alfons         Robinet-Mahé • Madame Didier Rolin Jacquemyns • De heer en Mevrouw Anton van
Brenninkmeijer • Ambassadeur Dr. Günther Burghardt en Mevrouw Rita Burghardt-Byl         Rossum • Monsieur et Madame Bernard Ruiz Picasso • Monsieur et Madame Samir Sabet
• Mevrouw Helena Bussers • Baron Cardon de Lichtbuer • Monsieur et Madame Michel         d’Acre • Monsieur et Madame Dominique de Saint-Rapt • Monsieur et Madame Frederic
Carlier • Monsieur et Madame Hervé de Carmoy • Monsieur Robert Chatin • Prince et        Samama • Monsieur Jean-Pierre Schaeken-Willemaers • Monsieur Grégoire Schöller •
Princesse de Chimay • Monsieur et Madame Christian Chéruy • Madame Marianne Claes •      Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Chevalier
Monsieur Nicolas Clarembeaux • Monsieur Jim Cloos • Madame Jean de Cock de Rameyen       Alec de Selliers de Moranville • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle
• Monsieur Bernard de Cock de Rameyen • Comtesse Michel Cornet d’Elzius • Monsieur et    Siegrist Mendelssohn • Messieurs Bernard Slegten et Olivier Toegemann • Mr. & Mrs. Trevor
Madame Patrice Crouan • Prince Guillaume de Croÿ • De Heer en Mevrouw Géry Daeninck      Soames • Monsieur Patrick Solvay • Madame Mario Spandre • Monsieur Eric Speeckaert
• Monsieur et Madame Denis Dalibot • Monsieur et Madame Bernard Darty • Comte            • Vicomte Philippe de Spoelberch • Madame Anne-Véronique Stainier • Madame Irene
Davignon • De Heer en Mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Pascal De Graer • De heer     Steels-Wilsing • De heer en Mevrouw Jan Steyaert • Stichting Liedts-Meesen • Monsieur et
en Mevrouw Bert De Graeve • Mevrouw Brigitte De Groof • Baron Andreas De Leenheer •      Madame Stoclet • Baron et Baronne Hugues van der Straten • Mevrouw Christiane Struyven
Monsieur Michel Delloye • Monsieur et Madame Alain De Pauw • Monsieur Patrick Derom      • Monsieur et Madame Julien Struyven • De heer Coen Teulings • Monsieur Daniel Thierry
• Monsieur Laurent Desseille • De heer Eric Devos • Monsieur Amand-Benoît D’Hondt •      • Madame Véronique Thierry • Madame Astrid Ullens de Schooten • Madame Brigitte
Monsieur Régis D’Hondt • Madame Iro Dimitriou • De heer en Mevrouw Pieter Dreesmann      Ullens de Schooten • Monsieur Marc Urban • Dr. Philippe Uytterhaegen • De heer Marc
• M. Bruce Dresbach et Dr. Corinne Lewis • De Heer en Mevrouw Bernard Dubois • Madame    Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen • Mevrouw Greet Van de Velde • De
Sylvie Dubois • Monsieur et Madame Pierre Dumolard-Balthazard • Monsieur Paul Dupuy
                                                                                         heer Jan Van Doninck • Madame Nadine van Havre • Madame Lizzie Van Nieuwenhuyse
• Mr. Graham Edwards • Madame Dominique Eickhoff • Madame Jacques E. François
• Madame Sophie de Galbert • De heer en Mevrouw Marnix Galle Sioen • Monsieur            • De heer Johan Van Wassenhove • Baron et Baronne de Vaucleroy • Baronne Velge • De
Nikolay Gertchev • Monsieur Marc Ghysels • Monsieur et Madame Léo Goldschmidt • De       heer Eric Verbeeck • Monsieur et Madame Denis Vergé • Monsieur et Madame Bernard
heer André Gordts • Comtesse Nadine le Grelle • Monsieur et Madame Pierre Guilbert •     Vergnes • Monsieur et Madame Alexis Verougstraete • Mevrouw Eddy Vermeersch • De
Madame Nathalie Guiot • Monsieur Paul Haine • Monsieur et Madame Bernard Hanotiau        heer en Mevrouw Axel Vervoordt • Monsieur Guy Vieillevigne • De heer en Mevrouw Karel
• De Heer en Mevrouw Philippe Haspeslagh • Monsieur Thierry Hazevoets • De Heer en       Vinck • De Vrienden van het Zoute • Madame Gabriel Waucquez • Monsieur et Madame
Mevrouw Pieter Heering • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De Heer Xavier Hufkens • Madame      Peter Wilhelm • Monsieur et Madame Luc Willame • Monsieur Robert Willocx • Monsieur et
Christine Huvelin • Mevrouw Bonno H. Hylkema • Monsieur et Madame Fernand Jacquet        Madame Antoine Winckler • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Chevalier Godefroid
• Monsieur Maxime Jadot • Monsieur et Madame Jean-François Jans • Barones Janssen •      de Wouters d’Oplinter • Mr. Johan Ysewyn & Ms Georgia Brooks • Monsieur et Madame
Baron et Baronne Paul-Emmanuel Janssen • Madame Patricia de Jong • Madame Elisabeth      Jacques Zucker • Monsieur et Madame Yves Zurstrassen • Zita, Maison d’Art et d’Âme
Jongen • De heer en Mevrouw Martin Kallen • Monsieur et Madame Adnan Kandiyoti •
Monsieur Claude Kandiyoti • Monsieur Sam Kestens • Monsieur Peter Klein et Madame        Contact : 02 507 84 21 ou 02 507 84 01 – patrons@bozar.be
Susanne Hinrichs • Dr. et Madame Klaus Körner • Monsieur Charles Kramarz • Madame
Jean-Jacques Kreglinger • Monsieur et Madame Charles Kriwin • Monsieur et Madame
Antoine Labbé • Madame Marleen Lammerant • Mademoiselle Alexandra van Laethem
• Madame Brigitte de Laubarede • Chevalier et Madame Laurent Josi • Monsieur Pierre      YOUNG PATRONS
Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Laurent Legein •
                                                                                         Monsieur Ludovic d’Auria • Mademoiselle Emilie de Bellefroid • Comte Xavier de Brouchoven
Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Monsieur Mark Le Jeune • Monsieur et
Madame Gérald Leprince Jungbluth • Madame Dominique Leroy • De Heer en Mevrouw           de Bergeyck • Mevrouw Valentine Deprez • Monsieur Pierre-Edouard Labbé • Monsieur
Thomas Leysen • Madame Florence Lippens • Madame Daphné Lippitt • Monsieur et            et Madame Alexandre Lattès • Comte et Comtesse Charles-Antoine de Liedekerke • Mrs
Madame Clive Llewellyn • Monsieur Manfred Loeb • Madame Marguerite de Longeville         Richard Llewellyn • Prince Félix de Merode • Monsieur Charles Poncelet • Prince Rahim Khan
• Comte et Comtesse Jean-Baptiste de Looz-Corswarem • Monsieur et Madame Thierry         Samii • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Comtesse Laetitia d’Ursel • Comte Loïc d’Ursel
Lorang • De heer Peter Maenhout • Madame Oscar Mairlot †• Monsieur et Madame Jean-       • Monsieur Charles-Antoine Uyttenhove • Mademoiselle Coralie van Caloen • Mevrouw Elise
Pierre Mariën • Monsieur et Madame Jean-Pierre Marchant • Notaris Luc L. R. Marroyen •   Van Craen • Mevrouw Julie Van Craen • Madame Charlotte Verraes
De heer en Mevrouw Frederic Martens • Monsieur et Madame Yves-Loïc Martin • De heer
en Mevrouw Paul Maselis • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Monsieur       Contact : 02 507 84 28 - youngpatrons@bozar.be

       28                                                                                       29
Vous pouvez aussi lire